محمدعلی مرادی بحث شیرین ارزش‌گذاری دارایی در بازار سرمایه از آن مواردی است که هم روش‌های مختلفی دارد و هم تا حدودی سلیقه‌ای است. ارزش منصفانه نام روشنی دارد: ارزشی که هر دو طرف خریدار و فروشنده درباره آن آگاهی کامل و توافق دارند و به نظرشان عدد منصفانه‌ای است.
خرید دارایی با قیمتی بالاتر از ارزش منصفانه و فروش دارایی در زیر قیمت منصفانه می‌تواند در بلندمدت باعث ایجاد زیان‌های بزرگ شود. مخصوصاً اگر فعال بازار سرمایه هستید و به صورت جدی به سهامداری فکر می‌کنید، دقت به این موضوع اهمیت دوچندانی دارد. در این مطلب از فردانامه ارزش منصفانه، فرمول محاسبه آن و تفاوتش با ارزش بازار را درک می‌کنید.
ارزش منصفانه در حسابداری چیست؟
ارزش منصفانه قیمتی تخمینی است که در آن قیمت هم خریدار و هم فروشنده به صورت آزادانه توافق نظر دارند. برای تعیین ارزش منصفانه یک دارایی، می‌توانید به سه نکته دقت کنید: ارزش بازار دارایی، سود مورد انتظار و هزینه جایگزینی دارایی. جمع این سه مورد می‌تواند یک ارزش منصفانه برای آن دارایی یا نماد مورد سرمایه‌گذاری به دست بدهد.
ارزش منصفانه چه کمکی به ما می‌کند؟
گرفتن تصمیم خرید یا فروش دارایی وابسته به این است که ما سهام شرکت مورد نظرمان را ارزشمند تلقی کنیم یا نه. اگر از منظر بنیادی بتوانیم ارزش منصفانه حسابداری شرکت را به دست بیاوریم، آن‌وقت راحت‌تر می‌توانیم برای خرید یا فروش دارایی تصمیم بگیریم. در چنین مواقعی اگر سهامی داشته باشیم که بیشتر از ارزش منصفانه مورد نظر ما معامله می‌شود، تصمیم به فروش منطقی است. همچنین وقتی سهامی زیر قیمت منصفانه معامله شود، تصمیم به خرید یا نگهداری سهم می‌تواند تصمیم خوبی باشد.
محاسبه ارزش منصفانه در حسابداری
البته که تنها نکته برای تصمیم‌گیری شما نباید ارزش منصفانه حسابداری باشد. به‌صورت‌کلی تحرکات سهام بسیار فراتر از مسائل بنیادی است. در نتیجه اگر فکر می‌کنید فروش سهامی حتی کمتر از ارزش منصفانه آن باعث جلوگیری از زیان ناشی از افت قیمت می‌شود، تصمیم‌تان را صرفاً با تکیه بر ارزش منصفانه تخمینی خود تغییر ندهید.
ارزش منصفانه و سرمایه‌گذاری بلندمدت
نکته مهم در استفاده از ارزش منصفانه در حسابداری، نگاه بلندمدت یا مدیریتی به شرکت است. بنابراین اگر قصد سرمایه‌گذاری روی صنعت یا شرکتی برای بیش از ده سال را دارید یا می‌خواهید مقدار زیادی سهام را (یک تا چند درصد) خریداری کنید، می‌توانید ارزش منصفانه در حسابداری را مبنای تصمیم‌گیری خودتان قرار دهید. در این شرایط حتی می‌توانید پیش‌بینی خود از آینده را وارد فرایند ارزش‌گذاری خود کنید تا بتوانید بهترین تخمین را داشته باشید.
ارزش منصفانه در حسابداری: نگاهی دقیق‌تر
ارزش منصفانه دارایی‌ها توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IAS) به قیمتی گفته می‌شود که می‌توان دارایی را به آن قیمت فروخت. در نتیجه در این تعریف خریدار در اولویت است و قیمت پیشنهادی خریدار یا تقاضا است که می‌تواند قیمت منصفانه را تخمین بزند.
در واقع ارزش منصفانه در حسابداری مقداری است که سعی می‌کند تا بر اساس ارزش فعلی بازار دارایی، مقدار منصفانه و دقیق دارایی را تخمین بزند.
مواردی هستند که می‌توانند بر ارزش منصفانه حسابداری اثرگذار باشند. در ادامه این موارد را بررسی می‌کنیم.
- ارزش بازار فعلی: ارزش منصفانه به ارزش فعلی بازار وابستگی بالایی دارد. برای همین مهم نیست که قیمت این دارایی در دو سال قبل چقدر بوده است یا در آینده قرار است به چه مقداری برسد؛ بلکه قیمت دارایی در بازار امروز است که در تعیین ارزش منصفانه استفاده می‌شود. البته این موضوع وقتی بهتر صدق می‌کند که کارایی بازار بسیار بالا باشد.
