علیرضا فرشید فعالیت در بازارهای مالی مستلزم قدرت تحلیل بالاست اما تنها تحلیل‌کردن کافی نیست. بلکه روش تحلیل و انتخاب اطلاعات مناسب هم ضروری است. برای داشتن یک تحلیل ایده‌آل باید تحلیل روش‌مند را یاد بگیرید و با روشهای مختلف تحلیل بازار آشنا شوید. تحلیل بنیادی یکی از روشهای اصلی تحلیل بازارسرمایه است. اگر دوست دارید بیشتر از این موضوع بدانید، این مطلب از فردانامه را از دست ندهید.
مطلب مرتبط: دوره مقدماتی تحلیل بنیادی
تحلیل بنیادی چیست؟
تحلیل بنیادی نوعی از تحلیل است که به سرمایه‌گذار کمک میکند اثر عوامل بنیادی در فعالیت یک شرکت را بااستفاده‌از صورت‌های مالی و داده‌های اقتصادی بررسی کرده و بتواند دورنمایی از سودسازی و در نتیجه آن ارزش شرکتی که قصد سرمایه‌گذاری در آن را دارد پیدا کند.
در تحلیل بنیادی شما به دور از نوسانات لحظه‌ای قیمت، به بنیاد شرکت و وضعیت سودسازی آن توجه دارید. در این روش به دنبال پیداکردن نقطه ورود، حد سودیاضرر نیستید. بلکه می‌خواهید چشم‌اندازی از آینده داشته باشید و تخمینی از میزان سود شرکت در فصل‌های مالی بعدی و حتی سال‌های آینده به دست آورید.
تفاوت تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال
برخلاف تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی به بازار مورد نظر شما هم بستگی دارد. در واقع تحلیل بنیادی خیلی به موضوع تحلیل و نوع فعالیت شرکت وابسته است و با یک روش همیشگی نمی‌توان انواع شرکت‌ها را مورد بررسی قرار دارد. برای مثال، تحلیل بنیادی بسته به نوع شرکت (بانکی، سرمایه‌گذاری، تولیدی و…) بر تحلیل شما اثرگذار است.
به‌عبارت‌دیگر تحلیل تکنیکال وابسته به بازار نیست و روش‌هایی ثابت برای آن وجود دارد. درست است که برخی روش‌ها در یک‌سری از بازارها بهتر جواب می‌دهند اما به‌صورت‌کلی، روش تحلیل تکنیکال از بازاری به بازار دیگر ثابت است. در تحلیل فاندامنتال چنین خاصیتی وجود ندارد و حتی در یک بازار مشخص مثل بازار سهام، تحلیل هر مدل از شرکت‌های فعال در بازار با شرکت‌های دیگر متفاوت است.
برای‌مثال، شما نمی‌توانید به همان شکلی که نمادهای بانکی را تحلیل می‌کنید به تحلیل بنیادی شبندر که متعلق به صنعت پالایشگاهی است بپردازید. در تحلیل بنیادی شبندر باید مواردی مانند موجودی کالا، نرخ اسپرد، سود انباشته و مقدار فروش را بررسی کنید درحالی‌که در یک شرکت بانکی مثل بانک ملت، باید تحلیل سرمایه‌گذاری‌ها و درآمد حاصل از کارمزدهای دریافتی را مدنظر قرار دهید.
ابزارهای مورد نیاز برای تحلیل بنیادی
تحلیل بنیادی به صورت خلاصه بررسی شرکت، سهامداران، فعالیت‌ها و صورت‌های مالی است. دسترسی به صورت‌های مالی و اطلاعات شرکت و فعالیت‌هایش از طریق سامانه کدال امکان‌پذیر است. هر شرکتی که در بازار سرمایه فعال است، وظیفه دارد گزارش‌های مالی را در قالب گزارش‌های فصلی و سالانه روی سایت کدال بارگذاری کند. بررسی صورت‌های مالی و استفاده از داده‌های آن، بخش بزرگی از تحلیل بنیادی را شامل می‌شود.
صورت‌های سود و زیان
یکی از متداول‌ترین روشهای تحلیل شرکت‌های بورسی، بررسی صورت سود و زیان شرکت است که به صورت فصلی و سالانه منتشر می‌شود. در صورت‌های سود و زیان شرکت، میزان درآمد و هزینه‌ها به تفکیک آمده‌اند و با فصل مشابه سال قبل و گزارش‌سالانه قبلی مقایسه شده‌اند. درچنین‌حالتی شما می‌توانید به میزان رشد درآمد، میزان رشد هزینه‌ها و میزان رشد سود نهایی هر سهم دسترسی داشته باشید.
