یوسف تقی زاده تحلیل فیبوناچی
فیبوناچی از جمله اصلاحاتی است که بسیاری از افراد چه فعال بازار سرمایه باشند و چه نباشند با آن آشنا هستند اما باید گفت جایگاه فیبوناچی در بین فعالین بازار سرمایه جداست و با توجه به کاربردهای گسترده‌ای که در تحلیل سهام دارد کمتر کسی شاید وجود داشته باشد که حداقل اسم این دانشمند را نشنیده باشد. در این مقاله از فردانامه قصد داریم تا زیر و بم فیبوناچی را برای شما توضیح دهیم. پس با ما همراه باشید.
سری فیبوناچی
در طی سفری که با پدرش انجام می‌داد بود که لئوناردو پیسانو فیبوناچی با استفاده از اعداد و نه نماد سیستم هندی توانست سری و خطوط معروف فیبوناچی را کشف و ارائه کند. سپس با فعالیت‌های ریاضیدان دیگر از ایتالیا در سال 1202 بود که تا حدی جنبه‌های عملی این سری اعداد برای همگان شناخته شد و افراد برای حل مسائلی که بعضا به شکل روزمره با آن مواجه می‌شوند از این سری استفاده می‌کنند.
تلاشی که برای حل مثال بچه‌دار شدن خرگوش‌ها و شمارش تعداد این خرگوش‌هامی‌باشد را بسیاری از افراد دیده‌اند و یا شنیده‌اند. در این مثال هر عدد از جمع دو عدد قبل ایجاد می‌شود. در طبیعت مثال‌های بسیاری از عملکرد فیبوناچی در پدیده‌های مختلف قابل مشاهده است. فیبوناچی همچنین از این سری از اعداد در ارتباط با هندسه و ترسیم اشکال هندسی نیز بهره گرفته است. امروزه بسیاری از سرمایه‌گذاران برای تصمیم گیری پیرامون معاملات خود به استفاده از این سری روی می‌آورند.
اجازه دهید در ادامه سری اعداد فیبوناچی را برای شما بنویسیم. توجه داشته باشید که در این سری هر عدد از جمع دو عدد قبل از خود ایجاد می‌شود:
1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, …
نسبت‌های فیبوناچی
یکی از مواردی در نسبت‌های فیبوناچی اهمیت بسیار زیادی دارد نسبت اعداد به یکدیگر است. این نسبت به سمت عددی ثابت به نام Phi در لاتین حرکت می‌کند. مقدار Phi برابر با 1.618 می‌باشد. در واقع این نسبت غیر قابل دسترس است و هیچوقت به شکل دقیق به این عدد از طریق نسبت‌های فیبوناچی نمی‌توان رسید اما هر چقدر در این سری پیش برویم با تقریب قابل قبولی می‌توان پذیرفت که اعداد به سمت این نسبت پیش می‌روند برای مثال در ادامه به چند مورد از این نسبت‌ها نگاهی خواهیم انداخت. در واقع نسبت‌ها با نوسانی در اطراف نسبت Phi به سمت عدد مشخص پیش می‌روند.
در حدود 0.6180 اختلاف تا نسبت Phi وجود دارد 1.0000 = 1:1
در حدود 0.3820 اختلاف تا نسبت Phi وجود دارد 2.0000 = 2:1
در حدود 0.1180 اختلاف تا نسبت Phi وجود دارد 1.5000 = 3:2
در حدود 0.0486 اختلاف تا نسبت Phi وجود دارد 1.6667 = 5:3
در حدود 0.0180 اختلاف تا نسبت Phi وجود دارد 1.6000 = 8:5
همانطور که مشاهده می‌کنید به مرور این اختلاف در حال کاهش می‌یاشد و در حال میل کردن به سمت صفر است. این نسبت که از تقسیم عدد بزرگتر به کوچکتر به دست می‌آید را معمولا به عنوان نسبت طلایی می‌شناسند.
