جهانگیر شرقی در این مقاله به آموزش امواج الیوت خواهیم پرداخت و ساختار تئوری امواج الیوت را بررسی خواهیم کرد به موج شماری الیوت اشاره میکنیم و مثالی از کاربردی از این امواج خواهیم داشت .
“زبان انگلیسی زبان بین‌المللی و مقبول میان تمام کشورها است.” این جمله کاملاً درست است و اکثریت مردم دنیا هم با آن موافق اند. شما در هر کشوری که باشید، با زبان انگلیسی می‌توانید نیازهای تان را برطرف کنید. اما این جامعه‌ای که زبان انگلیسی برایش کارگشا است، کدام جامعه است؟! جامعه‌ی ارتباطات جهانی.
یعنی هر فردی از هر کجای دنیا که بخواهد با فردی دیگر از کشوری دیگر ارتباط کلامی برقرار کند، به زبان انگلیسی متوسل می‌شود. اما آیا هر جامعه و کامیونیتی‌ای، دارای زبانی مشترک و مورد قبول همگان است؟ به اعتقاد من، بله! زبان مشترک تمام معامله‌گران بازارهای مالی دنیا هم “تحلیل تکنیکال” است.
شما اگر تحلیل‌گر یا معامله‌گر بازار مالی باشید، چه در بورس ایران، چه در کره‌ی جنوبی، چه در آمریکا و چه در قطب شمال، می‌توانیم با زبان مشترک‌مان باهم گفتگو کنیم، بدون این‌که نیاز به چیز دیگری داشته باشیم! ما منظور هم را صرفاً با دیدن یک عکس، چند خط، شاید هم چندتا علامت و چندین موج، می‌فهمیم. نکته‌ی جالبی است!
بحث امواج الیوت یکی از کاربردی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین سبک‌های تحلیل تکنیکال است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم در “سلسله مقالات امواج الیوت فردانامه“، به ساده‌ترین و کاربردی‌ترین حالت ممکن به آموزش امواج الیوت پرداخته و نحوه‌ی کارکرد و سود کردن با الیوت را توضیح بدهیم.
الیوت کیست؟
رالف نلسون الیوت حسابداری آمریکایی بود. پس از بازنشستگی در اوایل دهه 1930، او به دلیل علاقه‌ی شخصی شروع به مطالعه‌ی سیستماتیک داده‌های هفتاد و پنج سال گذشته‌ی بازار سهام آمریکا نمود، من‌جمله نمودار شاخص‌ها در تایم‌فریم‌های نیم‌ساعت تا سالانه.
در سال 1938، او با همکاری چارلز جی کالینز سومین کتاب خود با عنوان “اصل موج” (The Wave Principle) ، نتایج تحقیقات خود را به تفصیل منتشر کرد. الیوت اظهار داشت که:
“اگرچه قیمت‌های بازار سهام ممکن است ظاهراً تصادفی و غیرقابل پیش‌بینی به نظر برسند، اما در واقع از قوانینی طبیعی و قابل پیش‌بینی پیروی می‌کنند و می‌توان با استفاده از اعداد فیبوناچی آن‌ها را اندازه‌گیری و پیش‌بینی کرد“.
بلافاصله پس از انتشار این ایده و کتاب، مجله‌ی معتبر دنیای مالی (Financial World) به الیوت مأموریت داد تا 12 مقاله برای این مجله بنویسد و روش خود را برای پیش‌بینی بازار شرح دهد. در اوایل دهه 1940، الیوت جلوتر از این هم پای نهاد و این نظریه را در رفتارهای انسانی هم گسترش داد.
آخرین اثر او، جامع‌ترین کار او بود: قانون طبیعت – راز هستی (Nature’s Law – The Secret of The Universe)، که در 1946، دو سال قبل از مرگ او منتشر شد. در سال‌های پس از او، افراد سرشناس دیگری از جمله ریچارد راسل و رابرت پریچر (پرکتر) به استفاده از اصل موج و پیش‌بینی بازار ادامه دادند.
پریچر کار الیوت را بسیار جلوتر هم آورد. شهرت او در پیش‌بینی دقیق دوره‌ی بازار گاوی دهه 1980 بود. او یکی از قدرتمندترین الیوت کارها شد، طوری که هم‌اکنون یکی از سبک‌های الیوت به نام او است. معروف‌ترین سبک‌های دیگر الیوت این‌ها هستند: ماینر، نئوویو و گلن نیلی.
