محمد حسین زاده در این مقاله به صورت مفصل توضیح می دهیم صورت مالی چیست؟ به اجزای صورت مالی میپردازیم و صورت سود و زیان جامع و صورت تغییرات در حقوق مالکانه را بررسی میکنیم . با فردانامه همراه باشید.
مقدمه
صورت های مالی به گزارش هایی اطلاق می شود که نتیجه ی فعالیت یک شرکت را در یک دوره خاص به نمایش گذاشته و دارای یک چهارچوب و اسلوب بوده که اطلاعات مورد نیاز ذینفعان(مدیران، سهامداران، سرمایه گذاران و …) را فراهم میکند. این گزارشها تحت استاندارد خاصی تهیه شده و شرکتهای بورسی موظف به انتشار آنها هستند. هدف از تهیه و انتشار صورتهای مالی شفافیت، گزارش اطلاعات مالی، نتیجه فعالیت شرکت در یک دوره است که به کمک مدیران، صاحبان، سرمایه گذاران آمده تا منجر به اتخاذ بهترین تصمیم شود.
صورتهای مالی شامل گزارش هایی است که تمام شرکتهای بورسی و غیربورسی موظف به تهیه آنها بوده و شرکتهای بورسی موظفند در زمان تعیین شده آنها را در دسترس عموم(سهامداران، تحلیلگران و…) قرار دهند. این گزارشها شامل صورتهای مالی به همراه یادداشتهای همراه، گزارش فعالیت هیئت مدیره، گزارش تفسیری و … می باشند که هر یک حاوی نکاتی مهم در رابطه با فعالیت شرکت در طول یک دوره مشخص بوده که شرکتهای بورسی ایرانی موظف اند این اطلاعات را در سامانهایی به نام کدال منتشر کنند.
صورت وضعیت مالی(ترازنامه)
ترازنامه یکی از بخش های اصلی صورتهای مالی است که به آن صورت وضعیت مالی نیز گفته میشود. این صورت مالی نشان میدهد که در حال حاضر چه مقدار دارایی در اختیار شرکت بوده و این داراییها به چه شکل نگهداری می شوند. حال این داراییها به شکلهای مختلف نگه داری شده که در زیر به شرح آن می پردازیم:
داراییهای جاری
این دارایی به منظور نگهداری کوتاه مدت و معمولا یک سال استفاده میشوند که در سرفصل دارایی جاری منعکس میشوند. از جمله داراییهای جاری میتوان به پول نقد، موجودی کالای انبارهای شرکت،پیش پرداختها، حسابهای دریافتنی، سرمایه گذاریهای کوتاه مدت و… اشاره کرد. این قبیل دارایی معمولا در طول یک سال گردش بالایی داشته و شرکت برای عملیاتی جاری خود به آنها نیاز دارد و به همین دلیل در سرفصل داراییهای جاری گزارش میشوند.
داراییهای غیرجاری
دارایی غیرجاری بر خلاف داراییهای جاری به منظور نگهداری بلندمدت و بیش از یک سال استفاده میشوند. این دسته از داراییها نیز به چند دسته تقسیم میشوند که در زیر به آنها اشاره میشود.
داراییهای ثابت مشهود: از جمله داراییهایی که در این دسته قرار میگیرند میتوان به زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات و… اشاره کرد.
دارایی های ثابت نامشهود:از جمله داراییهایی که در این دسته قرار میگیرند میتوان به نرم افزارهای اختصاصی، حق ثبت و اختراع، سیم کارت، برند و … اشاره کرد
سرمایه گذاریهای بلندمدت:در این دسته از داراییها نیز سرمایه گذاری هایی قرار میگیرند که به منظور نگهداری بلندمدت خریداری شده است.
بدهی ها یک بخش جدایی ناپذیر از ترازنامه است که در این بخش شرکت به بدهیهای خود در سرفصلهای مختلف اشاره کرده است.
بدهی های جاری
در این بخش بدهیهایی گزارش میشوند که در کمتر از یک سال به سررسید خود میرسند و شرکت باید آنها را تصفیه کرده و یا مهلت بیشتری دریافت کند. در این دسته حسابهای پرداختنی، پیش دریافتها، حصه جاری وام و … قرار میگیرد.
