ارزش ذاتی

بنجامین گراهام و واران بافت به طور گسترده‌ای پیرو سرمایه گذاری ارزش محور بودند که اساس روش آنها مبتنی بر روش ارزش ذاتی بوده است. کتاب گراهام، سرمایه‌گذار هوشمند (The Intelligent Investor)، زمینه‌ای برای وارن بافت و کل مکتب فکری وی پیرامون ارزش ذاتی ایجاد کرد.

یکی از مباحث بسیار مهمی که در بحث معامله‌گری (چه در بورس و چه در باقی بازارها) بحث پی بردن به ارزش ذاتی یک دارایی است. در این مقاله سعی می‌کنیم نگاه کاملی به ارزش ذاتی بیاندازیم و تمام موارد مربوط به آن از جمله روش‌های محاسبه و تفاوت آن با دیگر اصطلاحات موجود در بازارهای مالی را بیان کنیم. با فردانامه همراه باشید.

تعریف ارزش ذاتی

ارزش ذاتی معیاری است که با نگاه به آن می‌توان فهمید یک دارایی چقدر ارزش دارد و به قول خودمانی چقدر می‌ارزد. این مقدار و یا این ارزش را می‌توان با انجام محاسبات مالی پیچیده و یا انجام محاسباتی مشخص و استاندارد به دست آورد. همچنین توجه داشته باشید که باید بین ارزش ذاتی و قیمت یک چیز در بازار نیز تفاوت قائل شد. هرچند، مقایسه این دو می‌تواند به یک سرمایه‌گذار ایده‌ای راجع به وضعیت آن دارایی بدهد.

اینکه آیا آن دارایی بالای ارزش ذاتی خود در حال معامله شدن است یا در زیر ارزش ذاتی خود معامله می‌شود؟
در تحلیل‌های مالی از جریان مالی برای مشخص کردن ارزش ذاتی یک سهام یا شرکت یا دارایی بهره می‌گیرند. برای مثال در قیمت گذاری آپشن‌ها یا اختیار معامله‌ها، ارزش ذاتی تفاوت بین قیمت قیمت آپشن به اضافه قیمت اعمال در مقایسه با قیمت سهام در بازار است.

ماهیت ارزش ذاتی

هیچ استاندارد جهانی برای انجام محاسبات مربوط به ارزش ذاتی برای یک سهام یا یک شرکت وجود ندارد. تحلیل‌گران مالی با استفاده از تحلیل فاندامنتال و شاخص‌هایی ایجاد شده در این حوزه برای به دست آوردن ارزش ذاتی یک دارایی استفاده می‌کنند تا عملکرد مالی و واقعی یک دارایی را به دست آورند. در ادامه به سوالاتی پیرامون ارزش ذاتی خواهیم پرداخت که دانستن آن برای بسیاری از معامله‌گران و تحلیل گران می‌تواند مهم باشد:

چرا دانستن ارزش ذاتی می‌توان مفید و مهم باشد؟

مهمترین دلیل این سوال را می‌توان این مساله دانست که یک سرمایه‌گذار به راحتی می‌تواند بداند فرصتی که به دنبال سرمایه‌گذاری در آن است بالای ارزش ذاتی است یا پایین آن و به این ترتیب می‌تواند به خوبی پیرامون نوع سرمایه‌گذاری خود تصمیم بگیرد. به این معنی که در نظر بگیرید قیمت یک سهام 2000 تومان می‌باشد حال اگر بعد از انجام محاسبات سرمایه‌گذار پی ببرد که ارزش ذاتی آن سهم 1700 تومان است. بنابراین قیمت بالای ارزش ذاتی است و از نظر قیمتی نقطه مناسبی برای ورود به این سهم یا بازار وجود ندارد. اگر بخواهیم راحت بگوییم این سهم ارزش خرید ندارد و باید به دنبال فرصت‌های دیگر گشت.

تفاوت بین ارزش ذاتی و ارزش بازار چیست؟

ارزش بازار به معنی قیمت فعلی یک دارایی یا یک سهام خاص می‌باشد. برای مثال، قیمت سهام ایران خودرو در قیمت پایانی معاملاتی روز گذشته اگر 210 تومان باشد. ارزش بازار این سهام به ازاء هر سهم نیز همین قیمت خواهد بود. در حالی که ارزش ذاتی این سهام می‌تواند با توجه به انجام محاسبات بالاتر یا پایین‌تر از این مقدار باشد.

آیا ارزش ذاتی بهتر از ارزش بازار است؟

بعضی از افراد فکر می‌کنند که همینطور است و اعتبار بیشتری به ارزش ذاتی می‌دهند. ارزش بازار بر این اساس شکل می‌گیرد که افراد با دلایلی که برای خود دارند قصد دارند یک دارایی را خرید و فروش کنند. در حالی که ارزش ذاتی بر اساس محاسباتی به دست می‌آید که بر پایه اطلاعات خاص استوار است برای مثال عملکرد مالی واقعی یا جریان مالی از جمله این پارامترها به شمار می‌روند. بنابراین اینکه به این شکل پیرامون برتری یکی از این دو بهم صحبت کنیم شاید سوال درستی از خود نپرسیده‌ایم و هر کدام از آنها کاربری خودشان را دارند.