یک نکته ضروری که دراین‌روش تحلیلی باید رعایت کنید، توجه به‌میزان سرمایه است. از آن‌جایی‌که شرکت‌ها در طول سال می‌توانند افزایش سرمایه از محل‌های مختلف (مانند سود انباشته و غیره) داشته باشند، تعداد سهام و در نتیجه سود هر سهم می‌تواند متفاوت باشد.
تحلیل بنیادی به صورت خلاصه بررسی شرکت، سهامداران، فعالیت‌ها و صورت‌های مالی است. دسترسی به صورت‌های مالی و اطلاعات شرکت و فعالیت‌هایش از طریق سامانه کدال امکان‌پذیر است. هر شرکتی که در بازارسرمایه فعال است، وظیفه دارد گزارش‌های مالی را در قالب گزارش‌های فصلی و سالانه روی سایت کدال بارگذاری کند. بررسی صورت‌های مالی و استفاده از داده‌های آن، بخش بزرگی از تحلیل‌بنیادی را شامل می‌شود.
صورت وضعیت مالی
در قسمت صورتوضعیتمالی (سابقا به این بخش ترازنامه گفته می‌شده) به دارایی‌ها و بدهی‌ها دسترسی دارید. در قسمت دارایی می‌توانید دارایی‌های غیرجاری و دارایی‌های جاری را مشاهده کنید. همچنین بدهی‌های شرکت به‌صورت‌جاری و غیرجاری در بخش بدهی‌ها و سودوزیان انباشته و سرمایه در بخش حقوق مالکانه درج شده‌اند.
تحلیل وضعیت مالی شرکت کمی متفاوت است. زیرا در صورتوضعیتمالی اصطلاحاً اطلاعات تجمیعی از ابتدای حیات شرکت گزارش می‌شود. اما در صورت سودوزیان اطلاعات مربوط به‌یک‌دوره از فعالیت گزارش شده است. با‌توجه‌به‌این‌نکته می‌توان تصویر خوبی از وضعیت‌کلی شرکت داشته باشید.
گزارش‌های تفسیری
در کنار صورت‌های مالی (عمدتا حسابرسی شده)، گزارشی بعنوان یادداشت‌های توضیحی نیز منتشر می‌شود که بخش جدایی‌ناپذیری از صورت‌های مالی است. توضیح کامل‌تری در مورد آیتم‌های هر بخش در این یادداشت‌ها ذکر می‌شود. در کدال خلاصه‌ای از این توضیحات به صورت گزارشات تفسیری نیز به همراه صورت‌های مالی انتشار پیدا میکند و شرکت‌ها در گزارش‌های فصلی و سالانه خود چند صفحه گزارش تفسیری ارائه می‌دهند.
در گزارش تفسیری به اطلاعاتی مانند جزئیات تولیدوفروش محصولات و همچنین مقایسه چندساله درآمد عملیاتی و بهای تمام‌شده دسترسی دارید. همچنین میزان موجودی مواداولیه، تولیدشده و موجودی انبار در ابتداوانتهای دوره‌مالی را می‌توانید مشاهده کنید.
جزئیات هزینه‌های اداری و عمومی شرکت، دارایی‌های ارزی، میزان هزینه انرژی و طرح‌های توسعه و میزان پیشرفت هر فعالیت عمرانی در قسمت گزارش‌های تفسیری می‌آید. یکی از استفاده‌های رایج از گزارش‌های تفسیری، رصد پروژه‌های توسعه‌ای شرکت‌هاست. هرچقدر تاریخ بهره‌برداری نزدیک‌تر و تأثیرگذاری پروژه بر فعالیت شرکت بزرگ‌تر باشد، آن شرکت می‌تواند مورد توجه بازار قرار بگیرد.
وضعیت سهامداران
یکی‌دیگر از مواردی که در تحلیل بنیادی می‌توانید به سراغش بروید، بررسی سهامداران عمده شرکت است. برای دسترسی به این قسمت کافی است از طریق سایت شرکت فناوری بورس تهران (TSETMC) به سراغ نماد موردنظرتان بروید و در زبانه سهامداران، شرکت‌های حقوقی و افراد حقیقی که بیشتر از ۱ درصد از سهام آن شرکت را دارند بررسی کنید.
