امیر رضازاده یکی از نام‌آشناترین اصطلاحات مرتبط با بازارهای سرمایه‌گذاری، پرتفوی است. پرتفوی در میان سرمایه‌گذاران به‌عنوان ترکیبی از دارایی‌های سرمایهپذیر شناخته می‌شود.
پرتفوی که از آن به‌عنوان سبد دارایی‌ها نیز یاد می‌شود، یکی از مفاهیم بسیار پر کاربرد در سرمایه‌گذاری است. استفاده از این مفهوم سبب بهبود عملکرد سرمایه‌گذاران شده و ریسک سرمایه‌گذاری آن‌ها را نیز به‌شدت کاهش خواهد داد. در ادامه به بررسی این مفهوم پرداخته و با جزئیات آن آشنا خواهیم شد. پس در ادامه با فردانامه همراه باشید.
پرتفوی چیست؟
پرتفوی یا پورتفولیو (Portfolio) به سبدی متنوع از انواع دارایی‌های سرمایهپذیر مانند مسکن، طلا، سهام، ارز و سایر دارایی‌ها گفته می‌شود. در واقع سرمایه‌گذاران به‌‌جهت کاهش ریسک سرمایه‌گذاری خود و بهبود بازده، به‌جای سرمایه‌گذاری بر روی یک دارایی، ترکیبی متنوع از دارایی‌ها را انتخاب کرده و بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. یا به قول معروف همه تخم مرغ‌های خود را در یک سبد قرار نمی‌دهند. ارائه نظریه پرتفوی مدرن توسط «هری مارکوئیتز» در سال ۱۹۵۰ میلادی رخ داد.
همان‌طور که اشاره کردیم هدف اصلی سرمایه‌گذاران از تشکیل پرتفوی کاهش ریسک است. در واقع بررسی‌ها نشان می‌دهد که با متنوع‌سازی دارایی‌های خود می‌توان ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و بازده بهتری با حد ریسک مشخص کسب کرد. در ادامه به بررسی مفهوم ریسک پرداخته و با انواع آن آشنا خواهیم شد.
آشنایی با مفهوم پرتفوی در سرمایه‌گذاری
ریسک یعنی چه؟
یک کارشناس مالی ریسک را احتمال وجود تفاوت میان بازده واقعی و بازده پیش‌بینی شده از یک دارایی سرمایهپذیر عنوان می‌کند. یا در تعریفی دیگر ریسک را به‌عنوان احتمال تغییر بازده آتی ناشی از دارایی می‌شناسند. دراین‌بین کارشناسان مالی اعتقاد دارند که سرمایه‌گذاران در فعالیت خود با دو ریسک عمده مواجه هستند. در ادامه به بررسی این دو نوع ریسک پرداخته (شامل ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک) و با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
ریسک غیرسیستماتیک
ریسک غیرسیستماتیک (Unsystematic risk) که از آن به‌عنوان ریسک مشخص نیز یاد می‌کنند، ریسکی است که می‌توان آن را با تنوع‌بخشی در پرتفوی خود کاهش داد. در واقع این ریسک شامل حال بخش مشخصی از سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود و به همین دلیل با تنوع‌بخشی به پرتفوی خود، می‌توان آن را کاهش داد.
برای مثال در صنعت خودروی سواری ریسک دخالت سیاست‌گذار و اعمال قیمت‌گذاری دستوری بر روی محصولات وجود دارد؛ اما در مقابل در صنعت خودروهای تجاری این ریسک کمتر است. سرمایه‌گذاری که اعتقاد به رشد صنعت خودرو دارد می‌تواند با سرمایه‌گذاری بر روی نمادهای خودرو تجاری و سواری ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهد.
برخی از عوامل ایجادکننده این ریسک شامل کالاها و خدمات تولیدی توسط شرکت یا صنعت، اقدام رقیبان، نوع مدیریت و ساختار هزینه‌های شرکت است.
ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیک (Systematic risk) که از آن به‌عنوان ریسک بازار و یا ریسک غیر قابل حذف نیز یاد می‌شود، بخشی از ریسک است که نمی‌توان آن را با تنوع‌بخشی از بین برد. در واقع عواملی که سبب ایجاد چنین ریسکی می‌شود، کل بازارهای سرمایهپذیر را در اقتصاد متأثر می‌کنند. برای مثال وقوع جنگ سبب تأثیرپذیری تمامی بخش‌های اقتصادی می‌شود. دراین‌حال متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری نمی‌تواند راهکاری برای کاهش این نوع ریسک باشد.
در ادامه می‌توانید رابطه میان تنوع در پرتفوی و ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک را مشاهده کنید.
رابطه میان تنوع‌بخشی پرتفوی و ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک
سبد سهام
همان‌طور که مشاهده کردید، پرتفوی به ترکیبی از دارایی‌های سرمایه‌ای گوناگون گفته می‌شود؛ اما در صورتی که سرمایه‌گذاران اقدام به سرمایه‌گذاری روی یک سبد از سهام و صنایع مختلف کنند از این موضوع به‌عنوان سبد یا پرتفوی سهام یاد می‌شود. هدف از تشکیل چنین سبد متنوعی، کاهش ریسک و بهبود عملکرد سرمایه‌گذارانی است که علاقه به حضور در بازار سهام دارند.
بازده و ریسک سبد سرمایه‌گذاری
بازده یک سبد سرمایه‌گذاری با بازده وزنی تک‌تک اقلام موجود در سبد برابر است. یعنی برای محاسبه بازده یک سبد سرمایه‌گذاری، باید بازده هر یک از اقلام موجود در آن را محاسبه کرده و سپس آن را در وزن آن‌ها ضرب کرده و سپس حاصل‌جمع جبری آن‌ها را محاسبه نماییم. برای درک بهتر این مسئله به مثال زیر توجه کنید.
یک سرمایه‌گذار در بازار سهام اقدام به تشکیل سبدی از چهار سهام مختلف کرده است. مجموع بازده به‌دست‌آمده در سهام اول پرتفوی این شخص با وزن ۴۰درصدی در پرتفوی آن ۱۰درصد، سهام دوم با وزن ۳۰درصدی، ۴۰درصد، سهام سوم با وزن ۲۰درصدی، ۱۰درصد و در نهایت سهام آخر نیز با وزن ۱۰درصدی، بازده منفی ۲۰درصدی بوده است. در ادامه همان‌طور که مشاهده کنید بازده سبد سرمایه‌گذاری یاد شده ۱۶درصد خواهد بود.
محاسبه بازدهی یک پرتفوی فرضی
برای محاسبه ریسک یک سبد سرمایه‌گذاری نیز می‌توان کوواریانس هر یک از اقلام با سایر اقلام را محاسبه نمود و با تشکیل ماتریس کوواریانس میزان ریسک سبد را بر اساس وزن هر یک از اجزا نشان داد.
مدیریت پرتفوی توسط فعالین بازارهای سرمایه‌گذاری با استفاده از دو استراتژی گوناگون صورت می‌گیرد. در ادامه به بررسی این دو استراتژی خواهیم پرداخت.
نحوه محاسبه بازده پرتفوی
استراتژی‌های مدیریت پرتفوی
به‌طور کلی دو استراتژی مختلف برای مدیریت پرتفوی مورد توجه تحلیلگران است. این دو استراتژی شامل مدیریت منفعل و فعال پرتفوی است. در ادامه به بررسی این دو استراتژی خواهیم پرداخت.
- استراتژی منفعل: در این استراتژی، ترکیب سبد سرمایه‌گذاری برای مدت زمان طولانی ثابت باقی می‌ماند. در واقع سرمایه‌گذارانی که از این روش استفاده می‌کنند، دارایی‌های موجود در سبد خود را در بازه زمانی بلندمدت نگهداری کرده و خریدوفروش خود را نیز به همین شکل محدود می‌کنند. این استراتژی بیشتر مناسب افرادی است که دید بلندمدتی در سرمایه‌گذاری‌های خود دارند.