در اوایل دهه‌ی 30 و هم‌زمان با بروز رکود بزرگ و تاریخی، سرمایه‌گذاران معتقد بودند که محال است شاخص داوجونز بتواند سقف سال 1929 را بزند. اما در همان زمان الیوت بازار افزایش بزرگ و شدیدی را به مدت چند دهه پیش‌بینی کرد.
بعدها نه تنها تمام پیش‌بینی‌های او در نقاط دقیقی از بازار سهام که گفته بود رخ داد، بلکه سایر پیش‌بینی‌های او در دیگر بازارهای مالی، من‌جمله بازار کامودیتی‌ها، نیز محقق شد.
الیوت چیست؟
تئوری امواج الیوت، یکی از سبک‌های اصلی تحلیل تکنیکال است، که به بررسی نحوه‌ی حرکت قیمت در بازار می‌پردازد. این تئوری توسط آقای الیوت در دهه‌ی 1930بیان شده است. اساس تئوری الیوت بر این نکته است:
“حرکت قیمتی سهام و رفتار خریداران و فروشندگان، در قالب یک سری از امواج اتفاق می‌افتد”.
الیوت تأکید دارد که همواره باید به طبیعت ناهموار و موجی بازار دقت داشته باشیم. موج‌ها ساختارهای حساب شده ای هستند که در مقیاس کوچکتر به طور مداوم تکرار می‌شوند.
تئوری امواج الیوت به “نظریه داو” شباهت دارد. هر دوی این نظریه‌ها بر این باورند که قیمت سهام در قالب امواج حرکت می‌کنند.
ابتدایی‌ترین و در عین حال دقیق‌ترین و کامل‌ترین تعریف (علت این چندگانگی را جلوتر می‌گوییم) برای نظریه امواج الیوت به این شرح است:
“روند حرکتی بازارها در قالب 5 موج افزایشی و 3 موج کاهشی است و این بیانگر چرخه‌ی کامل بازار است.”
الیوت معتقد بود روندها از 2 حرکت بزرگ تشکیل شده‌اند: انگیزشی یا Impulse و اصلاحی یا Corrective. نمودار ابتدا در قالب حرکت انگیزشی، رو به جلو حرکت می‌کند و پیش‌رونده است. سپس این پیشرفت قیمتی توسط حرکت کارکتیو، اصلاح می‌شود:
ساختار تئوری امواج الیوت
به عقیده‌ی الیوت حرکت افزایشی و صعودی (در راستای روند) دارای 5 موج است. موج 1، 3 و 5 امواج صعودی در راستای روند هستند و موج‌های 2 و 4، اصلاحاتی در راستای خلاف روند هستند:
هم‌چنین در روندهای نزولی مانند روند زیر، موج‌های 1، 3 و 5 نزولی و در راستای کاهش قیمت هستند و امواج 2 و 4 سعی در اصلاح این نزول‌ها دارند، بنابراین اصلاحی و رو به بالا هستند:
پس از تکمیل پنج موج انگیزشی یا ایمپالس، 3 موج به جهت اصلاح کردن تغییر قیمتی ناشی از این 5 موج ایجاد می‌شود، امواج A، B و C:
همان‌طور که در نمودار بالا نشان داده شده، اصلاح ABC مقداری قابل توجهی از روند 5 موجی اول را اصلاح می‌کند. الیوت معتقد بود که ساختار این اصلاح به گونه‌ای است که موج اول اصلاحی A و موج سوم اصلاحی C در جهت اصلاح روند سابق و موج دوم B، در جهت روند اصلی، یعنی مخالف A و C حرکت می‌کند.
بنابراین ساختار کلی امواج الیوت این‌گونه است:
عدد یا حرفی که بالای هر نقطه از نمودار نوشته شده، به معنای این است که موجی با آن عدد یا حرف طی شده تا نمودار به آنجا رسیده. که نام موج‌ها هم در تصویر بالا نوشته شده است.
