جهانگیر شرقی اندیکاتور پیش‌بینی روند
یافتن اندیکاتورهای پیش بینی روند، یکی از محبوب‌ترین و پرتکرارترین سؤالات نوآموزان بازارهای مالی است. افرادی که قصد ورود به بازار سرمایه را دارند و یا به تازگی در آن مشغول به فعالیت شده‌اند، همواره این دغدغه را دارند که چگونه آینده بازار یا سهام خاصی را پیش بینی کنند.
در این مقاله قصد داریم به این سؤال بپردازیم که اندیکاتور پیش‌بینی روند چیست و بهترین اندیکاتور پیش بینی روند کدام است. در ادامه هم به این سؤال خواهیم پرداخت که آیا اساساً چنین سیستم‌هایی کارامد هست یا خیر.
چرا تشخیص روند مهم است؟
آسان‌ترین راه کسب سود در بازارهای مالی، پیدا کردن روند یک سهم (رمزارز، جفت ارز و …) و سوار شدن بر آن است. بنابراین زمانی که بازار سقوط می‌کند و یا رشدی می‌شود، می‌توان از آن سود کسب کرد.
اگر ما پیش‌بینی خاصی از روند داشته باشیم و در ادامه روند در خلاف جهت پیش‌بینی ما حرکت کند، مدیریت ریسک یکی از حیاتی‌ترین مؤلفه‌های استراتژی ما خواهد بود. به همین دلیل است که اگر بتوانیم در جهت روند معامله کنیم، نسبت به معامله در خلاف جهت آن، ریسک کمتری متحمل خواهیم شد.
همه این جمله معروف را شنیده‌ایم که: “روند دوست تو است“. می‌توان گفت که علت اهمیت تشخیص روند، در همین اصطلاح ساده است. دلیلی ندارد که با دوستمان دشمنی کرده و در جهت عکس او عمل کنیم!
یکی از استراتژی‌های معاملاتی ساده، ولی در عین حال گسترده در بازارهای مالی، استفاده از روند بازار است. این عده از معامله‌گران معتقدند زمانی که بازار روند ندارد و یا روند متلاطم و بلاتکلیفی دارد، نباید معامله‌ای انجام داد. این موضوع در بورس ایران هم بسیار رایج است. زیرا تنها راه کسب سود در بورس ایران، صرفاً از افزایش قیمت و روندهای صعودی است و نمی‌توان در روندهای نزولی سود کرد.
بنابراین تشخیص روند بازار، می‌تواند عامل بسیار مهم و سودآوری برای معامله‌گران و حتی سرمایه‌گذاران بلندمدتی باشد.
انقلاب بازارهای مالی
با گسترش بازار سرمایه، طبیعتاً ابزارها و راهکارهای نوینی هم ایجاد می‌شود. از زمان آنلاین شدن معاملات بازارهای مالی دنیا، انقلاب عظیمی در ابزارهای مالی تحلیل تکنیکال به وقوع پیوست و روزبه‌روز به تعداد اندیکاتورها اضافه می‌شود و استراتژی‌های معاملاتی به سرعت پخش می‌شوند.
معامله‌گران و سرمایه‌گذاران کشورهای مختلف می‌توانند به راحتی باهم ارتباط برقرار کنند. تا پیش از این زمان، تنها راه مطالعه و آموزش از طریق کتاب، روزنامه و کلاس‌های حضوری بود. اما با وجود اینترنت، کتاب‌ها و جزوات به صورت فایل روی اینترنت بارگذاری و در اختیار همگان قرار گرفته است.
سرمایه‌گذاران به سرعت در بازارهای کشورهای دیگر شروع به سرمایه‌گذاری و معامله کرده‌اند. تجربیات خود را باهم به اشتراک می‌گذارند. دیگر لازم نیست مثل گذشته قیمت سهام را در روزنامه خواند. کسی در تالار معاملاتی بورس فریاد نمی‌کشد تا معامله‌ای انجام دهد!