- معاملات ارادی: نکته دیگر در استفاده از ارزش فعلی معاملات برای تخمین ارزش منصفانه دارایی، اختیاری بودن معاملات است. به عبارت دیگر نه خریدار و نه فروشنده نباید بر اساس عوامل بیرونی دست به معامله زده باشند. به عنوان مثال، شرکتی که در معرض انحلال است نمی‌تواند به قیمت ارزش منصفانه دارایی خود را به فروش برساند.
- قصد فروشنده: برای تعیین ارزش منصفانه قصد فروشنده هم دخیل است. اگر فروشنده‌ای برای نیاز فوری به نقدینگی دست به فروش دارایی بزند، این قیمت فروش دیگر ارزش منصفانه دارایی تلقی نمی‌شود.
- معامله واقعی: جدای از ارادی بودن معامله، این معامله باید شرایط دیگری هم داشته باشد تا بتوان قیمت مورد توافق را به عنوان ارزش منصفانه در نظر گرفت. برای مثال معامله میان دو شریک تجاری یا افرادی با روابط خانوادگی، یک معامله تمام‌عیار یا واقعی تلقی نمی‌شود؛ چون این روابط در قیمت‌گذاری اثرگذاری دارند.
ارزش منصفانه در مقابل ارزش بازار
ارزش منصفانه معیاری دقیق‌تر و صحیح‌تر از میزان ارزشمندی یک دارایی است. موارد زیادی از جمله هزینه جایگزینی دارایی، ضریب بهره و عوامل ریسک‌پذیری دارایی در ارزش منصفانه لحاظ می‌شوند. درحالی‌که ارزش بازار حاصل معامله سریع یک دارایی میان تعداد زیادی خریدار و فروشنده است. این امر به خصوص در بازار آنلاین سهام باعث می‌شود تا اغلب نوسان قیمت بالاتر یا پایین‌تر از ارزش منصفانه باشد.
به‌صورت خلاصه، ارزش منصفانه نوسان کمی دارد، تحت تأثیر پتانسیل رشد و هزینه جایگزینی دارایی قرار می‌گیرد و همچنین ارزش ذاتی یک دارایی را منعکس می‌کند؛ درحالی‌که ارزش بازار یک دارایی مانند سهام، نوسان بالایی دارد و بیشتر توسط عرضه و تقاضای لحظه‌ای تعیین می‌شود. ارزش بازار وابستگی زیادی به معاملات لحظه‌ای بازار دارد که عوامل زیادی مثل قصد فروشنده و ارادی بودن معامله در آن مؤثر هستند.
مزایای ارزش منصفانه در حسابداری
اطلاع از ارزش منصفانه دارایی به شما در تصمیم‌گیری کمک می‌کند. جدای از تصمیم‌گیری موارد دیگری هم هست که باید در نظر بگیرید. این متغیر ارزشمند مزیت‌هایی دارد که باعث می‌شود همواره در حسابداری مورد توجه باشد.
قابلیت تطبیق‌پذیری
ارزش منصفانه به هر نوع دارایی می‌تواند تطبیق داده شود. چراکه ارزش منصفانه براساس امروز تعیین می‌شود اما روش‌های ارزش‌گذاری تاریخی اغلب این میزان از تطبیق‌پذیری را ندارند: کلاس‌هایی از دارایی هستند که در گذشته نبوده‌اند یا اینکه در گذشته به میزان امروز ارزش نداشته‌اند. این موارد در روش ارزش منصفانه در حسابداری لحاظ می‌شود.
صحت محاسبه
ارزش‌گذاری براساس ارزش منصفانه یکی از دقیق‌ترین تخمین‌ها برای ارزش دارایی یک شرکت است. چراکه ارزش منصفانه یک محاسبه انعطاف‌پذیر است و با تغییر قیمت بازار دارایی‌ها، آن هم تغییر می‌کند.
ارزش منصفانه در حسابداری
درآمد واقعی شرکت
برخلاف صورت سود و زیان که قابلیت دستکاری دارد و در روش‌های حسابداری، به شکلی یکسان محاسبه نمی‌شود؛ ارزش منصفانه قابلیت تکرارپذیری بالاتری دارد و بهتر می‌تواند نشان از درآمد واقعی شرکت داشته باشد.
جمع‌بندی
محاسبه ارزش منصفانه در حسابداری به عنوان یکی از روش‌های ارزش‌گذاری می‌تواند کاربردی باشد. محاسبه ارزش منصفانه می‌تواند به شما در شناخت ارزش ذاتی یک سهم کمک کند و شما را با قیمت واقعی سهم‌هایتان آشنا سازد. پس اگر فکر می‌کنید به مبحث ارزش‌گذاری علاقه‌مند هستید، می‌توانید محاسبه ارزش منصفانه را به عنوان یک روش سرانگشتی و آسان همیشه در نظر داشته باشید.
