امیر رضازاده شرکت‌های سبدگردانی نوعی از نهادهای مالی هستند که تلاش می‌کنند با مدیریت وجوه سرمایه‌گذاران خود، آن‌ها را از منافع بازار سهام بهره‌مند سازند. در ادامه نگاهی کلی به این نهادهای مالی خواهیم داشت و با سیر تا پیاز مفاد قراردادهای آن‌ها، آشنا خواهیم شد.
بسیاری از افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را دارند، به‌دلایل مختلفی ازجمله کمبود وقت، نبود دانش کافی و… امکان حضور و سرمایه‌گذاری مستقیم در این بازار را ندارند. به همین علت دنبال گزینه‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در این بازار هستند. دراین‌بین یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در این بازار که می‌تواند مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد، شرکت‌های سبدگردانی هستند.
این شرکت‌ها با استفاده از دانش و تجربیات افراد متخصص، تلاش می‌کنند که یک سبد سرمایه‌گذاری بهینه را برای مشتریان خود تشکیل داده و از این محل آن‌ها را منتفع می‌کنند. در ادامه به بررسی موضوع سبدگردانی پرداخته و با مفاد قرارداد سبدگردانی آشنا خواهیم شد. با فردانامه همراه باشید.
سبد سرمایه‌گذاری چیست؟
برای آشنایی با قرارداد سبدگردانی در ابتدا بهتر است با مفهوم سبد سرمایه‌گذاری، آشنا شویم. سبد سرمایه‌گذاری که با نام پرتفوی سرمایه‌گذاری نیز شناخته می‌شود، به ترکیبی از دارایی‌های سرمایه‌پذیر مختلف (ازجمله سهام، مسکن، اوراق قرضه و…) گفته می‌شود.
سرمایه‌گذاران با تشکیل یک پرتفوی سرمایه‌گذاری به‌جای متمرکز کردن سرمایه‌گذاری خود بر روی یک دارایی، بر روی چندین دارایی سرمایه‌گذاری کرده و به این ترتیب ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش می‌دهند. به همین جهت پیشنهاد متخصصان بازار سرمایه به عامه مردم، تشکیل پرتفوی سرمایه‌گذاری به‌جای متمرکز کردن سرمایه‌های خود بر روی یک دارایی است.
سبدگردانی یعنی چه؟
حال که با مفهوم سبد سرمایه‌گذاری آشنا شدیم، می‌توانیم با سبدگردان‌ها نیز آشنا شویم. در واقع سبدگردانی همان‌طور که از نام آن مشخص است فرآیندی است که در آن شرکت سبدگردانی که یک شخص حقوقی است، اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار به‌منظور چینش صحیح یک سبد سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذار می‌کند.
شرکت‌های سبدگردانی باید دارای مجوز فعالیت از سازمان بورس باشند. در این “لینک” می‌توان لیست سبدگردان‌های دارای مجوز از سازمان بورس را مشاهده کرد؛ همچنین در ادامه نیز لیست سبدگردان‌های دارای مجوز از سازمان بورس، قابل مشاهده است.
در انتخاب سبدگردان مناسب باید به مولفه‌هایی همچون روند بازدهی سبدهای سرمایه‌گذاری آن، ترکیب دارایی‌های سبد (از منظر میزان سهام، اوراق قرضه و…)، روند بازدهی صندوق‌هایی با مدیریت یکسان یاسبدگردان، میزان سابقه و تجربه شرکت سبدگردانی، تجربه مدیران آن شرکت و… توجه کرد.
مفاد قرارداد سبدگردانی
با توجه به اهمیت قرارداد سبدگردانی، توجه به جزئیات این قرارداد از اهمیت زیادی برخوردار است. قرارداد سبدگردانی دارای ۳۱ ماده و چندین تبصره است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
- ماده یک: در اولین ماده مشخصات شرکت سبدگردان و همچنین سرمایه‌گذار درج می‌شود. ازجمله مشخصات شرکت سبدگردانی می‌توان به نام، شماره ثبت، نشانی و شماره تلفن اشاره کرد؛ همچنین ازجمله مشخصات سرمایه‌گذار نیز می‌توان به نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه و تاریخ تولد او اشاره کرد.