با وقوع انقلاب فناوری، طبیعتاً فرایند سرمایه‌گذاری و آموختن تحلیل بسیار ساده شد. توقع سرمایه‌گذاران جدید هم با سرمایه‌گذاران قدیمی تفاوت می‌کرد. انگار هیچ چیز مانند گذشته نبود. گویی دو نسل متفاوت در حال فعالیت کنار هم بودند.
اما پس از این انقلاب، یک واقعیت به طرز عجیبی تغییر نکرد:
درصد معامله‌گران و سرمایه‌گذارانی که در نهایت سود می‌کنند، ثابت ماند.
یعنی اگر پیش از این انقلاب در فناوری سرمایه‌گذاری، مثلاً 80% فعالان بازار سرمایه ضرر می‌کردند و فقط 20% در بلندمدت برنده بودند، پس از وقوع این انقلاب هم درصد برندگان تقریباً همین بود: 20% افراد در بازار سرمایه برنده می‌شوند.
در ادامه به توضیح کارکرد اندیکاتور پیش‌بینی روند پرداخته و در انتهای مقاله به این سؤال پاسخ می‌دهیم که چرا درصد برندگان بورس تغییر نکرد.
اندیکاتور پیش بینی روند (Predictive Indicator)
اندیکاتورهای پیش‌بینی روند سعی می‌کنند نحوه ادامه روند را به معامله‌گر بگویند. یعنی با بررسی جمیع شرایط امروز و گذشته سهم، به پیش‌بینی ادامه روند می‌پردازند.
اندیکاتورهای پیش‌بینی روند 2 دسته هستند:
۱. اندیکاتور پیش‌بینی کننده Predictive Indicator
۲. اندیکاتور پیش‌بینی کننده سیگنال‌دهنده Predictive Signal Indicator
اندیکاتورهای پیش‌بینی کننده
سازوکار این گروه از اندیکاتورهای پیش‌بینی روند مانند اندیکاتورهای معمولی هستند. این اندیکاتورها صرفاً بر روند گذشته سهم (جفت ارز، رمزارز و …) تمرکز دارند و چیزی از آینده سهم به معامله‌گر ارائه نمی‌دهند. در عین حال هدف آن‌ها بر سیگنال دادن متمرکز است.
این اندیکاتورها مانند اندیکاتورهای رایج و معروف، به نوعی روند گذشته و حال سهم را تحلیل می‌کنند. معامله‌گری که قصد استفاده از این اندیکاتورها را دارد، باید بتواند مانند اندیکاتورهای رایج آن را تفسیر کرده و برحسب آن تصمیم به خرید یا فروش بگیرد. بنابراین این گروه از اندیکاتورهای پیش‌بینی کننده در نهایت سیگنال مستقیم خرید و فروش ارائه نمی‌کنند.
2 مورد از این اندیکاتورها را در پنل تحلیل تکنیکال سایت tradingview بررسی می‌کنیم:
- اندیکاتور پیش‌بینی کننده Predict Lag:
در تصویر زیر این اندیکاتور را بر روی جفت ارز یورو-دلار قرار داده‌ایم:
سازوکار اندیکاتور Predict Lag این‌گونه است که مومنتوم بازار را اندازه‌گیری کرده و طبق نحوه حرکات مومنتوم، سیگنال خرید و فروش صادر می‌کند.
در این اندیکاتور خط صفر (با رنگ قرمز و ضخامت نازک نشان داده شده) نشان‌دهنده بدون روند یا ساید بودن حرکت سهم است. خط سیاه قطور نشانه‌ی حرکت مومنتوم است. زمانی که خط سیاه به بالای خط صفر قرمز نفوذ کند، نشانه سیگنال قوی خرید است.
همان‌طور که در تصویر بالا نشان داده شده، قبل از عبور خط سیاه قطور و اصلی به بالای خط روند صفر، 3 بار ریزروندهایی ایجاد شده که بیانگر مومنتوم صعودی هستند. اما برای اطمینان معامله‌گر و کاهش ریسک، بهتر است منتظر ماند تا خط سیاه اصلی هم به بالای خط صفر برسد. آن‌گاه اقدام به خرید نمود. این نقطه با دایره سبز نشان داده شده.
