پوریا گلمرادی یکی از روش‌های تامین مالی در بازار سهام پذیره‌نویسی است. با استفاده از این روش واحدهای تجاری به تامین مالی منابع مورد نیاز خود پرداخته و سرمایه‌گذاران نیز از فرصت ایجاد شده کمال بهره را می‌برند. در ادامه به بررسی این فرآیند می‌پردازیم.
پذیره‌نویسی از آن دست اصطلاحاتی است که حتما بعد از حضور در بازار سهام به گوشتان خورده است و حتی ممکن است که تصمیم به شرکت در پذیره‌نویسی‌ها نیز گرفته باشید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که معمولا اغلب نمادهایی که پذیره‌نویسی می‌شوند، بازده قابل‌تاملی را ثبت می‌کنند. همین موضوع دلیلی است که سبب افزایش تمایل افراد به حضور در پذیره‌نویسی‌ها، می‌شود. در ادامه تلاش می‌کنیم ابعاد مختلف این فرآیند را بررسی کرده و با آن آشنا شویم. در ادامه با فردانامه همراه باشید.
تعریف پذیره‌نویسی
بررسی مفهوم پذیره‌نویسی
برای بیان مفهوم پذیره‌نویسی در ابتدا نگاهی به قانون بورس اوراق بهادار، مصوب آذرماه سال 1384 خواهیم داشت. مطابق ماده 28 این قانون، پذیره‌نویسی فرآيند خريد اوراق بهادار از ناشر و يا نماينده قانوني آن و تعهد پرداخت وجه كامل آن، مطابق قرارداد است؛ اما به‌صورت ساده می‌توان گفت که پذیره‌نویسی فرآیندی است که در آن ناشر (عرضه‌کننده اوراق بهادار) برای آغاز به فعالیت واحد تجاری، تامین مالی کرده و از این راه افرادی در این مسیر شریک واحد تجاری خواهند شد. (البته تمامی نمادهایی که پذیره‌نویسی می‌شوند در شرف تاسیس نیستند و برخی از آن‌ها از قبل تاسیس شده و از این راه به تامین مالی می‌پردازند)
در واقع می‌توان گفت که پذیره‌نویسی یکی از راه‌هایی است که می‌توان با استفاده از آن، به تامین منابع مالی مورد نیاز در بازار سرمایه پرداخت. در این فرآیند از یک‌سو ناشر تامین مالی می‌شود و از سوی دیگر افرادی که سرمایه‌های مازادی دارند نیز از فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایجاد شده، منتفع می‌شوند.
نگاهی به فرآیند پذیره‌نویسی
همان‌طور که اشاره کردیم، پذیره‌نویسی در واقع مسیری برای تامین مالی واحدهای تجاری است. در ادامه نگاهی خلاصه‌وار به این فرآیند خواهیم داشت:
- گام اول: قدم اول در این فرآیند، تهیه طرح پذیره‌نویسی، ثبت امضاء همه موسسان در آن و ارائه این اسناد به اداره ثبت شرکت‌ها است. (در صورت عدم وجود آن در شهر مربوطه به اداره ثبت اسناد و املاک ارائه شود)
- گام دوم: در گام بعدی اساسنامه و اظهارنامه نیز باید به اداره ثبت شرکت‌ها ارائه شوند.
- گام سوم: در این گام اجازه پذیره‌نویسی در صورت تطابق اسناد ارائه شده با قانون تجارت، توسط اداره ثبت شرکت‌ها، صادر خواهد شد.
- گام چهارم: آگهی اعلامیه پذیره‌نویسی در روزنامه انتخاب شده منتشر می‌شود و همچنین بانکی که تعهد خرید سهام را بر عهده دارد نیز مشخص می‌گردد.
- گام پنجم: در نهایت در گام نهایی اعلانیه عمومی پذیره‌نویسی در چهت مطلع ساختن افرادی که تمایل به شرکت در این فرآیند دارند، منتشر می‌شود.
همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که در فرآیند پذیره‌نویسی نیازی به تامین 100درصدی سرمایه واحد تجاری نیست. بلکه مطابق قانون تجارت، تامین تنها حداکثر 35درصد از سرمایه مورد نیاز واحد تجاری در این فرآیند، کافی است.