چرخه کامل بازار
الیوت معتقد بود که حرکت انگیزشی یا پیش‌رونده، به صورت ذاتی دارای 5 موج هست و حرکت اصلاحی به طور ذاتی از 3 موج تشکیل می‌شود. به عبارت دیگر همان تعریف الیوت: “روند حرکتی بازارها در قالب 5 موج افزایشی و 3 موج کاهشی است”. این تعریف همان‌طور که ابتدایی‌ترین تعریف الیوت است، اما در عین حال کامل‌ترین تعریف الیوت نیز است.
موج‌ها نسخه‌های بزرگتر و کوچک‌تری از خود را تکرار می‌کنند. این نوع تکرار را “فرکتال” (Fractal) می‌نامیم. به این معنی که موج جنبشی اول به 5 موج کوچکتر تقسیم می‌شود و همین 5 موج شبیه به کل روند 5 موجی اصلی است. موج دوم اصلاحی نیز دارای 3 موج درونی است، که این 3 موج هم مانند 3 موج اصلاحی اصلی است.
بنابراین می‌توانیم ساختار الیوت را، به زیرساختارهای دیگر هم تبدیل کنیم. به این موج‌های درونی موج‌های اصلی، زیرموج و بعضاً ریزموج می‌گوییم.
به این حالت، چرخه کامل بازار (Complete Market Cycle) می‌گوییم:
امواج اصلاحی الیوت
امواج اصلاحی، معمولاً از الگوهای خاصی پیروی می‌کنند. رایج‌ترین این الگوها زیگزاگ، مثلث، فلت و ترکیبی هستند.
الگوهای زیگزاگ معمولاً از یک ساختار 5-3-5 تشکیل شده‌اند. به این معنی که موج اول دارای 5 زیرموج، موج دوم دارای 3 زیرموج و موج سوم و آخر دارای 5 زیرموج است:
الگوی اصلاحی مثلث معمولاً در 2 حالت همگرا یا واگرا تشکیل می‌شود. در مثلث همگرا، روند در حال جمع شدن در گوشه‌ی یک مثلث است. در حالت واگرا، روند در حال باز شدن درون چارچوب یک مثلث است. الگوی مثلث بر خلاف زیگزاگ که دارای ساختار 3 تایی بود، معمولاً دارای 5 موج داخلی است.
الگوهای فلت معمولاً دارای ساختار 5-3-3 هستند. اصلاحی که در الگوی فلت ایجاد می‌شود، در مجموع کمتر از اصلاح‌های دیگر است.
الگوی دیگر اصلاحی، الگوی ترکیبی است. این الگو ترکیبی از سایر الگوهای دیگر است.
بحث اصلاح در امواج الیوت، بحث بسیار مهم و گسترده‌ای است و ما نمی‌توانیم همه‌ی مطالب آن را در این مقاله بیاوریم. به همین دلیل در مقاله‌ی “انواع امواج اصلاحی الیوت” به صورت جداگانه و کامل به شرح اصلاح‌های الیوتی پرداخته و مثال‌هایی عملی برای همه‌ی حالات آن در بازار بورس ایران، فارکس و رمزارز آورده‌ایم.
امواج انگیزشی الیوت
امواج انگیزشی یا جنبشی، امواج 5 گانه‌ای هستند که در راستای روند حرکت می‌کنند. این امواج معمولاً دچار حالت گسترش یافتگی یا Extension می‌شوند. اکستنشن حالتی که است که موج اصلی در آن، دچار یک روند 5 موجی داخلی می‌شود:
یکی از الگوهای بسیار رایج امواج انگیزشی، الگوی مثلث مورب (Diagonal) است. در این ساختار موج‌ها درون یک مثلث مورب جمع می‌شوند و در نهایت مانند یک فنر شتابان به بیرون پرت شده.
این ساختار در 2 حالت روی می‌دهد:
1. مثلث مورب خاتمه‌دهنده:
2. مثلث مورب پیشتاز:
در مقاله “امواج جنبشی الیوت” به صورت تخصصی و دقیق‌تر به انواع و حالت‌های موج‌های جنبشی پرداخته‌ایم و مثال‌های کاربردی و جامعی هم برای آن ذکر کرده‌ایم.