بدهیهای غیرجاری
در این دسته از بدهیها بر خلاف بدهیهای جاری موعد سررسید بیش از یک سال است که وامهای بلند مدت، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، حسابها و اسناد پرداختنی بلندمدت و … قرار میگیرند.
حقوق صاحبان سهام یا حقوق مالکانه
حقوق صاحبان سهام از کسر بدهیهای شرکت از داراییها به دست میآید. در واقع بخش حقوق مالکانه تماما متعلق به صاحبان سهام بوده و در واقع از آن به عنوان دارایی خالص یاد میشود. از سرفصلهای این بخش میتوان به سرمایه، سود یا زیان انباشته، اندوخته و … اشاره کرد.
صورت سود و زیان
صورت سود و زیان یکی از اصلی ترین صورتهای مالی در حسابداری است که با استفاده از آن به ارائه گزارش عملکرد یک دوره مالی شرکت می پردازند. در واقع این صورت مالی یک خلاصه از درآمدها و هزینه های یک بنگاه اقتصادی را نشان میدهد که هدف از تهیه آن مشخص شدن میزان درآمد ، سودآوری و نتیجه عملکرد شرکت میباشد. در زیر به اجزای تشکیل دهندهی صورت سود و زیان یک بنگاه تولیدی میپردازیم:
درآمدهای عملیاتی: در این بخش از صورت سود و زیان، جمع تمام درآمدهایی که حاصل عملیات اصلی شرکت میباشد گزارش میشود.
بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی:در این بخش از صورت سود و زیان هر بهایی که بابت تولید و فروش یک هر واحد درآمدی که در بخش اول آمده است را گزارش میکند.
سود ناخالص:سود ناخالص حاصل کسر بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی از درآمدهای عملیاتی می باشد.در صورتی که حاصل منفی باشد به آن زیان عملیاتی گفته میشود.
هزینه های فروش،اداری و عمومی: این بخش هزینه هایی است که مستقیما به تولید محصول مرتبط نیستند بلکه این هزینهها به فرآیند بازاریابی، حمل، فروش و … میباشند.
سایر درآمدها و هزینه های عملیاتی:در این بخش سود و زیان ناشی از فعالیت هایی آورده میشود که به فعالیت اصلی شرکت مرتبط بوده ولی مرتبط با عملیات اصلی بنگاه اقتصادی نمی باشد. از جمله این درآمدها میتوان به فروش ضایعات، سود یا زیان ناشی از تسعیر ارز و … اشاره کرد.
سود عملیاتی:سود عملیاتی حاصل کسر هزینه های فروش، اداری و عمومی و سایر درآمد و هزینه های عملیاتی از سود ناخالص میباشد. در صورتی که این عدد منفی گزارش شود به آن زیان عملیاتی گفته میشود.
هزینه های مالی
در این بخش شرکت پرداختهایی که بابت بهره وامهای دریافتی خود در طول دوره داشته است را گزارش میکند. این هزینه میتواند مربوط به وامی باشد که شرکت در طول دوره مورد گزارش دریافت کرده باشد و یا وامی که در دوره های قبلی آنها را دریافت کرده است.
سایر درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی:در این بخش از صورت سود و زیان شرکت درآمدها و هزینه هایی را گزارش میکند که مربوط به عملیاتی اصلی شرکت نبوده و احتمالا تکرار پذیر نمی باشد. از سرفصل های این بخش می توان به درآمد حاصل از سرمایه گذاری، فروش دارایی و … اشاره کرد.
هزینه مالیات بر درآمد: شرکتها و بنگاه های اقتصادی هر سال باید بخشی از درآمد خود را به عنوان مالیات به دولت بپردازند که مبلغ این مالیات درصدی از درآمد آنهاست که دولت برای برخی از شرکتها درصدی معافیت مالیاتی در نظر گرفته است تا آنها به تشویق به فعالیت بیشتر کند. در بخش هزینه مالیات بر درآمد شرکتها مالیاتی که در دوره مورد گزارش پرداخت کرده اند را اعلام میکنند.
سود خالص
در این بخش هزینه های مالی، سایر درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی و هزینه مالیات بر درآمد شرکت از سود عملیاتی کسر شده و حاصل سود خالص شرکت را تشکیل میدهد.