روش‌های انجام پذیره‌نویسی
شرح روش‌های انجام پذیره‌نویسی
دو روش برای انجام پذیره‌نویسی وجود دارد. این دو روش شامل روش‌های بهترین کوشش و روش تعهد پذیره‌نویسی هستند. در ادامه این دو روش را بررسی خواهیم کرد:
- تعهد پذیره‌نویسی: در این روش شخصی (یا اشخاصی) به‌عنوان شخص ثالث، متعهد انجام پذیره‌نویسی اوراق باقی‌مانده (اوراقی که در طی فرآیند پذیره‌نویسی فروش نرفته‌اند) می‌شود. به این معنی که در صورتی که طی مدت زمان قانونی مقدار اوراق در نظر گرفته شده، پذیره‌نویسی نشود، این شخص است که اقدام به خرید اوراق باقی‌مانده می‌کند. شخص ثالث مورد اشاره، عمدتا نهادهای تامین سرمایه یا مشاورین سرمایه‌گذاری هستند. این نهادها با دارا بودن منابع کافی برای این امر، در قبال دریافت کارمزدی معین، این خدمت را به واحدهای تجاری که در شرف پذیره‌نویسی هستند، ارائه می‌کنند.
در نهایت باید گفت که قیمتی که این نهادها در آن به خریداری اوراق باقی‌مانده می‌پردازند، قیمت تعیین‌شده توسط کارشناسان رسمی دادگستری است. تعیین قیمت توسط این اشخاص، سبب می‌شود معامله در قیمت منصفانه انجام شده و جلوی افزایش بی‌رویه و کاذب قیمت نیز گرفته شود. - بهترین کوشش: در روش بهترین کوشش هیچ‌گونه نهادی به‌عنوان متعهد پذیره‌نویسی وجود ندارد و در واقع تلاش می‌شود که کل اوراق، در فرآیند پذیره‌نویسی به فروش روند؛ اما در صورتی که تمامی اوراق در نظر گفته شده در طی این فرآیند پذیره‌نویسی نگردند، مشکلی ایجاد نخواهد شد و تعهدی برای خریداری مقدار باقی‌مانده وجود نخواهد داشت.
همان‌طور که مشاهده کردید استفاده از روش تعهد پذیره‌نویسی برای واحدهای تجاری که قصد انجام این فرآیند را دارند، روشی با اطمینان بیشتر است. دلیل این موضوع نیز این است که ناشران با استفاده از این روش ریسک عدم تامین منابع مالی خود و فروش اوراق در نظر گرفته شده را کاهش داده و آن را به شخص دیگری منتقل می‌کنند. همین موضوع نیز دلیلی است که این روش توسط ناشران، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مهلت پذیره‌نویسی
مطابق ماده 23 قانون اوراق بهادار، سازمان بورس مقام ناظری است که بر مدت زمان پذیره‌نویسی، نظارت می‌کند. مهلت فعلی تعیین شده توسط سازمان 30 روز است؛ اما در صورت درخواست ناشر، این مدت زمان می‌تواند برای یک بازه 30روزه دیگر تمدید شده و افزایش یابد؛ همچنین در تبصره چهار این قانون بر این موضوع تاکید شده است که در صورتی که میزان مبلغ تامین شده در فرآیند پذیره‌نویسی به‌میزان لازم نرسد، ظرف پانزده روز منابع تامین شده باید به حساب خریداران بازگردد.
نگاهی بر سابقه پذیره‌نویسی‌ها در بازار سرمایه ایران
بررسی روند سابقه پذیره‌نویسی‌های بازار سهام
در سال‌های اخیر پذیره‌نویسی‌ها صورت گرفته در بازار سهام مطابق با رشد این بازار، با رشد همراه بوده‌اند. این موضوع منجر به تحقق مهمترین رسالت بازار سرمایه که همان تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد است، شده است. دامنه نمادهایی که با استفاده از این روش به تامین مالی می‌پردازند، بسیار گسترده است و از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا واحدهای تجاری مختلف را در بر می‌گیرد. برای مثال دو باشگاه فوتبالی پرسپولیس و استقلال در شهریورماه سال 1401 با انجام پذیره‌نویسی، به تامین مالی پرداختند. بازده این دو نماد از زمان پذیره‌نویسی تا به امروز (در هفتم آبان‌ماه سال 1402) به‌ترتیب 37.6درصد و 56.8درصد منفی بوده است.