- ماده دو: در این ماده تعاریف مرتبط با سبدگردانی (ده تعریف از اصطلاحات مرتبط) ذکر می‌شود. در ادامه به بررسی این تعریف می‌پردازیم.
- سرمایه‌گذار: منظور از سرمایه‌گذار در قرارداد سبدگردانی، شخصی است که طی قراردادی مشخص بخشی از سرمایه خود را به سبدگردان واگذار می‌کند. مشخصات سرمایه‌گذار در ماده یک ذکر شده است.
- سبدگردان: منظور از سبدگردان شخصیت حقوقی است که توسط سازمان بورس مجوز های لازم را اخذ کرده است. مشخصات سبدگردان در ماده یک قرارداد سبدگردانی آمده است.
- سبد اختصاصی: منظور از سبد اختصاصی، مجموع دارایی‌های متعلق به سرمایه‌گذار است که طی قراردادی با سبدگردان، دارایی سرمایه‌گذار به کد سبدگردانی وی منتقل شده و توسط سبدگردان اداره می‌شود. گفتنی است که در طی مدت قرارداد سبدگردانی، سرمایه گذار حق خریدوفروش در کد سبدگردانی را ندارد و فقط می‌تواند از طریق پنلی که در اختیار او قرار می‌گیرد، معاملاتی که توسط سبدگردان انجام می‌شود را ببیند.
- سبدگردانی: سبدگردانان شرکت‌هایی هستند که با کسب مجوزهای لازم از سازمان بورس اقدام به خریدوفروش، نگهداری و یا هرگونه اقدام سرمایه‌گذاری، به نمایندگی از سرمایه‌گذار و با هدف کسب انتفاع او انجام می‌دهند.
- قیمت پایانی: قیمت پایانی هریک از اوراق بهادار در هر روز معاملاتی، برابر با قیمتی است که طبق مقررات در بازار رسمی به عنوان قیمت پایانی آن ورقه بهادار اعلام یا تعیین می‌شود.
- قرارداد: منظور از قرارداد، قرارداد حاضر است که میان سرمایه‌گذار و شرکت سبدگردان منعقد می‌شود.
- دستورالعمل تأسیس و فعالیت سبدگردان: منظور از دستورالعمل تاسیس و فعالیت سبدگردان، مصوبه هیئت مدیره سازمان است که در قرارداد سبدگردانی با نام دستورالعمل تاسیس و فعالیت آمده است.
- سازمان: منظور از سازمان، سازمان بورس و اوراق بهادار می‌باشد که موضوع ماده پنج قانون اوراق بهادار است و در سال ۱۳۸۴ ایجاد شده است. این نهاد زیر نظر شورای عالی بورس فعالیت می‌کند.
- امین: یک شخص حقوقی است که مطابق دستورالعمل تاسیس و فعالیت شرکت سبدگردانی انتخاب می‌شود و ضمن عقد قرارداد با شرکت سبدگردان وظایف پیش‌بینی شده در دستورالعمل یاد شده را در قبال سبدگردان، بر عهده می‌گیرد.
وظیفه اصلی امین نظارت بر فعالیت سبدگردان است و امین باید از میان یکی از موسسات حسابرسی مورد تایید سازمان بورس، انتخاب شود.
10. روز کاری: منظور از روز کاری در قرارداد سبدگردانی روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته، به‌استثنای روزهایی است که طبق مقررات ایران تعطیل رسمی است؛ همچنین ساعت فعالیت شرکت‌های سبدگردان در روزهای مورد اشاره از ساعت ۸ لغایت ۱۶ به وقت محلی تهران است.