حال بسیاری می‌پرسند که دیگر نسبت‌های فیبوناچی چگونه به دست می‌آیند. در این بخش نیز باقی نسبت‌ها و نحوه به دست آوردن آنها را به شما نشان می‌دهیم. تا اینجا متوجه شدیم که با تقسیم عدد بزرگتر به کوچکتر متوالی می‌توانیم به عدد 1.618 برسیم. حال اگر در دو عدد متوالی عدد کوچکتر را به عدد بزرگتر تقسیم کنیم به نسبت 0.618 خواهیم رسید. 0.382 با تقسیم یک عدد به دو عدد بزرگتر بعد از خود ایجاد می‌شود و عدد 0.236 نیز از تقسیم عدد دوم به عدد سوم بعد از خودش ایجاد می‌شود.
در موارد زیادی نیز نشان داده شده است که افراد به صورت ناخودآگاه به دنبال نسبت طلایی هستند، حتی از روندهایی که طولانی باشند و از این نسبت اطاعت نکنند نیز لذت نمی‌برند. تحلیل نمودارها نیز شباهت‌های بسیاری با نسبت‌های طبیعت دارند. هر آنچیزی که مطابق با نسبت طلایی باشد به نظر افراد زیباتر و مقبول‌تر می‌رسد. در ابرها، کهکشان‌ها، گیاهان، حلزون‌ها و حتی گوش انسان نیز نسبت فیبوناچی رعایت شده است و به نوعی دقیق بر حسب نسبت‌های فیبوناچی هستند.
سطوح فیبوناچی به عنوان حمایت و مقاومت
یکی از کاربردهای سطوح فیبوناچی استفاده از آنها در تعیین نقاط چرخش بازار، نقاط حمایت و مقاومت استاتیک و همچنین نواحی مهم بازار است. کافی است بتوانیم به درستی از این ابزار استفاده کنیم و همچنین بتوانیم فیبوناچی را بین نقاط پیوت ماژور بازار و اما بین بازوهای مختلف حرکتی ترسیم کرد.
در چنین شرایطی می‌توان نواحی مهم قیمتی را به دست آورد. محدوده‌های حمایتی بسیار مشخصی برای سهام فولاد مبارکه و فقط با ترسیم یک فیبو به دست آمده است که می‌توانند به عنوان سطوح حمایت استاتیک نقش مهمی ایفا کنند. بنابراین یکی از نقوش مهم فیبوناچی تعیین سطوحی است که می‌توانند به عنوان حمایت و مقاومت استاتیک نقش بازی کنند.
انواع فیبوناچی
ابزارهای فیبوناچی را که در معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرند به 6 دسته تقسیم می‌شوند: فیبوناچی گسترشی (Extension)، اصلاحی (Retracement)، فیبوناچی پروجکشن (Projection)، فیبوناچی فن (Fan)، فیبوناچی زمانی (Time)، فیبوناچی کمان (Arc). خطوی که توسط هر کدام از این نسبت‌های فیبوناچی تولید می‌شود را می‌توان به عنوان یک سیگنال در نظر گرفت که در روند معاملاتی می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
اعتقادی که در بین فعالان بازار وجود دارد این است که اگر نسبت‌های فیبوناچی به درستی مورد استفاده قرار گیرند می‌توانند در 70% از موارد برای پیش‌بینی رفتار بازار مورد استفاده قرار گیرند. اما بعضی دیگر نیز بر این اعتقاد هستند که پیاده‌سازی درست آن بسیار زمانبر است و استفاده از آن نیز دشوار می‌باشد.
شاید بزرگترین ایراد فیبوناچی را پیچیده بودن تحلیل نتایج آن در نظر گرفت، نتایجی که واقعا معامله‌گران در تصمیم گیری‌های خود از آنها استفاده کنند. نسبت‌ها و خطوط فیبوناچی نه چیزی را پیش‌بینی می‌کنند و نه روندی را برای معامله‌گران شکل می‌دهند، اما افراد می‌توانند معمولا در تصمیم‌گیری‌های معاملاتی خود از آنها استفاده کنند.