صورت جریان وجوه نقد ( صورت جریانهای نقدی)
این گزارش شامل کلیه ورودی و خروجی هایی است که یک بنگاه اقتصادی به صورت نقدی در طول یک دوره مالی داشته است. از آنجایی که مبنای گزارشات حسابداری تعهدی است و این بدان معناست که در صورتی که یک بنگاه اقتصادی یک واحد کالا را به فروش برساند باید اثر سود و زیانی و ترازنامه ایی آن را گزارش کند و ممکن است این فروش به صورت تعهدی بوده و بابت آن وجه نقدی دریافت نشده است و شرکت بابت فروش آن کالا طلبکار شده باشد، پس شرکت یک واحد سود یا زیان گزارش کرده اما پولی دریافت نکرده است.
جریان پول نقد در بنگاهها از اهمیت بالایی برخوردار است به این جهت که در صورتی که بنگاهی اقدام به فروش کالا کرده و پول نقد دریافت کند میتواند آن وجه نقد را صرف سرمایه در گردش و … کند در حالی بنگاهی که از بابت فروش کالایی پول نقد دریافت نکند نیازمند سرمایه در گردش برای ادامه فعالیت خود بوده و برای تامین آن متحمل هزینه های دریافت وام میشود.
با توجه به توضیحات فوق، صورت جریان وجوه نقد از اهمیت بالایی در شرکتها برخوردار است که به شرح سرفصل های آن می پردازیم :
جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی
در این بخش شرکت می بایست تمام وجوه نقدی که از عملیات خود بدست آورده است را گزارش کند.
جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای سرمایه‌گذاری
در این بخش شرکت می بایست تمامی دریافتها (جریان ورودی مثبت) و پرداختها (جریان خروجی منفی) حاصل از فعالیتهای سرمایه گذاری را گزارش کند. در زیر به برخی از این فعالیتها اشاره میشود:
دریافت و پرداختهای نقدی ناشی از خرید و فروش دارایی ثابت مشهود
دریافت و پرداختهای نقدی ناشی از خرید و فروش دارایی ثابت نامشهود
دریافت و پرداختهای نقدی ناشی از خرید و فروش سرمایه گذاری بلندمدت
دریافت و پرداختهای نقدی ناشی از خرید و فروش سرمایه گذاری در املاک
دریافت و پرداختهای نقدی ناشی از خرید و فروش سرمایه گذاری کوتاه مدت
دریافت و پرداختهای نقدی حاصل از سود سایر سرمایه گذاریها
جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای تامین مالی
شرکتها به روشهای مختلفی سرمایه مورد نیاز خود را تامین میکنند و به طور کلی باید تامین مالی برای خود و دیگری را به تفکیک منبع و مقصد و ورودی و خروجی بودن جریان گزارش کنند.
دریافت‌های نقدی حاصل از افزايش سرمايه
دریافت‌های نقدی حاصل از فروش سهام خزانه
پرداختهای نقدی برای خرید سهام خزانه
دریافت‌های نقدی حاصل از تسهيلات
پرداختهای نقدی بابت اصل تسهيلات
پرداختهای نقدی بابت سود تسهيلات
دریافت‌های نقدی حاصل از انتشار اوراق مشارکت
پرداختهای نقدی بابت اصل اوراق مشارکت
پرداختهای نقدی بابت سود سهام
صورت سود و زیان جامع
صورت سود و زیان جامع در واقع همانطور که از اسم آن پیداست شامل درآمد و هزینه هایی است که در صورت سود و زیان دیده نشده است. در واقع یک بنگاه اقتصادی ممکن است در طول دوره درآمد و هزینه هایی داشته باشد که تحقق پیدا کرده و آن را در صورت سود و زیان افشا میکند ولی درآمد و هزینه هایی وجود داشته باشد که هنوز تحقق پیدا نکرده است. بدین شکل یک سرمایه گذار، سهامدار و تصمیم گیرنده میتواند از درآمد و هزینه هایی که در آینده برای شرکت محقق می شود اطلاع پیدا کرده و آن را در تصمیمات خود لحاظ کند.