بررسی سهامداران عمده از نظر رفتار آن‌ها در زمان‌های صعود و نزول سهم و همچنین خروج و ورود آن‌ها به سهم حائزاهمیت است. همچنین بررسی سهم‌های دیگر سبد سهامداران عمده می‌تواند به شما اطلاعات خوبی از نظر نوع فعالیت آن‌ها بدهد.
نسبت‌های مقایسه‌ای
در تحلیل‌بنیادی نسبت‌های مالی اهمیت ویژه‌ای دارند. در واقع این نسبت‌ها هستند که میزان رشد یا رکود فعالیت‌های شرکت را به نمایش می‌گذارند. یکی از نشانه‌های ارزندگی یک شرکت، برخورداری از نسبت‌های مالی گذشته‌نگر و آینده‌نگر مناسب است.
برای مطالعه‌ی بیشتر درمورد این نسبت‌ها می‌توانید مقاله ی نسبت‌های سودآوری را مطالعه فرمایید. معرفی برخی از این نسبت‌ها:
نسبت P/E
یکی‌از مشهورترین نسبت‌های مقایسه‌ای، نسبت قیمت به سود خالص هر سهم است که با عنوان P/E نشان داده می‌شود. در بررسی این نسبت مهم، بهترین کار بررسی یک سیر تاریخی از این نسبت است. برای‌مثال اگر میانگین نسبت P/E یک شرکت در ده‌سال‌گذشته ۸ باشد، حالا درزمانی‌که نسبت P/E شرکت از ۸ کمتر شود، می‌تواند نشانی از ارزنده‌بودن سهام آن شرکت باشد.
به‌صورت‌کلی نسبت P/E هر سهم را باید با میانگین P/E بازار و میانگین P/E سهم‌های همگروه بررسی کرد. دادن یک‌عددثابت برای تحلیل ارزندگی سهام اشتباه است. یک سهم با نسبت P/E برابر با ۱۲ می‌تواند بیشتر از یک سهم با نسبت P/E برابربا ۹ مورداقبال بازار باشد.
نسبت P/S
نسبت‌های مقایسه‌ای بسیار متنوع هستند. نسبت P/S یکی‌دیگر از نسبت‌های مهم است که نشان‌از قیمت برمیزان فروش به‌ازای‌هرسهم را دارد. این نسبت برای شرکت‌های تولیدی کارایی بیشتری دارد و هرچه این نسبت کوچک‌تر باشد، نشان‌از ارزنده‌بودن سهام موردنظر دارد.
نسبت‌های فعالیت
دوره گردش موجودی مواد و کالا: این نسبت گزارش‌دهنده تعداد روزهایی‌ست که از تهیه مواداولیه تا فروش محصول به‌طول می‌انجامد. هرچقدر این‌دوره کوتاه‌تر باشد، بهره‌وری شرکت بهتر است.
دوره وصول مطالبات: این نسبت تعداد روزهایی را که شرکت پس از فروش محصول، وجه‌حاصل از فروش را دریافت میکند نشان می‌دهد.
نسبت‌های نقدینگی
نسبت جاری: این نسبت از تقسیم دارایی‌های جاری به بدهی‌های جاری به‌دست می‌آید. نسبت جاری به‌صورت‌ساده بیان‌گر آن است که شرکت چقدر توان پاسخگویی به مطالبات بستانکارانش در کوتاه‌مدت را دارد.
نسبت آنی: در نسبت جاری کل دارایی‌های جاری را فرض قابل‌نقدشدن و پاسخگویی به بدهی‌های جاری فرض می‌کنیم. اما در نسبت آنی، فقط دارایی‌های قابل تبدیل سریع به نقد را ملاک قرار می‌دهیم و دارایی‌هایی مثل پیش‌پرداخت‌ها و موجودی موادوکالا را از صورت کسر در نسبت جاری حذف می‌نماییم.
لازم‌به‌ذکر است که استفاده از نسبت‌های مالی به‌خودی‌خود باعث درک صحیح از شرکت نمی‌شود و بایستی روند این نسبت‌ها درطول‌زمان را به‌دقت بررسی و عوامل موثر در نوسانات آن‌ها را یافته و درک کنیم.