تصویر زیر نمایی بزرگتر از تایم‌فریم بالاتر با این اندیکاتور است:
در ماه آگوست خط مومنتوم مشکی رنگی به زیر خط خنثی روند نفوذ کرده. بنابراین اندیکاتور سیگنال فروش داده است.
در مجموع می‌توان گفت اندیکاتور پیش‌بینی کننده Predict Lag در این جفت ارز و این بازه زمانی، 1 بار سیگنال فروش داده، که بسیار صحیح بوده و می‌توانسته سود خوبی را به فروشنده برساند. 1 بار هم سیگنال خرید داده است که غلط و دیر بوده است و خریدار متحمل ضرر شده.
برای بررسی فرمول این اندیکاتور هم کافی است White Paper یا به نوعی اساس‌نامه این اندیکاتور را در همین صفحه‌ی تریدینگ ویو مشاهده کرد و حتی تنظیمات آن را به صورت دستی تغییر داد.
- اندیکاتور پیش‌بینی کننده Forecast Oscillator:
تصویر زیر نمودار بیتکوین است که با اندیکاتور Forecast ترکیب شده:
این اندیکاتور حول نقاط 10+ تا 10- حرکت می‌کند و خط خنثی آن روی صفر قرار دارد. سازوکار این اندیکاتور بر اساس میانگین قیمت و کندل‌های اخیر است.
این اندیکاتور فقط دارای دو رنگ سبز و قرمز است، که رنگ سبز نشان‌دهنده صعودی بودن روند و خط سبز نشانه نزولی شدن روند است. اگر این اندیکاتور حول نقطه خنثی صفر نوسان داشته باشد، یعنی بازار بدون روند است. هرچه شیب این خطوط هم بیشتر باشد، یعنی روند شدیدتر است.
طبق توضیحاتی که در White Paper اندیکاتور Forecast Oscillator داده شده است، خطوط سبز رنگ نشانه صعودی بودن روند است و اگر این خط سبز از محدوده منفی (زیر صفر) عبور کند و مثبت بشود، سیگنال خرید است. اگر هم خط قرمز اندیکاتور از محدوده مثبت وارده محدوده منفی شود، در نقطه تقاطع با خط صفر، سیگنال فروش است.
بررسی سیگنال‌های این اندیکاتور در این نمودار و با این بازه زمانی نشان می‌دهد که حدود 70% سیگنال‌ها صحیح است و استراتژی استفاده از این اندیکاتور در اینجا منجر به سود شده است.
اما نکته قابل توجه این‌که این اندیکاتور دقیقاً همان MACD است! کسی که این اندیکاتور را در تریدینگ ویو بارگذاری کرده (و اتفاقاً زیاد هم استفاده شده)، صرفاً خط سیگنال مکدی را رسم کرده است و دو خط دیگر را پاک کرده. بنابراین این اندیکاتور هیچ چیز جدیدی نیست و همان مکدی است.
اندیکاتورهای پیش‌بینی کننده سیگنال‌دهنده
این اندیکاتورهای پیش‌بینی روند، به صورت مستقیم سیگنال خرید و فروش صادر می‌کنند. یعنی در هر زمانی که مناسب بدانند، سیگنال صعودی یا نزولی شدن روند و باز کردن پوزیشن خرید و فروش می‌دهند.
مهم‌ترین تفاوت این اندیکاتورها با اندیکاتورهای رایج، در هدف آن‌ها است. اندیکاتورهای پیش‌بینی روند سیگنال‌دهنده صرفاً به هدف ارائه سیگنال خرید و فروش برای آینده نزدیک تمرکز دارند و کاری به روند گذشته سهم ندارند. اما در تفسیر اندیکاتورهای رایج، بهتر است به روند حرکت گذشته سهم نیز دقت کنیم.
این اندیکاتورها برعکس اندیکاتورهای صرفاً پیش‌بینی کننده، نیازی به تفسیر و تصمیم‌گیری بر اساس شرایط ندارند. بلکه صرفاً مستقیم به معامله‌گر می‌گویند کجا بخرند و کجا بفروشند.