- استراتژی فعال: در مقابل استراتژی منفعل، سرمایه‌گذارانی که از این استراتژی استفاده می‌کنند متعقدند که باید در دوره‌های کوتاه‌مدت به بهبود سبد سرمایه‌گذاری و تغییر ترکیب آن دست زد. بازه زمانی نگهداری دارایی‌ها در این استراتژی کوتاه بوده و هدف آن استفاده از نوسانات کوتاه‌مدت این دارایی‌ها است.
استفاده از هر رویکرد در مدیریت پرتفوی بستگی به دیدگاه سرمایه‌گذاری افراد دارد. در واقع افراد پیش از تعیین این‌که از کدام استراتژی می‌خواهند استفاده کنند، باید با هدف سرمایه‌گذاری، بازده مورد انتظار خود، ریسک قابل تحمل و بازه زمانی سرمایه‌گذاری خود آشنا شوند و سپس به انتخاب استراتژی بپردازند.
علاوه‌بر این روش‌ها، روش‌های متعدد دیگری هم در بازار سهام مورد توجه سرمایه‌گذاران است. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم.
انواع پرتفوی را بشناسید
همان‌طور که مشاهده کردید استفاده از مفهوم پرتفوی در سرمایه‌گذاری سبب افزایش بازده و کاهش ریسک سرمایه‌گذاران خواهد شد. دراین‌بین سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند از انواع مختلفی از پرتفوی استفاده کنند. در ادامه به بررسی انواع پرتفوی پرداخته و با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
پرتفوی تدافعی
سرمایه‌گذارانی که از این روش برای چینش سبد سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند، اکثر منابع خود را در سهامی سرمایه‌گذاری می‌کنند که ضریب بتای آن‌ها کمتر از یک باشد. در واقع این سرمایه‌گذاران دیدگاه مثبتی نسبت به وضعیت آتی بازار ندارند و به همین دلیل سهامی و یا صنایعی را انتخاب می‌کنند که همبستگی کمتری با شاخص بازار دارند.
یکی دیگر از دلایل استفاده از این روش در چینش سبد سرمایه‌گذاری میزان ریسک قابل تحمل سرمایه‌گذاران است. در واقع به‌دلیل این‌که ریسک تحمیل‌شده به سرمایه‌گذار در این روش کمتر است، بیشتر مورد توجه افراد ریسک‌گریز است.
پرتفوی تهاجمی
در مقابل پرتفوی تدافعی سهام و صنایعی که در پرتفوی تهاجمی مورد توجه قرار می‌گیرند، سهام و صنایعی با ضریب بتای بزرگ‌تر از یک هستند. سرمایه‌گذارانی که از روش پرتفوی تهاجمی در چینش سبد خود استفاده می‌کنند، سرمایه‌گذارانی ریسک‌پذیر یا افرادی هستند که چشم‌انداز وضعیت آتی بازار را مثبت تلقی می‌کنند.
این پرتفوی به نسبت پرتفوی تدافعی ریسک بیشتری داشته و به همین تناسب بازده مورد انتظار آن نیز بیشتر است.
آشنایی با انواع پرتفوی
پرتفوی متمرکز بر درآمد
در این روش تمرکز سرمایه‌گذار بر سرمایه‌گذاری بر روی نمادهایی است که جریان نقدی مناسبی را میان سهامداران خود تقسیم کرده و وضعیت سودآوری آن‌ها نیز مناسب است. بیشتر نمادهای مورد توجه این افراد، سهام تدافعی با سیاست تقسیم سود بالا است.
پرتفوی ترکیبی
در این روش تلاش می‌شود که دارایی‌های متعددی در پرتفوی قرار گیرند که ضریب همبستگی میان آن‌ها نیز اندک باشد. برای مثال سرمایه‌گذاری که از این روش برای مدیریت سبد خود استفاده می‌کند، با توجه به عدم وجود رابطه همبستگی میان روی صندوق‌های سهامی و درآمد ثابت، بر روی این گزینه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند.