- ماده سه: در این ماده موضوع قرارداد مشخص می‌شود که همان سبدگردانی سبد اختصاصی توسط سبدگردان، با رعایت اهداف، اصول و محدودیت‌های لازم‌الرعایه است.
- ماده چهار: در این ماده تاریخ شروع و پایان قرارداد سبدگردانی مشخص می‌شود.
- ماده پنج: در این ماده تدابیر مرتبط با اخذ وجوه و یا اوراق بهادار سرمایه‌گذار از سوی شرکت سبدگردان مشخص می‌شود؛ همچنین تدابیری نیز در صورت ارائه بخشی از وجوه یا اوراق بهادار پیش‌بینی شده نیز در این ماده، پیش‌بینی می‌شود. (این‌که سرمایه‌گذاری تمامی وجوه و یا اوراق قید شده در قرارداد را در اختیار شرکت سبدگردان قرار ندهد.)
- ماده شش: در این ماده میزان دارایی و همچنین نوع دارایی که در اختیار شرکت سبدگردان قرار می‌گیرد، مشخص می‌شود. همچنین نحوه برداشت و یا اضافه کردن وجوه سبد اختصاصی نیز در این ماده، پیش‌بینی می‌گردد. (این ماده تبصره‌هایی برای نحوه واریز وجه نقد، نحوه احراز مالکیت سرمایه‌گذار بر اوراق بهادار منتقل شده و صدور رسید از سوی سبدگردان برای اوراق دریافت شده را نیز درون خود دارد)
- ماده هفت: در این ماده کارمزد خدمات سبدگردانی مشخص می‌شود. این کارمزد برای خدمت سبدگردانی به دو صورت متغیر و ثابت است. کارمزد ثابت 1درصد از ارزش روزانه خالص دارایی سبد سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار است. کارمزد متغیر نیز بسته به عملکرد سبدگردان از بازدهی مازاد بر بازدهی توافق‌شده اخذ می‌شود.
- ماده هشت: مواردی که در این ماده ذکر می‌شوند شامل نحوه پرداخت هزینه‌هایی است که در طی مدت قرارداد سبدگردانی، بایستی پرداخت شوند. برای مثال پرداخت مالیات نقل‌وانتقال سهام، کارمزد خدمات سبدگردانی، کارمزد خریدوفروش سهام ازجمله هزینه‌هایی هستند که در طی مدت قرارداد، بر عهده سرمایه‌گذار است. هزینه‌های دیگری که طی مدت قرارداد رخ می‌دهند بر عهده شرکت سبدگردان بوده و سرمایه‌گذار تعهدی برای پرداخت آن‌ها به شرکت سبدگردان، ندارد.
- ماده نه: در این ماده ذکر می‌شود که شرکت سبدگردان باید محدودیت‌هایی که سرمایه‌گذار در طی قرارداد مشخص کرده است را رعایت کند؛ همچنین نحوه تغییر محدودیت‌های سرمایه‌گذار نیز در این ماده مشخص و تعیین می‌شود.
- ماده ده، یازده و دوازده: در این مواد نحوه گزارش‌دهی شرکت سبدگردان برای سرمایه‌گذار مشخص می‌شود. برای مثال نحوه گزارش‌دهی بازدهی سبد سرمایه‌گذاری در هر یک از مقاطع زمانی، سابقه معاملات انجام شده در طی ماه و نحوه گزارش موارد خاص و فوق‌العاده به درخواست سرمایه‌گذار در این ماده تعیین می‌شوند.
- ماده سیزده: در این ماده ذکر می‌شود که شرکت سبدگردانی باید از نرم‌افزاری که به تایید سازمان بورس نیز رسیده است، در جهت ثبت کلیه اطلاعات مربوط به دارایی و بدهی‌های سرمایه‌گذار، استفاده کند.