این نوع اندیکاتور به دلیل سهولت بسیار زیادی که دارد، بیشترین مطلوبیت را برای معامله‌گران آماتور و یا افرادی دارد که تازه قصد ورود به بازار سرمایه دارند.
2 مورد از این اندیکاتورها را در tradingview بررسی می‌کنیم:
- اندیکاتور پیش‌بینی کننده سیگنال دهنده Predictor Trend :
این اندیکاتور یکی از محبوب‌ترین اندیکاتورهای سیگنال‌دهنده است. سیگنال‌های خرید با علامت سبز و سیگنال فروش با علامت قرمز نشان داده می‌شود.
نمودار زیر رمزارز اتریوم را در ترکیب با این اندیکاتور نشان می‌دهد:
در این بازه که نشان داده شده، این اندیکاتور 6 مرتبه سیگنال صادر کرده؛ 1 سیگنال فروش و 5 سیگنال خرید. همان‌طور که مشخص است فقط یکی از این سیگنال‌ها خطا بوده، که آمار فوق‌العاده‌ای است.
اما در ادامه همین نمودار را در تایم‌فریم بالاتر مشاهده کنیم:
به نظر می‌رسد نوع تنظیمات این اندیکاتور Predictor Trend به گونه‌ای است که بیشتر سیگنال خرید صادر کند تا فروش. تعداد سیگنال‌های فروش خیلی کم است. این موضوع هم سرمایه‌گذاران توسط این اندیکاتور را دچار زیان می‌کند و هم فرصت سود کردن با پوزیشن شورت را از معامله‌گران می‌گیرد.
نکته دیگر این‌که تقریباً اکثر سیگنال‌های خریدی که در روندهای صعودی اترویم صادر کرده درست بوده است. اما در روندهای نزولی هم هم‌چنان این اندیکاتور به صورت مداوم سیگنال خرید داده. و تقریباً تمام سیگنال‌های خریدی که در روند نزولی داده غلط است.
برایند صحت سیگنال‌های این اندیکاتور کمتر از 30% است.
- اندیکاتور پیش‌بینی کننده سیگنال دهنده Magic Predictor :
در تصویر زیر نمودار رمزارز بایننس کوین با BNB را با ترکیب این اندیکاتور نشان داده‌ایم:
این اندیکاتور سیگنال خرید و Buy را با رنگ سبز و سیگنال فروش و Sell را با رنگ قرمز نشان می‌دهد. همان‌طور که مشخص است این اندیکاتور سیگنال‌های فوق‌العاده زیادی صادر می‌کند. طبیعتاً این سیگنال‌ها در روند معامله‌گری میان‌مدت و بلندمدت سبب زیان زیادی می‌شود. هم‌چنین در فارکس موجب کال مارجین شدن خواهد شد.
در تصویر زیر این اندیکاتور را در تایم‌فریم 1ساعته قرار می‌دهیم:
اندیکاتور Magic Predictor در تایم‌فریم های پایین نتیجه مناسبی می‌دهد. اما به دلیل تعدد سیگنال و سریع باز و بسته کردن پوزیشن‌ها، هر معامله سود کمتری خواهد داشت. بنابراین این اندیکاتور صرفاً برای اسکالپ مناسب خواهد بود. زیرا در معاملات اسکالپ نیاز به سودهای کم و معاملات زیاد داریم. این خواسته اسکالپینگ با این اندیکاتور برآورده می‌شود.
این اندیکاتور را روی جفت ارز یورو-دلار امتحان می‌کنیم:
چند سیگنال خطا دارد، اما اسکالپر هم‌چنان در مجموع سود می‌کند. با کمی تغییر دادن تنظیمات این اندیکاتور، احتمالاً اسکالپرها بتوانند از آن سود کسب کنند.
بنابراین این اندیکاتور پیش‌بینی کننده سیگنال‌دهنده برای معامله‌گران بلندمدتی و سرمایه‌گذاران اصلاً مناسب نیست. اما احتمالاً برای اسکالپرها مناسب باشد. هرچند به هیچ عنوان این توصیه برای استفاده اسکالپرها از این اندیکاتور نیست. قطعاً در عمل باید بیشتر درباره این اندیکاتور تحقیق کرد و بک تست‌های آن را بررسی نمود.