در نگاهی دیگر دو نماد “تماوند” و “تفارس” که در صنعت خدمات مالی فعالیت دارند، در بازار پذیره‌نویسی شدند. این دو نماد به‌ترتیب در اردیبهشت‌ماه و خردادماه سال 1401 پذیره‌نویسی شدند. بازده این دو نماد از زمان پذیره‌نویسی تاکنون به‌ترتیب بیش از 430 و 77درصد بوده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید همان‌گونه که در ابتدا نیز اشاره کردیم، بازه نمادهایی که با استفاده از فرآیند پذیره‌نویسی به تامین منابع مالی مورد نیز خود می‌پردازند، بسیار گسترده است. همین موضوع نیز دلیلی برای تحقق بازده قیمتی متفاوت توسط این نمادها است. بنابراین باید توجهی دوچندان به انتخاب نمادهایی داشته باشیم که اقدام به تامین مالی از این طریق، می‌پردازند. در ادامه به برخی از مواردی اشاره می‌کنیم که در هنگام شرکت در پذیره‌نویسی باید به آن توجه کنیم.
در کدام پذیره‌نویسی‌ها شرکت کنیم؟
همان‌طور که مشاهده کردید بازده ثبت شده نمادهایی که در بازار سرمایه پذیره‌نویسی شده‌اند، بسیار متفاوت است. همین موضوع دلیلی است که سبب شده این سوال برای تحلیلگران ایجاد شود که در کدام پذیره‌نویسی‌ها شرکت کنند. در ادامه به برخی از مواردی اشاره می‌کنیم که در هنگام شرکت در پذیره‌نویسی‌ها باید به آن‌ها توجه کنیم:
- مطالعه طرح توجیحی: یکی از مهمترین مورادی که در هنگام شرکت در پذیره‌نویسی‌ها باید به آن توجه کنیم، مطالعه طرح توجیحی پذیره‌نویسی است. در این طرح واحد تجاری به پیش‌بینی نرخ بازگشت سرمایه طرح خود پرداخته و آینده صورت‌های مالی خود را برآورد می‌کند. در صورتی که طرح مربوطه چشم‌انداز رشد مطلوبی داشته و نرخ بازگشت سرمایه آن نیز قابل قبول باشد، می‌توان با اطمینان خاطر بالا در پذیره‌نویسی مربوطه شرکت کرد.
- توجه به صنعت واحد تجاری: به‌صورت کلی از نمادهایی که در صنایعی با چشم‌انداز مثبت قرار دارند، انتظار ثبت عملکرد بهتر و در نهایت بازده مناسب‌تری داریم؛ اما در صورتی که نمادی در یک صنعت با چشم‌انداز منفی پذیره‌نویسی شود، نمی‌توان انتظار ثبت بازده بالایی از آن را داشت.
- بررسی عملکرد سهامداران عمده: یکی از موارد بسیار مهم که در پذیره‌نویسی‌ها باید به آن توجه کنیم، بررسی سابقه عملکرد سهامداران عمده است. ازجمله موارد مورد توجه می‌توان به عملکرد واحدهای زیرمجموعه دیگر آن‌ها و همچنین بررسی واحدهایی اشاره کرد که در گذشته توسط آن‌ها پذیره‌نویسی شده‌اند. در این صورت شانس موفقیت خود را در حضور در پذیره‌نویسی‌ها افزایش داده و انتظار کسب بازده بیشتری را نیز می‌توانیم داشته باشیم.