نحوه محاسبه ارزش ذاتی

با استفاده از روش جریان نقدی تنزیل شده (Discounted Cash Flow – DCF) می‌توان به محاسبه ارزش ذاتی پرداخت. جریان نقدی تخمین ارزش ذاتی را بر اساس نحوه فعالیت یک تجارت یا بیزنس در آینده انجام می‌دهد. سپس این جریان‌های نقدی با توجه به ارزش روز آن شرکت تنزیل داده می‌شوند تا به ارزش ذاتی آن شرکت دست یافت.

در مقاله ی ارزش گذاری بر اساس جریانات نقدی به طور مفصل به آن پرداختیم.

فرمول جریان نقدی تنزیل یافته
در ادامه به بررسی فرمول این روش محاسباتی خواهیم پرداخت:

در این فرمول:
CF: نشان دهنده مقدار جریان نقدی مورد انتظار برای دوره مورد انتظار می‌باشد (برای مثال CF1 به معنی جریان نقدی در سال اول است).
r :معادل با مقدار نرخ تنزیل است.
n :دوره مشخص که می‌تواند ماه، سال یا فصل باشد.

روش‌های دیگر محاسبه ارزش ذاتی

البته روش‌های دیگری نیز برای پی بردن به مقدار ارزش ذاتی وجود دارد که بعضا بسیار ساده‌تر به شمار می‌روند. برای مثال ارزشیابی دارایی محور (Asset based valuation) از جمله این روش‌هاست. در این روش که بعضا بسیار ساده انجام می‌شود می‌توان گفت از روی ترازنامه مالی شرکت اگر تمام دارایی‌های (مشهود و نامشهود) را از مقدار بدهی‌ها کم کنیم آنچیزی که باقی می‌ماند را می‌توان به عنوان ارزش ذاتی آن سهام در نظر گرفت.

البته باید به این مساله توجه کرد که ارزش دارایی‌ها در این روش باید به قیمت روز محاسبه شوند که شاید این بخش چالش این روش به شمار رود. در ترازنامه‌های شرکت‌های ایرانی این مقدار در واقع همان معادل حقوق صاحبان سهم نیز می‌باشد.
از معایب این روش عدم در نظر گرفتن امکان‌های مربوط به رشد کسب و کار می‌باشد اما باید در نظر بگیریم که محاسبات سریعی هم در کار نیست و می‌توان در یک نگاه به آن پی برد.

روش سوم محاسبه ارزش ذاتی نیز استفاده از فرمول زیر است که بسیار ساده و سریع می‌تواند به ارزش ذاتی آن دارایی پی ببرد.

این فرمول نیز بسیار ساده و سریع می‌توان مقدار ارزش ذاتی را به دست آورد. در این فرمول مقدار EPS سود ناشی از سهام و مقدار P/E نیز نسبت قیمت به سود سهام است و همچنین r نیز مشخص کننده نرخ رشد شرکت در دوره مورد بررسی شرکت می‌باشد.

مشکلات محاسبات ارزش ذاتی

از مهمترین مشکلاتی که محاسبه ارزش ذاتی به همراه دارد این است که همواره انجام این محاسبات فرضیات زیادی را شامل می‌شوند و مقدار نهایی ارزش ذاتی محاسبه شده بسیار وابسته به تغییرات کوچک انجام شده در این فرضیات می‌باشد.
به همین دلیل است که معامله گران مختلف می‌توانند به یک شرکت یا یک صورت مالی نگاه کنند و برداشت‌های مختلفی پیرامون ارزش ذاتی آن دارایی داشته باشند. توجه داشته باشید که تغییر کوچکی در مقدار نرخ رشد شرکت چه تغییر بزرگی در مقدار ارزش ذاتی ایجاد خواهد کرد.

کلام آخر

پی بردن به مقدار دقیق ارزش ذاتی و همچنین آموختن نحوه محاسبه ارزش ذاتی به این معنی است که معامله‌گران می‌توانند ارزش واقعی یک دارایی را پیش از انجام معامله بدانند. دلیل این مساله هم این است که ارزش ذاتی اساس انجام جریان مالی در آینده انجام می‌گیرد و فقط وابسته به عملکرد حال حاضر آن شرکت یا دارایی نیز نمی‌باشد.

افرادی که به دنبال معامله کردن دارایی‌های بر اساس ارزش هستند همواره به دنبال پی بردن به مقدار ارزش ذاتی هستند. این مساله به آنها کمک می‌کند که بدانند قیمت حال حاضر یک دارایی منطقی است یا خیر. هر چند پی بردن به ارزش ذاتی یک دارایی از زیر مجموعه‌های تحلیل فاندامنتال به شمار می‌رود اما یاد گرفتن نحوه محاسبه آن می‌تواند ایده‌های قابل قبولی به تمام معامله گران بدهد.