- ماده چهارده: در این ماده نحوه اطلاع سرمایه‌گذار از گزارشات شرکت سبدگردان مشخص می‌شود. برای مثال دریافت گزارشات از طریق پیامک، رایانامه (E-mail) و یا سایت رسمی شرکت سبدگردان مشخص می‌شود.
- ماده پانزده: در این ماده حقوقی که سرمایه‌گذار در طی مدت قرارداد از آن بهره‌مند است ذکر می‌شود. برای مثال این‌که سود سهام، اوراق مشارکت و سهام جایزه جزء سبد سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذار است و شرکت سبدگردان باید بعد از دریافت آن‌ها، آن‌ها را به سبد اختصاصی سرمایه‌گذار اضافه کند؛ همچنین وکالت شرکت سبدگردانی به نمایندگی از سرمایه‌گذار برای حضور در مجامع، حق تقدم و… نیز در این ماده تعیین می‌شود.
- ماده شانزدهم: در این ماده بر لزوم رعایت رازداری و حریم شخصی طرفین تاکید می‌شود و به این نکته اشاره می‌شود که اطلاعات سرمایه‌گذاران نباید بدون رضایت آن‌ها در اختیار دادگاه، امین، سازمان بورس و اشخاص دیگر قرار داده شود.
- ماده هفدهم: در این ماده بر رعایت قوانین مرتبط توسط شرکت سبدگردانی تاکید شده است. ازجمله این قوانین می‌توان به قانون اوراق بهادار و دستورالعمل تاسیس و فعالیت شرکت‌های سبدگردانی، اشاره کرد.
- ماده هجدهم: این ماده مرتبط با نحوه مدیریت وجوه بلااستفاده است. در این ماده تاکید شده است که سبدگردان باید وجوه نقد سبد را بلافاصله در موضوع قرارداد به کار گیرد. همچنین در این ماده اشاره شده است که هرگاه میزان وجوه نقد سبد به بیش از ۱۰درصد از ارزش کل سبد برسد و سبدگردان نتواند تمام یا قسمتی از منابع یاد شده را ظرف هفت روز کاری در موضوع قرارداد به کار گیرد، باید مراتب مرتبط با این موضوع را به سمع و نظر سرمایه‌گذار برساند.
- ماده نوزده: این ماده در خصوص نحوه برداشت سرمایه‌گذار از سبد سرمایه‌گذاری اختصاصی خود است. در این ماده تاکید شده است که در صورت درخواست سرمایه‌گذار شرکت سبدگردان باید ظرف حداکثر دو روز کاری از محل وجوه نقد سبد، مبلغ مورد نیاز سرمایه‌گذار را به حساب او پرداخت کند؛ همچنین در این ماده عنوان شده است که در صورت عدم وجود وجه نقد به‌میزان مورد نیاز سرمایه‌گذار، شرکت سبدگردان باید راسا اقدام به فروش میزان متناسبی از دارایی‌های سرمایه‌گذار کند و منابع حاصل از آن را ظرف مدت پنج روز از زمان فروش، به حساب سرمایه‌گذار واریز کند.
- ماده 20: این ماده در ادامه ماده قبل در خصوص نحوه واریز وجه توسط سرمایه‌گذار به حساب سرمایه‌گذاری خود، توضیحاتی ارائه کرده است. در این ماده عنوان شده است که سرمایه‌گذار می‌تواند در طول مدت قرارداد و با امضای متمم قرارداد مبلغی را به حساب سبد سرمایه‌گذاری خود اضافه کند.