- اندیکاتور پیش‌بینی کننده سیگنال دهنده The Echo Forecast :
این اندیکاتور سیگنال‌دهنده (و چند اندیکاتور مشابه دیگر) یکی از عجیب‌ترین پدیده‌های این حوزه است! سازندگان این اندیکاتور ادعا می‌کنند که می‌توانند روند حرکتی سهم در آینده را پیش‌بینی کنند. یعنی طبق ادعای آن‌ها، نه تنها اندیکاتور ادامه‌ی روند را پیش‌بینی می‌کند، بلکه شکل نمودار را هم مشخص می‌کند.
نمودار زیر مربوط به رمزارز بیتکوین با ترکیب این اندیکاتور است:
طبق وایت پیپر این اندیکاتور، سازندگان معتقدند که هر حرکت نموداری دارای 4 بخش است: بخش خاکستری اول، سبز، خاکستری دوم و نارنجی.
به اعتقاد این اندیکاتور، آخرین حرکت‌های هر سهم (یا رمزارز، جفت ارز و …) دارای یک الگوی تکرارشونده است. روند حرکت نمودار در ناحیه خاکستری اول و ناحیه خاکستری دوم شبیه به هم هستند. روند حرکت نمودار در ناحیه سبز و نارنجی نیز تا حدودی شبیه به هم هستند.
اندیکاتور Echo Forecast طبق نوع و میزان شباهت این 4 بخش آخر، اقدام به شبیه‌سازی و تخمین ادامه روند می‌کند. به نوعی می‌توان گفت که حرکت آتی سهم را، به صورت ساختاری اکسپوننشیال یا نمایی از حرکت‌های اخیر شبیه‌سازی می‌کند.
این روش در اصل فرض می‌کند که قیمت‌های آتی را می‌توان از روی یک سری مشاهدات تاریخی که بیشترین شباهت را به جدیدترین تغییرات قیمت دارند، تخمین زد. این شباهت با استفاده از ضریب همبستگی اندازه‌گیری می‌شود. چنین فرضی می‌تواند با پیش‌بینی یک سری زمانی دوره‌ای، نسبتاً مؤثر باشد.
این اندیکاتور سیگنال‌دهنده پیشی‌بینی کننده یکی از خطاترین و غیرمنطقی‌ترین اندیکاتورهای پیش‌بینی روند است. تقریباً بالای 80% پیش‌بینی‌هایش نیز غلط از آب درآمده است!
اندیکاتور پیش‌بینی کننده سیگنال دهنده EMA Prediction و Predictive MACD:
این 2 اندیکاتور چون به لحاظ ساختاری شبیه به هم هستند، در یک بخش آورده می‌شود. این اندیکاتور برعکس اندیکاتور Echo Forecast، ادامه‌ی نمودار قیمت را پیش‌بینی نمی‌کند، بلکه ادامه حرکت اندیکاتورهایی را پیش‌بینی می‌کند.
تصویر زیر مربوط به جفت ارز پوند-ین در ترکیب با این 2 اندکاتور است:
اندیکاتور EMA Prediction اقدام به پیش‌بینی ادامه‌ی EMA معمولی نمودار می‌پردازد، یعنی ادامه حرکت میانگین متحرک نمایی را نشان می‌دهد. که در ادامه‌ی EMA قیمت، با نقطه‌چین آبی رنگ نشان داده شده.
اندیکاتور Predictive MACD ادامه مکدی را پیش‌بینی می‌کند. حرکت MACD در ادامه را با همان رنگ‌های عادی مکدی و هیستوگرام به صورت نقطه‌چین نمایش داده.
این گروه از پیش‌بینی کننده‌های سیگنال‌دهنده هم مانند اندیکاتور قبلی، فاقد اعتبار و کاملاً بلااستفاده است.
کارایی اندیکاتورهای پیش‌بینی روند
به عنوان مثال سایت indicatorspot یکی از معروف‌ترین و پُرکاربَرترین سایت‌های ارائه اندیکاتور در جهان است. بخشی از اندیکاتورهای این سایت رایگان هستند و برای دریافت برخی از آن‌ها هم نیاز به پرداخت پول است.