دراین‌نوشتار به نسبت‌های مالی دیگری مثل بازده حقوق صاحبان سهام و بازده دارایی‌ها اشاره نکردیم. چون در بازارسرمایه ایران باتوجه‌به‌تورم و به‌روزنبودن ارزش دارایی‌ها و در نتیجه آن سرمایه، قابلیت استفاده چندانی برای این نسبت‌ها قائل نیستیم.
فاکتور آخر اما بسیار مهم: نوع شرکت در تحلیل‌بنیادی مهم است
تأکید می‌کنیم که تحلیل‌بنیادی به نوع بازار، نوع شرکت و نوع فعالیت آن بسیار وابسته است. مواردی که ذکر شد، برای تحلیل عموم شرکت‌های تولیدی فعال در بازار بورس پاسخگو است. اما برای تحلیل شرکت‌هایی مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری، انبوه‌سازی و بانکی باید روشهای تخصصی‌تر را فرا بگیرید.
انواع روشهای تحلیل بنیادی
بعد از بررسی ابزارها و فاکتورهای مهم در انجام تحلیل‌بنیادی نوبت‌به بررسی انواع تحلیل‌بنیادی می‌رسد که در ادامه به بررسی برخی از سرفصل‌های آن می‌پردازیم.
تحلیل از کل‌به‌جزء
دراین‌نوع از تحلیل‌بنیادی، تحلیل‌گر با رصد عوامل کلان و روند متغیرهای کلان اقتصادی ازجمله تولید ناخالص داخلی، تورم، میزان نقدینگی، نرخ بیکاری، نرخ ارز، سیاست‌های دولت و نرخ کالاهای پایه به جمع‌بندی مشخصی از صنایعی که ازاین‌موارد تاثیرپذیری بیشتری دارند می‌رسد. پس از انتخاب صنعت هدف، شرکت‌های فعال در آن صنعت و سهم هرکدام از بازار را پیدا کرده و به بررسی آن‌ها می‌پردازد. درنهایت باانتخاب دربین بهترین شرکت‌های ردشده از فیلترهای فوق به‌انتخاب نماد یا نمادهای موردنظر دست می‌زند.
تحلیل از جزء‌به‌کل
دراین‌مدل برخلاف مدل بالا، تحلیل‌گر با رصد بازار و انتخاب نمادی که احساس میکند اقبال بیشتری به آن درآینده وجود خواهد داشت، به بررسی فعالیت شرکت و سودآوری آن می‌پردازد. سپس به‌بررسی شرکت‌های همگروه و رقیب پرداخته و درنهایت پس‌ازآن به‌اثر عوامل کلان اقتصادی براین سودآوری پرداخته و نتایج‌اولیه تحلیل خود را اثبات یا رد میکند.
روشهای گذشته‌نگر
یکی‌از پراستفاده‌ترین روشهای تحلیل بنیادی گذشته‌نگر، روش بررسی نوسانات سود خالص گزارش شده است. به‌این‌صورت‌که سود خالص گزارش شده درهرصورت سودوزیان را با دوره قبل آن و دوره متناظر با آن درسال‌های‌گذشته مقایسه و روند آن را بررسی می‌کنند. استراتژی ویلیام اونیل یا کانسلیم براین‌پایه بنا شده است.
روشهای آینده‌نگر
روشهای آینده‌نگر مبنی بر استفاده از محاسباتی که عموما با استفاده از اطلاعات صورت‌های مالی و پیش‌بینی دوره‌های پیش‌رو انجام می‌شود و وضعیت شرکت در سال یا سال‌های آینده را برآورد میکند، بنا شده است. این برآوردها که بعنوان تخمین ارزش شرکت یا ارزش‌گذاری نیز شناخته می‌شوند، خود به‌چند‌دسته تقسیم شده‌اند.
روشهای مقایسه‌ای
این روش‌ها با استفاده از نسبت‌های مهمی مانند نسبت قیمت به سودخالص P/E یا نسبت قیمت به فروش P/S انجام می‌شود. به‌این‌صورت‌که قیمت به سودخالص یا فروش پیش‌بینی‌شده در برآورد را با همین نسبت در شرکت‌های همگروه یا تاریخ خود شرکت مقایسه می‌کنند. حتما با اصطلاح P/E آینده‌نگر یا فوروارد مواجه شده‌اید. این عبارت، همان P/E برآورد‌شده در تحلیل است که با گذشته خود شرکت یا شرکت‌های مشابه قیاس می‌شود.