- ماده 21: در این ماده لزوم معرفی قرارداد به امین تبیین شده است. طبق این ماده سبدگردان باید هفت روز پس از عقد قرارداد، یک نسخه از آن را برای امین ارسال کند. چنانچه به‌دلیل کوتاهی امین در انجام وظایف خود سرمایه‌گذار دچار زیان شود، امین موظف به جبران خسارت وارده به سرمایه‌گذار ا
- ماده 23 و 22: در این مواد مرجع رسیدگی به اختلافات میان سرمایه‌گذار و سبدگردان مشخص شده است. در ماده ۲۲ پیش‌بینی شده است که در صورت عدم سازش میان سرمایه‌گذار و سبدگردان در کانون‌ها، هیأت داوری باید به اختلافات میان آن‌ها رسیدگی کند. در نهایت در ماده ۲۳ نیز اعلام شده است که مبنای رسیدگی به اختلافات میان سرمایه‌گذار و سبدگردان، قانون بازار اوراق بهادار و دستورالعمل‌ها و آیین‌‌نامه‌های اجرایی مرتبط با آن است.
- ماده 24 و 25: در این دو ماده شرایط تمدید و همچنین فسخ قرارداد ذکر شده است. در ماده ۲۴ ذکر شده است که در صورت اطلاع کتبی، هر یک از طرفین می‌تواند قرارداد را به‌راحتی فسخ کند؛ همچنین در این ماده ذکر شده است که در صورت ورشکستگی، لغو مجوز سبدگردان و یا تعلیق بیش از یک ماه او، قرارداد به‌طور خودکار لغو می‌شود.
- ماده 26: در این ماده اقدامات پس از فسخ و یا پایان قرارداد تشریح شده است. برای مثال این‌که پس از پایان قرارداد سبدگردان نمی‌تواند اقدام به خریدوفروش اوراق بهادار کرده و در ترکیب دارایی‌های سرمایه‌گذار تغییراتی ایجاد کند. این موضوع پس از فسخ یا انفساخ قرارداد سبدگردانی نیز برقرار است. موضوع دیگری که در این ماده پیش‌بینی می‌شود انتقال وجوه نقد سرمایه‌گذار حداکثر دو روز کاری بعد از پایان قرارداد است؛ همچنین در این ماده در خصوص انتقال اوراق بهادار به سرمایه‌گذار نیز پیش‌بینی‌های صورت گرفته است.
- ماده 27، 28، 29 و 30: در مواد ۲۷، ۲۸ و ۲۹ این قرارداد تدابیری برای شرایط نقض مفاد قرارداد، بروز حوادث قهری، تغییر نشانی هر یک از طرفین، پیش‌بینی می‌شود؛ همچنین در ماده ۳۰ این قانون نیز حساب بانکی که شرکت سبدگردان باید وجوه مرتبط با قرارداد را به آن واریز کند، معرفی می‌شود.
- ماده 31: در نهایت در ماده آخر مجموع مواد قرارداد ذکر شده و به این موضوع نیز اشاره می‌شود که قرارداد در سه نسخه تهیه شده که یک نسخه به شرکت سبدگردان، یک نسخه به سرمایه‌گذار و در نهایت یک نسخه نیز حداکثر پس از هفت روز پس از انعقاد قرارداد، برای سازمان بورس ارسال می‌شود.
سخن پایانی
همان‌طور که در ابتدا نیز اشاره کردیم بسیاری از افراد علاقه‌مند به فعالیت در بازار سهام به‌دلیل کمبود وقت، نداشتن تخصص و دانش کافی، امکان سرمایه‌گذاری مستقیم در این بازار را ندارند. در این حال یکی از گزینه‌هایی که برای فعالیت غیرمستقیم در بازار سهام پیش‌روی این افراد است، استفاده از خدمات سبدگردانی است. شرکت‌های سبدگردان تلاش می‌کنند با در نظر داشتن شرایط خاص هر فرد، یک سبد سرمایه‌گذار اختصاصی برای او تشکیل دهند.
در این مقاله تلاش کردیم که مفاد قرارداد سبدگردانی را برشمرده و شما را با جزئیات این قرارداد آشنا کنیم. اگر شما نیز تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه از طریق سبدگردان‌ها دارید، پیشنهاد می‌کنیم فرم سبدگردانی فردانامه را تکمیل کنید تا همکاران ما برای راهنمایی بیشتر با شما تماس بگیرند.