پرتفوی سفته بازانه
پرتفوی سفته بازانه بر روی تحرکات قیمتی کوتاه‌مدت سهام تمرکز می‌کند و هدف سرمایه‌گذاری که از این روش استفاده می‌کند، استفاده از بازده سرمایه‌ای (اختلاف قیمت خریدوفروش) سهام است. این روش بیشتر مورد توجه افرادی است که افق سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدتی داشته و ریسک‌پذیری آن‌ها نیز بالا است.
تفاوت پرتفوی لحظه‌ای و سپرده‌گذاری
پرتفوی سپرده‌گذرای سرمایه‌گذاران پرتفویی است که نشان‌دهنده اوراق بهادار تحت تملک آن‌ها در کارگزاری ناظر خود است. این پرتفوی توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به‌صورت روزانه به‌روزرسانی می‌شود؛ اما در مقابل پرتفوی لحظه‌ای (مجازی) به‌صورت آنی پس از انجام معاملات تغییر کرده و وضعیت سود و زیان سرمایه‌گذار را به آن نشان می‌دهد. مبنای تغییر پرتفوی لحظه‌ای معاملات سرمایه‌گذار در همان کارگزاری می‌باشد و قابلیت ویرایش و ثبت دستی دارد.
برای درک بهتر تفاوت میان پرتفوی لحظه‌ای و سپرده‌گذاری به مثال زیر توجه کنید. فرض کنید شخصی پنج سهم در کارگزاری «الف» خریده باشد. وقتی این شخص اقدام به تغییر کارگزار ناظر خود می‌کند و سهام تحت تملک خود را به کارگزاری «ب» منتقل می‌کند، در این صورت پرتفوی لحظه‌ای آن در کارگزاری «ب» سود و زیانش را نمایش نمی‌دهد. علت این موضوع این است که پرتفوی لحظه‌ای هر کارگزاری فقط می‌تواند سود و زیان سهام هایی که در آن کارگزاری خریداری شده‌اند را محاسبه نماید.
با توجه به موارد یادشده پرتفوی سپرده‌گذاری برای نشان دادن دارایی‌ها به‌صورت لحظه‌ای قابل اتکاتر است و علت این موضوع این است که مبنای قیمتی را قیمت پایانی در نظر می‌گیرد؛ اما سهمی که امروز خریداری کرده‌اید را نمی‌توانید در پرتفوی سپرده‌گذاری ببینید و این سهام بعد از گذشت ۲۴ ساعت در این پرتفوی قابل مشاهده خواهد بود.
نکته مهم: بعد از هر بار تغییر کارگزاری، برای این‌که بتوانید سود و زیان پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را به‌صورت لحظه‌ای مشاهده کنید، بایستی به صورت دستی تعداد و قیمت خریدتان در کارگزاری قبل را به کارگزاری جدید اضافه کنید. (از قسمت ثبت تراکنش دستی در کارگزاری)
مزیت‌های تشکیل پرتفوی
همان‌طور که مشاهده کردید به‌دلایل مختلفی که بیان کردیم، افراد بهتر است به‌جای سرمایه‌گذاری بر روی یک گزینه، بر روی تعداد بیشتری از گزینه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. در ادامه به برخی از مزیت‌های تشکیل پرتفوی سرمایه‌گذاری اشاره می‌کنیم.
- کاهش ریسک: همان‌طور که اشاره کردیم مهمترین مزیت تشکیل پرتفوی کاهش ریسک به‌واسطه متنوع‌سازی سرمایه‌گذاری‌های خود است. در واقع با تشکیل پرتفوی ریسک غیرسیستماتیک سرمایه‌گذاری کاهش یافته و عملکرد سرمایه‌گذار نیز بهبود خواهد یافت.
- افزایش بازده: یکی دیگر از مهمترین مزیت‌های تشکیل پرتفوی بهبود بازده سرمایه‌گذاران است. به‌دلیل وجود اصل عدم قطعیت و امکان خطا در انتخاب گزینه‌های سرمایه‌گذاری، تشکیل پرتفوی می‌تواند زیان تحمیل شده به سرمایه‌گذاران را با بازده محقق شده توسط سایر گزینه‌ها، پوشش دهد.