آیا پذیره نویسی همان عرضه اولیه است؟
بیات تفاوت‌های میان پذیره‌نویسی و عرضه اولیه
هر چند شاید هر دو فرآیند عرضه اولیه و شناوری از نظر ورود شرکت‌های جدید به بازار سرمایه مشابه هم باشند؛ اما با‌این‌حال تفاوت‌های آشکاری در میان این دو فرآیند وجود دارد که در این بخش به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- زمان معامله: یکی از مهمترین تفاوت‌هایی که میان عرضه اولیه و پذیره‌نویسی وجود دارد، زمان معاملات ثانویه آن‌ها است. به این صورت که عرضه‌های اولیه بلافاصله بعد از عرضه اولیه (روز معاملاتی بعد) امکان معامله را دارند؛ اما به‌طور معمول نمادهایی که پذیره‌نویسی می‌شوند تا چندین ماه بعد از پذیره‌نویسی، قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند.
- سابقه واحد تجاری: در فرآیند عرضه اولیه شرکت‌هایی که در گذشته نیز سابقه فعالیت داشته‌اند، وارد بازار سهام می‌شوند؛ اما در فرآیند پذیره‌نویسی به‌طور معمول شرکت‌هایی تامین مالی می‌شوند که در شرف ثبت شخصیت حقوقی و آغاز فعالیت خود هستند.
- زمان سفارش‌گذاری: مدت زمان ثبت سفارش در فرآیند عرضه‌های اولیه کمتر از یک روز معاملاتی است؛ اما این زمان برای پذیره‌نویسی‌ها به بیش از 30 روز معاملاتی یا حتی همان‌طور که گفته شد، بیشتر نیز می‌رسد.
- قیمت عرضه: در عرضه‌های اولیه قیمت عرضه دارای نوسان است. این در صورتی است که معمولا پذیره‌نویسی‌ها در قیمت اسمی 1000ریالی که همان قیمت اسمی هر سهم در ایران است، به وقوع می‌پیوندند.
- ریسک خریداری: با توجه به این‌که عموم شرکت‌های که پذیره‌نویسی می‌شوند، در شرف تاسیسند و سابقه آن‌ها نیز اندک است، ریسک شرکت و خرید آن‌ها بسیار بیشتر از عرضه‌های اولیه است.
پذیره‌نویسی صندوق‌ها
همان‌طور که اشاره کردیم، گستره نمادهایی که با استفاده از پذیره‌نویسی به تامین منابع مالی مورد نیاز خود می‌پردازند، در سالیان اخیر با رشد شدیدی همراه بوده است. این رشد قابل‌توجه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری حاضر در بازار سهام نیز رسیده و شاهد رشد قابل‌توجه پذیره‌نویسی این صندوق‌ها در سال‌های گذشته بوده‌ایم. برای مثال تنها در سال 1401 شاهد پذیره‌نویسی بیش از 34 صندوق در بازار سهام بودیم. شرکت در پذیره‌نویسی صندوق‌ها بسیار ساده است.
در صورتی که صندوق مورد اشاره از نوع قابل معامله در بازار باشد، تنها با جست‌‌وجو نماد معاملاتی آن در سامانه‌های معاملاتی و خریداری واحدهای آن که هر کدام 000,1 ریال است، صورت می‌گیرد؛ اما در صورتی که صندوق یاد شده از نوع صدور و ابطالی باشد برای خرید واحدهای آن باید به شعب صندوق مربوطه مراجعه کرد و از این طریق در پذیره‌نویسی آن، شرکت کرد.
کلام آخر
همان‌طور که اشاره شد انجام پذیره‌نویسی‌ها در بازار سهام، منجر به تحقق مهمترین وظیفه بازار که همان تامین مالی است، می‌شود. شرکت در این فرآیند بیشتر برای افرادی توصیه می‌شود که نگاه میان‌مدت یا بلندمدت به سرمایه‌گذاری خود دارند. در این صورت می‌توان انتظار کسب بازده قابل‌توجهی از حضور و شرکت در پذیره‌نویسی‌ها را داشت. در این مقاله تلاش کردیم که مفاهیم مختلف پیرامون فرآیند پذیره‌نویسی را اشاره کنیم. در نهایت امیدواریم این مقاله در جهت آشنایی شما با این فرآیند سودمند باشد و سبب افزایش سودآوری شما در بازار سهام شود.