اولین قلم این گزارش مالی را سود یا زیان خالص از صورت سود و زیان تشکیل میدهد که کاملا تحقق پیدا کرده است، سپس درآمد و هزینه های تحقق نیافته آورده شده تا دست آخر سود یا زیان جامع سال به دست آید. در زیر به اقلامی که پس از سود(زیان) خالص و قبل از سود(زیان) جامع سال آورده میشود اشاره شده است:
مازاد تجدید ارزیابی داراییهایی ثابت مشهود
تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی
مالیات مربوط به سایر اقلام سود و زیان جامع
سایر اقلام سود و زیان جامع سال پس از کسر مالیات
تعدیلات سنواتی
صورت تغییرات در حقوق مالکانه
همانطور که در بخش اول به حقوق مالکانه یا حقوق صاحبان سهام اشاره شد میدانیم که خالص تمام داراییهایی که در یک شرکت و بنگاه اقتصادی متعلق به صاحبان آن است در بخش حقوق مالکانهی ترازنامه آورده میشود. در واقع در صورتی که تمام بدهیهای یک شرکت را از داراییهای آن کسر کنیم، هر آنچه باقی میماند متعلق به صاحبان آن شرکت است. پس بدیهی است که کوچکترین تغییری در حقوق مالکانه برای صاحبان ان شرکت از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین دلیل در یکی از گزارشاتی که همراه صورتهای مالی منتشر می شود صورت تغییرات در حقوق مالکانه است.
در صورتی که هر یک از اقلام تشکیل دهنده حقوق مالکانه تغییر کنند، شرکت باید به تفکیک اعلام کند که آن قلم در ابتدای دوره چه مبلغی بوده، چه تغییراتی داشته و در انتهای دوره چه مبلغی به ثبت رسیده است. در زیر به سرفصلهای حقوق مالکانه اشاره شده است:
سرمایه
افزایش سرمایه در جریان
صرف سهام
صرف سهام خازنه
اندوخته قانونی
سایر اندوخته ها
مازاد تجدید ارزیابی داراییها
تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی
سود یا زیان انباشته
سهام خزانه
جمع بندی
در این مقاله به صورتهای مالی که شرکت و بنگاههای اقتصادی موظف هستند به طور دورهایی منتشر کننده اشاره شد و سعی شد تا آنها را به تفکیک و جزئیات شرح داده شود. صورتهای مالی طبق استاندارد تهیه شده و شرکتهای بورسی و غیر بورسی آنها را در یک قالب گزارش میکنند.
در زیر به طور خلاصه به شرح 5 گزارشی که در صورتهای مالی است میپردازیم:
صورت سود و زیان: شامل تمام درآمد و هزینه های تحقق یافته در طول دوره که به گزارش سود(زیان) خالص میانجامد.
صورت وضعیت مالی(ترازنامه): شامل تمامی داراییها و بدهیهای شرکت که از کسر آنها هر آن چیزی که متعلق به صاحبان شرکت است در بخش حقوق صاحبان سهام(مالکانه) گزارش داده میشود.
جریان وجوه نقد: شامل تمامی جریاناتی که در آنها وجه نقد وجود داشته و شامل معاملاتی که شرکت در آنها بدهکار یا طلبکار میشود نمیباشد.
صورت سود و زیان جامع: این گزارش شامل تمامی درآمد و هزینه هایی است که تحقق یافته و نیافته اند. تفاوت این گزارش با صورت سود و زیان در این است که در صورت سود و زیان صرفا درآمد و هزینه هایی گزارش میشود که تحقق یافته است.
صورت تغییرات در حقوق مالکانه: در این گزارش تمامی تغییرات که در حقوق مالکانه شرکت اتفاق افتاده است گزارش میشود. اهمیت این گزارش به این دلیل است که در واقع حقوق مالکانه تمام آن چیزی است که پس از کسر بدهیها برای صاحبان شرکت باقی مانده و تغییرات آن از اهمیت بالایی برخوردار است.در این مقاله توضیح دادیم صورتهای مالی چیست برای اطلاعات تکمیلی دراین مورد میتوانید به بخش صورت های مالی مراجعه کنید.
شما میتوانید در کلاس تحلیل بنیادی با تمرکز بر مدلسازی مالی شرکت کنید و این مقاله را بهتر درک کنید.