خطوط راهنمای الیوت
قوانین امواج الیوت فقط 3 مورد است:
قانون اول؛ اصلاح موج 2: موج اصلاحی 2، نمی‌تواند به نقطه آغاز موج 1 برسد.
قانون دوم؛ اندازه موج 3: موج 3 نمی‌تواند کوتاه‌ترین موج باشد.
قانون سوم؛ محدوده موج 4: موج 4 نمی‌تواند وارد محدوده موج 1 بشود.
اما آیا فقط همین 3 مورد برای رسم الیوت کافی است؟! قطعاً خیر.
این قوانین سه‌گانه، موضوعاتی هستند که تحت هیچ شرایطی قابل تغییر نیستند. هر موج شماری‌ای که ملاحظه کردید و فقط یکی از این 3 قانون در آن رعایت نشده بود، بدون شک آن موج‌شماری غلط است.
اما موارد دیگری هم وجود دارد، که در اثر تجربه و مشاهده‌ی فراوان در امواج الیوت، به صورت الگوهایی آشنا درآمده است و به نوعی راهنما به حساب می‌آید. این موارد را Guideline یا خطوط راهنما می‌نامیم.
خطوط راهنما این موارد هستند:
1. تناوب‌ها
2. پیش‌بینی امواج اصلاحی
3. کانالیزه کردن
4. مقیاس
5. حجم
این موارد نقش بسیار مهمی در شناسایی امواج الیوت دارند. در مقاله “خطوط راهنمای الیوت” به این راهنماها و مثال‌هایی در بازار بورس ایران، فارکس و رمزارز پرداخته‌ایم.
موج‌شماری الیوت
برای توانایی موج‌شماری، باید امواج الیوت را به صورت دقیق و کامل بشناسیم. زمانی که بتوانیم موج‌های حرکت روند را بشماریم، آن‌گاه می‌دانیم بازار کی قرار است بریزد و تا کجا. سپس می‌دانیم کی می‌توانیم مجدداً وارد روند شده و حد سود و زیان را کجا بگذاریم.
در این صورت می‌توانیم به راحتی سوار بر موج روند شده و از تغییرات روند لذت و سود ببریم. مگر نه این است که می‌گویند “انسان از چیزی می‌ترسد که آن را نشناسد”؟! وقتی بدانیم موج چگونه حرکت می‌کند، دیگر ترسی نداریم و ریسک‌مان به شدت کم می‌شود.
در مقاله “موج‌شماری الیوت” به معرفی قوانین الیوت و طرز استفاده از آن‌ها در کنار دیگر ابزار مهم تکنیکال، یعنی فیبوناچی پرداخته‌ایم. مثال‌های جامعی هم از نحوه‌ی شمارش متوالی امواج آورده شده است.
برای موج‌شماری الیوت، می‌توانیم از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال هم کمک بسیاری بگیریم، من‌جمله اندیکاتور مکدی، خط روند، کانال و فیبوناچی. در مقاله “الیوت و ابزارهای تکنیکال” به این موضوع پرداخته‌ایم و این همکاری را در مثال‌هایی عملی نشان داده‌ایم.
مقاله ی تشخیص شروع امواج الیوت هم میتواند به شناخت بهتر شما کمک کند.
فواید الیوت چیست؟
استفاده از اصول امواج الیوت به معامله‌گران کمک می‌کند معامله‌ای که بیشترین احتمال موفقیت دارد را شناسایی کنند. علت این امر در ساختار امواج الیوت است که تاریخچه روند، تحرکات فعلی و پیش‌بینی آینده‌ی روند را به صورت هم‌زمان ارائه می‌دهد. چند مورد از کارکردهای الیوت را مرور میکنیم:
1.شناسایی روند:
الیوت روند اصلی بازار را مشخص می‌کند. پیشروی 5 موجی روند را بالا می‌برد و ریزش 5 موجی نشانه نزولی بودن روند است. چرا این موضوع مهم است؟ زیرا معامله در جهت روند آسان‌تر و کم‌ریسک‌تر است. در مسیر روند، مقاومت‌ها کمتر است و بدون شک جمله‌ی معروف “روند دوست تو است” علت این موضوع را به خوبی بیان می‌کند.