فرضا اگر P/E تاریخی در شرکتی ۸ باشد و باتوجه‌به قیمت حاضر و سودتخمین‌زده‌شده برای آن، نسبت P/E آینده‌نگر ۵ را برآورد کنیم انتظار داریم قیمت به‌اندازه ۳ واحد افزایش در P/E رشد داشته باشد.
روشهای تنزیل جریان نقدی
تنزیل جریانات نقدی بر این پایه استوار است که ارزش یک شرکت عبارت‌است‌از مجموع جریان‌های نقدی‌ای که در آینده ایجاد خواهد کرد. فرضا دارایی‌‌ای سالانه ۱۰۰ هزار تومان مادام‌العمر به شما پرداخت میکند، با تنزیل ارزش هر کدام از این ۱۰۰هزارتومان‌ها به‌حال‌حاضر ارزش روز آن مشخص می‌شود. بدیهی‌ست ۱۰۰ هزارتومان امسال ارزشش از ۱۰۰هزارتومان سال بعد و سال‌های بعدی بیشتر است.
روش DDM
این‌روش به‌نام مدل تنزیل سود‌های نقدی DPS شناخته می‌شود. دراین‌روش تحلیل‌گر برآورد میکند که در سال‌های آتی شرکت چه مقدار سود می‌سازد و چه مقدار از آن را به صورت سود نقدی در بین سهامداران خود تقسیم خواهد کرد. از تنزیل مجموع این مبالغ به ارزش شرکت می‌رسد.
روش FCFE
این‌روش به‌نام جریانات نقد آزاد سهامداران شناخته می‌شود. دراین‌روش بامحاسبه جریانات نقد آزادی که شرکت با فعالیت خود برای سهامداران در سال‌های آینده ایجاد خواهد کرد و تنزیل ارزش آن‌ها به‌حال‌حاضر، به ارزش شرکت می‌رسیم.
روش FCFF
این‌روش را به‌نام جریانات نقدی آزاد شرکت می‌شناسیم. دراین‌روش تحلیل‌گر بامحاسبه جریان نقد آزادی که برای خود شرکت ساخته می‌شود و تنزیل آن‌ها به‌حال‌حاضر به‌ارزش واقعی شرکت می‌رسد.
بدیهی‌ست تمام روشهای برآورد ارزش، وابستگی مستقیم به پایداری شرایط مبنی بر مفروضات تحلیل‌گر و همچنین تسلط وی بر روش‌تحلیلی داشته و درصورت تغییر شرایط یا خطای تحلیل، ارزش‌های برآوردی با خطا همراه خواهد بود.
سخن پایانی
اگر اهل سرمایه‌گذاری هستید و می‌خواهید سهامی را به قصد بلندمدت خریداری کنید، ضروری است که بتوانید آینده یک شرکت را تخمین بزنید. یادگیری تحلیل‌بنیادی به شما این توانایی را می‌دهد تا بتوانید وضعیت فعلی شرکت و شرایط آینده آن را درک کنید. پیدا کردن نقطه‌ورود مناسب با تحلیل تکنیکال است اما ارزندگی سهم شما را تحلیل بنیادی مشخص میکند. پس تحلیل بنیادی را جدی بگیرید و قبل از سرمایه‌گذاری در نمادی خاص از یک متخصص سبدگردانی اختصاصی در رابطه با وضعیت فاندامنتال سهم مورد نظر مشاوره دریافت کنید.
در این مقاله فردانامه به‌اختصار در مورد آشنایی با تحلیل‌بنیادی، ملزومات و روشهای آن صحبت کردیم و سعی‌براین‌بود که مخاطب محترم فردانامه با اصطلاحات و کاربرد واژه‌های مورداستفاده در تحلیل‌بنیادی آشنا شود و بتواند درصورتعلاقه مطالب مرتبط را دنبال نماید. خوشحال خواهیم شد که نظر خود را در ارتباط با مطلب با ما در میان بگذارید و فردانامه را جهت بهتر شدن همیاری کنید.
شما می‌توانید در کلاس تحلیل‌بنیادی با تمرکز بر مدل‌سازی مالی شرکت کنید و این مقاله را بهتر درک کنید.