هر چند، باید در نظر گرفت که مطالعه فیبوناچی در واقع راه حلی جادویی در اختیار معامله گران قرار نمی‌دهد. در حالی که برای خروج از عدم قطعیت آنها در شرایط بازار می‌توانند از این ابزار بسیار مفید استفاده کنند. پس نباید به عنوان تصمیم‌های پایه‌ای معامله‌گری از آنها بهره جست. در اغلب موارد، نسبت‌های فیبوناچی را می‌توان به عنوان واکنش‌های روانی معامله‌گران نسبت به روندها و قیمت‌ها در نظر گرفت. در اصلاح‌های قیمتی و رشدهای قیمتی می‌توان از آنها بهره گرفت تا تصمیمی درست اتخاذ شود. در ادامه به بررسی هر یک از انواع فیبوناچی خواهیم پرداخت.
فیبوناچی اصلاحی (Retracement Fibonacci)
فیبوناچی اصلاحی در واقع از تعدادی خط افقی تشکیل می‌شود که می‌توان آن را بین نقاط پیوت اصلی و یا سطوح حمایت و مقاومت ترسیم کرد. هر یک از این اعداد دارای نسبت‌هایی هستند. به طور معمولا نسبت‌های 23.6، 38.2، 61.8 78.6 در نظر گرفته می‌شوند. البته نسبت 50% نیز به عنوان یک آستانه روانی به این نسبت‌ها افزوده شده است هرچند یک عدد روانی است و از نسبت‌های فیبوناچی نیست.
فیبوناچی اصلاحی به عنوان یک اندیکاتور در بسیاری از نرم‌افزارهای معاملاتی وجود با همین نام وجود دارد و می‌توان از آن بهره گرفت. معمولا برای اندازه‌گیری امکان برگشت قیمتی بعد از یک حرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال اگر بعد از یک بازوی صعودی ترسیم شود به منظور اندازه‌گیری میزان اصلاح احتمالی و اگر بعد از یک نزول ترسیم شود به منظور اندازه‌گیری احتمال برگشت قیمت به کار گرفته می‌شود.
در حالت اول برای ترسیم آن ابتدا روی نقطه کف و سپس روی نقطه سقف کلیک کنید تا نسبت‌ها برای شما به نمایش درآیند. فیبوناچی اصلاحی یک اندیکاتور دو نقطه‌ای است. با استفاده از این ابزار می‌توانید نواحی قدرتمند برای بازگشت قیمتی یا نواحی طلایی را مشخص کنید.
می‌توانید مقدار حد زیان خود را بر اساس آن تعیین کنید. برای مثال در موارد بسیاری در بازار قیمت در بین نسبت‌های 50 تا 61.8 درصد برگشت از خود نشان می‌دهد بنابراین دیدن الگوهای کندلی قدرتمند در این ناحیه می‌تواند به معنی برگشت قیمتی باشد.
نمودار فوق سهم سرمایه گذاری ایران خودرو یا خگستر را نشان می‌دهد که بعد از بازگشایی و انجام یک صعود تا محدوده 50 درصد موج قبل را اصلاح کرده است و مجدد مسیر صعود خود را در پیش گرفته است.
فیبوناچی گسترشی (Extended Fibonacci)
این ابزار که بسیار پر کاربرد است نیز معمولا به منظور مشخص کردن حد سود و تحلیل آینده سهم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع تحلیل‌گر با استفاده از این ابزار به دنبال این است که پی ببرد بعد از انجام اصلاح قیمتی و رشد احتمالی قیمت تا چه محدوده می‌توان انتظار رشد قیمت را داشت. حال در این محدوده‌های تعیین شده مجدد با دیدن الگوهای برگشتی معامله‌گر می‌تواند نسبت به پوزیشن معاملاتی خود تصمیم گیرد.
حال باید به این مساله اشاره کنیم که نسبت‌های مهم فیبوناچی گسترشی کدام‌ها هستند؟ نسبت‌های 100، 161.8، 200 و 261.8 از نسبت‌های مهمی هستند که در این نوع فیبوناچی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دقت کنید فیبوناچی گسترشی نیز یک ابزار دو نقطه‌ای است و در نرم افزارهای مختلف از جمله مفید تریدر یا متا تریدر کافی است از سقف به کف بعد از اتمام یک فرایند اصلاحی آن را ترسیم کنید تا نسبت‌های مورد انتظار شما ظاهر شوند.