2. شناسایی اصلاح‌ها:
الیوت حرکت‌های خلاف روند را مشخص می‌کند. اصلاحات بزرگ در قالب 3 موج پس از روند اصلی رخ می‌دهند. هم‌چنین در حین روند اصلی، موج‌های اصلاحی موقتی شکل می‌گیرد. تشخیص امواج اصلاحی، کمک بزرگی به سهام‌داران و معامله‌گران می‌کند. آن‌ها می‌توانند ورود و خروج به بازار را طبق اصلاح‌ها تنظیم کنند.
3. شناسایی بلوغ روند:
معامله‌گر میتواند توسط موج‌شماری الیوت بلوغ و رشد نهایی یک روند را تشخیص دهد. تحلیل‌گران با بررسی امواج طی شده قبلی، ساختار و زمان امواج آتی را برآورد کنند. با این استراتژی ورود و خروج آن‌ها به معامله بسیار آسان‌تر و کم‌ریسک‌تر است.
4. برآورد اهداف قیمتی:
اکثر سبک‌های تحلیل تکنیکال، اهداف قیمتی خاصی به معامله‌گر نشان نمی‌دهند. صرفاً مسیر را برای معامله‌گر روشن می‌کنند. اما الیوت به کمک فیبوناچی، اهداف قیمت را با دقت خوبی مشخص می‌کند. اهداف قیمتی به معامله‌گر اجازه می‌دهد تا نقاط حد سود و حد زیان را تعیین کند.
مثالی عملی از کاربرد الیوت
نمودارهای زیر مربوط به سهم سیمان بهبهان است، که طی یک روند صعودی، افزایش قیمت خوبی را تجربه کرده است. در این نمودار شروع به موج‌شماری الیوت میکنیم:
پس از اتمام موج صعودی اول و تشکیل نقطه 1، نمودار در قالب موج 2 شروع به اصلاح کرده. همان‌طور که فیبوناچی نشان می‌دهد، اندازه‌ی موج 2، معادل 38.2% از موج اول است. در عین حال سهم درون حرکت موج 1، به سطح فیبوی 61.8% هم واکنش نشان داده و سپس ادامه‌ی حرکت را انجام داده است.
سطح فیبوی خارجی و داخلی بین نقطه 2، 3 و 5 رسم شده (سطح 0 روی نقطه 2 و سطح 100% روی نقطه 3). میزان اصلاحی که طی حرکت موج 4 انجام شده، به اندازه‌ی 50% از موج 3 است. هم‌چنین موج 5 در سطح 161.8% فیبو واقع شده.
موج 5 هم از نوع گسترش یافته است و طی 5 زیرموج داخلی حرکت کرده. زیرموج‌های 2 و 4 از موج 5، در سطوح 61.8% و 100% فیبو تشکیل شده‌اند.
سخن آخر
الیوت همان‌قدر که آسان است، سخت هم هست، سهل مُمتنع به معنای واقعی کلمه! در نگاه اول الیوت صرفاً یک موج‌شماری ساده است، ابتدا روند طی 5 موج حرکت و سپس با 3 موج اصلاح می‌کند. اما این نکته به تنهایی هم تمام الیوت است، هم هیچی از الیوت نیست!
الیوت یکی از جنجالی‌ترین سبک‌های تحلیل تکنیکال است، حتا از فیبوناچی هم جنجالی‌تر. منتقدان بسیار زیادی دارد، که همواره این شمارش‌ها را بی‌دلیل و به نوعی ناشی از خرافه می‌دانند! نزاع بین الیوت‌کارها و مخالفان الیوت هیچ‌وقت تمام نخواهد شد!
اما اگر به نتیجه نگاه کنیم، بسیاری از معامله‌گران به صورت بی‌سروصدا و جنجال، در حال سود کردن در بازارهای مالی هستند، تنها با اتکا بر الیوت. ما هم قصد اثبات چیزی را نداریم. صرفاً سعی کنید مطالعه کنید و استفاده کنید.
از اشتباه کردن هم نترسید. سعی کنید هر روندی از هر سهمی را که می‌بینید، امواج الیوت را در آن پیدا کرده و بشمارید. با خطا کردن می‌توانیم درستی را بیاموزیم.
منابع: الیوت وِیو اینترنشنال، ، کورپوریت فایننس، الیوت ویو فورکست و اِف بی اِس بروکر