تمام اندیکاتورهای این سایت واقعی هستند. یعنی کاربر پس از دریافت اندیکاتور، آن را اینستال کرده و روی نرم‌افزار متاتریدر اضافه می‌کند و سپس می‌تواند آن را بر روی نمودارهایش اضافه کرده و ببیند. هر اندیکاتوری هم که در این سایت قرار دارد، کاربران پس از نصب و اضافه کردن آن، نظراتشان را در مورد کارکرد آن نوشته‌اند.
بنابراین هیچ کلاهبرداری‌ای اتفاق نیفتاده است، اندیکاتورهای زیادی در اینجا ساخته و ارائه می‌شود. هرکس مختار است اندیکاتوری جدید بسازد و ارائه دهد. بقیه هم مختارند این اندیکاتورها را ببینند، بررسی کنند و در صورت تمایل آن را بخرند.
سایت tradingview در پنل تحلیل تکنیکال خود دارای حدوداً 100 اندیکاتور رسمی و تعداد نامحدودی اندیکاتور شخصی است. هرکسی می‌تواند یک برنامه‌ی اندیکاتور جدید بنویسد و در این سایت بارگذاری کند.
اکثر اندیکاتورهای معروف و پرکاربرد این سایت‌ها و برنامه‌ها، همان اندیکاتورهای رایجی است که در بحث آموزش تحلیل تکنیکال آن‌ها را می‌بینیم. معمولاً سایر اندیکاتورهایی که ساخته و اضافه می‌شود، صرفاً تغییراتی در داده‌ها و تنظیمات این اندیکاتورهای رایج است.
اندیکاتورهایی هم که در بالا برای دو گروه پیش‌بینی کننده و پیش‌بینی کننده سیگنال‌دهنده ارائه شد، هیچ‌کدام اندیکاتور تأیید شده و رسمی تریدینگ ویو نیستند. این اندیکاتورها و سایر اندیکاتورهای پیش‌بینی کننده، همه صرفاً در اندیکاتورهایی است که اشخاص ساخته و بارگذاری کرده‌اند. و تریدینگ ویو هم به هیچ عنوان استفاده از این اندیکاتورها را تأیید و توصیه نمی‌کند.
معمولاً حداقل 5 سال طول می‌کشد تا اندیکاتوری واقعاً جدید و کاربردی به این لیست‌ها اضافه شود، اندیکاتوری که مورد قبول جامعه‌ی تحلیل‌گران و تکنیکالیست‌ها واقع شود و واقعاً در حال ارائه اندیکاتور جدیدی باشند. نه مانند اندیکاتورهای بالا که اکثراً صرفاً همان مکدی، RSI و میانگین متحرک هستند!
پس چرا این همه اقبال به اندیکاتورهای جادویی زیاد است؟! چرا همه به دنبال اندیکاتورهای پیش‌بینی روند هستند؟! آیا واقعاً اندیکاتوری برای پیش‌بینی روند وجود دارد؟
واقعیت این است که هیچ اندیکاتوری برای پیش‌بینی روند وجود ندارد.
البته بعضاً اندیکاتورهایی را در سایت‌ها و کانال‌های ایرانی و خارجی معرفی می‌کنند و حتی به فروش می‌رسانند، اما هیچ‌کدام دقیق و صحیح نیست. حتی هیچ‌کدام آمار سیگنال‌های صحیح بالای 50% هم ندارند. برای امتحان کافی است از این سایت‌ها یک بک تست معتبر بخواهید. احتمالاً پاسخی نخواهید گرفت.
علت وجود نداشتن اندیکاتور پیش‌بینی روند
اگر شما یک اندیکاتور با آمار سیگنال‌های قطعی و صحیح بالای 50% داشته باشید، قطعاً با مدیریت سرمایه صحیح خواهید توانست در فقط یکی دو سال به ثروت فراوانی دست یابید. اما متأسفانه اینچنین کیمیایی وجود ندارد!