فیبوناچی پروجکشن (Projection Fibonacci)
این بار با یک فیبوناچی سه نقطه‌ای طرف هستیم. هدف از این نوع فیبوناچی این است که یک حرکت را بر روی یک بازوی جدید تصویر کند. اگر حرکت یک صعود کند و یک اصلاح کند حال برای پی بردن به ادامه حرکت می‌توان از این نوع از فیبوناچی بهره جست. از کف به سقف و سپس کف را انتخاب می‌کنیم (در یک روند صعودی) و این می‌تواند اهداف قیمتی بعد از برگشت را در اختیار معامله‌گرد قرار دهد.
اگر بازوهای حرکت را A، B و C در نظر بگیریم فیبوناچی پروجکشن 100 درصد الگوی Ab = CD را ایجاد خواهد کرد که یک نوع از الگوهای کلاسیک و پرکاربرد در بازهای مالی می‌باشد.
یکی از کاربردهای بسیار مهم این نوع فیبوناچی پی بردن به ادامه حرکت سهم و آینده سهم می‌باشد. در مثالی که در زیر ارائه می‌دهیم هدف این نشان دادن مشخص کردن سطوح مهم فیبوناچی در آینده حرکت آن سهام می‌باشد. مجدد در سهام خگستر واکنش مشهود سهام به خط 1.618 مشهود است و این سطح تبدیل به یک ناحیه مقاومتی شده است که سهم در آینده بازار نیز مجدد به آن برخورد کرده است.
فیبوناچی فن (Fan Fibonacci)
ابزاری بسیار خوب برای تشخیص روند است. در یک روند چه نزولی و چه صعودی کافی است یک کف را به سقف یا سقف را به کف در حالت نزولی متصل کنیم. استفاده از این ابزار یک در تحلیل تکنیکال زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. خطوطی ترسیم خواهد شد که از نسبت‌های فیبوناچی پیروی می‌کنند و می‌توانند برای مشخص کردن سطوح حمایت و مقاومت در مسیر حرکت قیمت بسیار مفید باشند.
ابزاری دو نقطه‌ای است که تعدادی خط روند ترسیم می‌کند و امکان واکنش نشان دادن قیمت به این خطوط زیاد است. در این ابزار معمولا از نسبت‌های 23.6، 38.2، 50 و 61.8 استفاده می‌کنند.
فیبوناچی کمان (Arc Fibonacci)
کمان‌های فیبوناچی نیم دایره‌هایی هستند که از بین سقف و کف رسم می‌شوند و می‌توانند نقاط احتمالی واکنش بازار را نشان دهند. نسبت‌های زیر 1 فیبوناچی در اینجا مورد استفاده قرار می‌گیرند. 23.6، 38.2، 50، 61.8، و 78.6 نسبت‌های معمولی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزیتی که این نوع از فیبوناچی دارد این است که علاوه بر قیمت نشان دهنده تا حدودی زمان نیز می‌باشد و در دو بعد به بررسی می‌پردازد. این نیم دایره‌ها به نوعی نمایانگر این هستند که محدوده‌های پر پتانسیل برای برگشت در کدام بخش‌ها هستند.
تحلیل فیبوناچی چیست؟
تحلیل فیبوناچی به این معنی است که با استفاده از تمام انواع فیبوناچی بتوان محدوده‌های مهم مربوط به قیمت را شناسایی کرده و در انتظار فرصت‌های خرید، سیو سود و یا خارج شدن از معامله در صورت شکستن محدوده‌های مهم بود. در نرم افزارهای معاملاتی مربوط به بازارهای مالی می‌توان از این ابزارها بهره گرفت.
پس باید علاوه بر درک کاملا نحوه تعریف و به دست آوردن نسبت‌های فیبوناچی بتوانید به پیاده‌سازی درست آن روی نمودار بپردازید. در تحلیل فیبوناچی همچنین باید بتوانید با ترکیب انواع مختلفی نواحی که پتانسیل بیشتری نسبت به نواحی دیگر دارند را نیز تعیین کنید و در آن نواحی منتظر تریگر باشید.
کاربرد فیبوناچی در بورس چیست؟
فیبوناچی‌ها ابزارهای بسیار پر کاربردی هستند که می‌توانند اساس و پایه بسیاری از روش‌ها و ابزارهای دیگر باشند. یکی از مهمترین کاربردهای فیبوناچی را می‌توان در الگوهای هارمونیک مشاهده کرد. تمام الگوهای هارمونیک بر اساس نسبت‌های فیبوناچی در طی یک بازه حرکت قیمت تعریف می‌شوند. امواج الیوت نیز تا حد زیادی به نسبت‌های فیبوناچی وابسته هستند. هم در تعیین طول امواج و هم در تعیین مقدار اصلاح بین امواج می‌توان از آن بهره گرفت.
در بحث الگوهای هارمونیک مثلا می‌توانید به الگوی گارتلی توجه کنید که چگونه نسبت‌های بین AB با BC و همچنین BC با CD تعیین می‌شود. الگوهای هارمونیک و امواج الیوت خود نیاز به این دارند که با تئوری و کاربرد آنها آشنا شوید. پس در ابتدا باید انواع فیبوناچی را به خوبی و به درستی درک کنید.
از جمله کاربردهای دیگر فیبوناچی می‌توان به کاربرد این ابزار در محاسبه امواج صعودی و نزولی صحبت به میان آورد. البته در بازار ایران چون اغلب به دنبال سود کردن هستیم هدف اصلی نیز محاسبه بازوی صعودی است. یکی از روش‌های معمول استفاده از ابزار فیبوناچی پروجکشن یا انبساطی است در این دو نوع فیبو هدف نگاه کردن به آینده بازار است و می‌توان به ترسیم حرکت اول از روی نقطه سوم اقدام کرد.
در تصویر زیر پاسخ مشهود فولاد مبارکه به سطح 1.618 یا 161.8 درصد که در استفاده از فیبوناچی اکسپنشن به دست آمده است در تاریخ 21 دی ماه 1401 مشهود است و با نگاه به اندیکاتور RSI و وجود واگرایی از جمله مواردی است احتمال افت در نمودار را افزایش می‌دهد.
نرم افزارهای تحلیل فیبوناچی
تقریبا تمام نرم افزارهایی که به منظور تحلیل نمودار قیمتی سهام مورد استفاده قرار می‌گیرند مجهز به ابزارهای مورد نیاز تحلیل فیبوناچی هستند و انواع فیبوناچی در آنها تعریف شده است.
این مجموعه علاوه بر نرم افزارهایی مانند متا تریدر (Meta Trader) یا مفید تریدر، ادونس گت (Advanced Get) و همچنین دینامیک تریدر (Dynamic Trader) می‌شود. تنها مساله‌ای که وجود دارد نامگذاری این ابزارها در این نرم افزارهاست که باید مقداری در استفاده از آنها دقت کنید.
نکته مهمی که می‌توانیم با شما به اشتراک بگذاریم تقسیم ابزارهای فیبوناچی به دو نوع است. یا این ابزارها دو نقطه‌ای هستند و یا سه نقطه‌ای. بنابراین در ترسیم ابزارهای دو نقطه‌ای معمولا ابتدا و انتهای روند مورد استفاده قرار می‌گیرد و در ابزارهای سه نقطه‌ای هدف این است که حرکت اول را از نقطه سوم تصویر کنیم.
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم بعد از تعریف سری اعداد فیبوناچی نحوه به دست آمدن نسبت‌های فیبوناچی را بررسی کنیم. سپس انواع فیبوناچی را تعریف کردیم و نحوه عملکرد هر کدام را نیز به شکل مجزا توضیح دادیم. سپس به تحلیل فیبوناچی و کاربردهای فیبوناچی نیز اشاره کردیم.
در این مرحله بعد از آشنایی با اساس و پایه فیبوناچی باید به صورت عملی به استفاده از آن در بازارهای مالی بپردازید. در نرم افزارهای مختلف مانند Advance GET، Meta Trader و دیگر نرم افزارهایی که به شکل معمول در دسترس معامله گران هستند می‌توانید به نحوه پیاده‌سازی این ابزارها بپردازید. فردانامه در کنار شماست تا بتوانید با آگاهی و دانش کافی وارد بازارهای مالی شوید.