علت غیرممکن بودن اینچنین اندیکاتور (یا استراتژی معاملاتی و یا هر چیز دیگری)، در همان است که اساساً بازار سرمایه را به وجود می‌آورد و آن را به اوج زیبایی می‌رساند! علت این امر در همان چیزی است که باعث شده شما به دنبال آموختن و بنابراین خواندن این مقاله باشید:
دست نامرئی بازار: تقابل عرضه و تقاضا
این امکان وجود دارد که چنین اندیکاتور یا سیستم برنده‌ای وجود داشته باشد، اما امکان ندارد این اندیکاتور عرضه شود و هم‌چنان کارا بماند. یعنی به محض عرضه شدن (فروش در اینترنت، ارسال برای اشخاص دیگر، تدریس در کلاس‌ها و …) این اندیکاتور، کارکرد آن با گذشت زمانی اندک، نابود می‌شود.
اکثر اندیکاتورهای معروف و پرکاربردی که امروزه می‌شناسیم، از میانگین متحرک گرفته تا RSI و MACD و اندیکاتورهای دیگر، در ابتدای دوره معرفی خود، بیشترین کارایی را داشته است و به مرور قدرت آن‌ها کم شده است! علت این موضوع هم در عرضه و تقاضا است!
رفتارشناسی بازار در هنگام مواجهه با اندیکاتوری جدید
اکنون قصد داریم تاریخچه یکی از اندیکاتورهای معروف را، مثلاً RSI، با نگاه موج‌شماری الیوت پیش ببریم:
(شاید کمی عجیب و غیررایج به حساب بیاید، اما همان‌طور که در مقالات الیوت بارها گفتیم؛ فلسفه موج‌شماری الیوت در بسیاری از اتفاقات روزمره زندگی‌مان هم جواب نسبتاً صحیح و قابل اعتمادی می‌دهد)
دهه‌ها قبل و زمانی را تصور کنید که اندیکاتور RSI تازه به بازار سرمایه و معامله‌گران معرفی شده بوده:
موج 1 الیوت عرضه اندیکاتور RSI؛ موجی صعودی، عرضه کالایی ارزشمند و افزایش اندکی ارزش.
احتمالاً اکثر معامله‌گران در ابتدا با آن مخالفت کرده و گفته‌اند این اندیکاتور همان میانگین متحرک است که فقط کمی شلوغ‌تر شده! سرمایه‌گذاران سنتی هم که کلاً با این ابزارهای نوین مخالف بوده‌اند. پس در اوایل معرفی این اندیکاتور، احتمالاً عده‌ی بسیار کمی قانع شده و از آن استفاده کرده‌اند:
موج 2 از فرایند معرفی اندیکاتور؛ ناامیدی عرضه‌کنندگان اندیکاتور، اقبال اندک معامله‌گران، کاهش ارزش.
به مرور وقتی نتایج مثبت معاملات با RSI توسط این عده به گوش همگان رسیده، جامعه‌ی معامله‌گران دچار شوک شده. عده‌ای نیز این نتایج را تقلب، یا الکی و دستکاری شده خوانده‌اند و آن را صرفاً نوعی تبلیغ دانسته‌اند!
در این زمان احتمالاً عده‌ای از مخالفان این اندیکاتور دچار تردید شده‌اند و خواسته‌اند بک تست معامله‌گران RSI را ببیننند. پس از مشاهده و اطمینان، این گروه هم شروع به امتحان شخصی اندیکاتور کرده و نتایج مفید آن را مشاهده کرده و خودشان هم شروع به استفاده از این اندیکاتور نموده‌اند.
بنابراین در این موج تعداد معامله‌گران RSI رو به افزایش می‌رود:
موج 3 معرفی اندیکاتور؛ موج اصلی و همگانی شدن اندیکاتور در اینجا شروع شده. این موج قوی‌ترین موج است. در این مرحله همه معامله‌گران سعی می‌کنند این اندیکاتور را بیاموزند و استفاده کنند. در همه‌ی محیط‌های بورسی حرف از این اندیکاتور است.
معامله‌گرانی که در این موج وارد شده و از RSI استفاده و سود می‌کنند، دچار توهم دانایی و توانایی می‌شوند. فکر می‌کنند به علت علم و توانایی خودشان در حال سود کردن اند.
اثر دانینگ کروگر را درباره دانایی و اعتماد به نفس ببینیم:
اکثر افرادی که در موج 3 استفاده از RSI وارد شده و سود کرده‌اند، الان در قله حماقت اثر دانینگ کروگر هستند. این عده فکر می‌کنند بهترین اندیکاتور پیش‌بینی روند، استراتژی برنده بودن و کیمیای معامله‌گری را یافته‌اند! اما بازار به زودی خلاف این را اثبات خواهد کرد.
در اینجا اوج اثرگذاری دست نامرئی بازار را خواهیم دید. در طول موج 3 و اقبال شدید معامله‌گران به RSI، افراد استفاده کننده از آن به شدت زیاد شده‌اند. بنابراین زمانی که بر روی یک نمودار، مثلاً یک سهم خاص در بازار بورس نیویورک، RSI سیگنال خرید یا فروش می‌دهد، واکنش تعداد زیادی از افراد به نمودار یکسان خواهد بود.
زیرا حجم زیادی از معامله‌گران در حال استفاده از یک سیستم جدید واحد، یعنی RSI، هستند. بنابراین مثلاً در زمان صدور سیگنال خرید RSI روی این سهم خاص، عده زیادی به سهم هجوم آورده و شروع به خرید می‌کنند. پس تقاضا در نقطه سیگنال خرید RSI شدیداً اوج می‌گیرد. پس قیمت ناگهان بسیار بالا می‌رود، بالاتر از حد انتظار.
بنابراین سودی که قرار بود با این خرید ایجاد شود، برفرض صعود قیمت از این نقطه، کاهش می‌یابد. پس اینجا اولین شوک به معامله‌گران جدید دست می‌دهد.
هم‌چنین اگر RSI روی این سهم خاص سیگنال فروش داده باشد، بلافاصله عده زیادی شروع به فروش کرده و عرضه شدید می‌شود. پس کاهش قیمتی که رخ می‌دهد، احتمالاً بیشتر و شدیدتر از کاهشی است که RSI سیگنال داده بود. پس توقع فروشندگان هم به طرز صحیحی برآورده نمی‌شود:
موج 4 معرفی RSI اینجا رخ می‌دهد: مقداری ناامیدی در تازه‌واردین ایجاد می‌شود. این عده درمی‌یابند که این اندیکاتور جدیدی، کارایی مد نظر آن‌ها را ندارد. بنابراین درصدی از این استفاده کنندگان از اندیکاتور ناامید شده و استفاده آن را کم می‌کنند. پس اقبال و بنابراین محبوبیت این اندیکاتور کم می‌شود.
طبق منحنی دانینگ کروگر، این عده اکنون وارد دره ناامیدی شده‌اند. زیرا با گذشت زمان و تجربه عملی این اندیکاتور، ایشان کمی تجربه و تخصص به دست آورده‌اند. با نتایج کمتر امیدوارکننده اخیر از RSI، علاقه این‌ها به RSI و پاسخگو بودن آن کم شده. بنابراین از اعتماد به نفس ایشان درباره یافتن بهترین اندیکاتور کاسته می‌شود. شروع سرخوردگی در همین لحظات است.
اکنون تعداد استفاده کنندگان از RSI کم شده. بنابراین سیگنال‌هایی که صادر می‌شود، استفاده کننده کمتری دارد. پس هجوم متقاضیان و عرضه‌کنندگان هم این دفعه کاهش می‌یابد. بنابراین واکنش بازار به این نقاط و سیگنال‌ها مجدداً متعادل و بنابراین منطقی می‌شود.
این موضوع سبب می‌شود که درخواست‌های خرید و فروش طبق سیگنال RSI کمتر شود، پس افزایش و کاهش قیمت‌ها مجدداً متعادل می‌شود. پس بازار با صحت و دقت بیشتری به نقاط ورود و خروج واکنش نشان می‌دهد.