- آمادگی سرمایه‌گذاران برای شرایط مختلف: یکی دیگر از مهمترین مزیت‌های تشکیل پرتفوی، ایجاد آمادگی برای مواجهه با شرایط مختلف است. در واقع سرمایه‌گذاران با سرمایه‌گذاری بر روی دارایی‌های مختلف، خود را برای شرایط گوناگون آماده کرده و احتمال غافلگیر شدن خود را کاهش می‌دهند.
- آرامش سرمایه‌گذاران: یکی دیگر از مزایای تشکیل سبد سرمایه‌گذاری افزایش آرامش و اطمینان‌خاطر سرمایه‌گذاران است. این موضوع منجر به بهبود عملکرد آن‌ها خواهد شد.
تشکیل سبد سرمایه‌گذاری و پرتفوی در اکثر اوقات موجب بهبود عملکرد سرمایه‌گذاران می‌شود. دراین‌بین باید به برخی از نکات در تشکیل سبد توجه کرد. در ادامه به برخی از این نکات اشاره می‌کنیم.
آشنایی با مزیت‌های تشکیل پرتفوی
نکات تشکیل پرتفوی بهینه
با این‌که استفاده از پرتفوی می‌تواند بهبود عملکرد را در سرمایه‌گذاری‌هایمان به‌همراه داشته باشد؛ اما در هنگام استفاده از آن و تشکیل پرتفوی باید به برخی از نکات کلیدی توجه داشت. در ادامه به بررسی این نکات می‌پردازیم.
متنوع سازی سبد
همان‌طور که اشاره کردیم مهمترین هدف از تشکیل پرتفوی، متنوع‌سازی سرمایه‌گذاری است. در این راه انتخاب گزینه‌های سرمایه‌گذاری گوناگون (از دارایی‌های فیزیکی مثل مسکن گرفته تا دارایی‌های مالی مانند سهام) می‌تواند راه‌حل این موضوع باشد. همچنین سرمایه اختصاص‌یافته به هر نوع دارایی سرمایهپذیر نیز باید به نحو مناسبی گزینه‌های مختلف آن را در بگیرد.
برای مثال سرمایه اختصاص‌یافته در بازار سهام بایستی شامل نمادها و صنایع گوناگون یا حتی ابزارهای مشتقه مانند اختیارمعامله شود.
انتخاب گزینه‌های کم ریسک
نکته بسیار مهمی که در سرمایه‌گذاری باید به آن توجه کنیم این است که نباید در سرمایه‌گذاری صرفاً به بازده توجه کنیم و در کنار این موضوع ریسک تحمیل‌شده به سرمایه‌گذاری ما نیز بسیار با اهمیت است. در واقع کیفیت بازده یک سرمایه‌گذاری که با تحمیل ریسک کمتر بازده مشابهی با سرمایه‌گذاری با ریسک بیشتر گرفته است، بیشتر است. بنابراین انتخاب گزینه‌های کم ریسک‌تر با توجه به میزان بازده مورد انتظار باید مورد توجه آن‌ها باشد.
مناسب بودن وزن دارایی‌های سرمایهپذیر
یکی دیگر از مهمترین نکاتی که در تشکیل سبد باید به آن توجه کنیم، متناسب بودن وزن انواع دارایی‌های سرمایهپذیر در پرتفوی ما است. انتخاب ترکیبی متنوع از دارایی‌ها با وزن و ریسک متناسب سرمایه‌گذار می‌تواند راه‌حل رفع این مشکل باشد.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش کردیم شما را با مفهوم پرتفوی، چگونگی مدیریت آن، استراتژی‌های تشکیل آن و انواع پرتفوی آشنا کنیم. همان‌طور که اشاره کردیم، استفاده از این مفهوم در سرمایه‌گذاری می‌تواند به بهبود عملکرد سرمایه‌گذاران منجر شود. بااین‌حال دیدگاه سرمایه‌گذاری در میان افراد متفاوت است و همین موضوع سبب تشکیل پرتفوی‌های مختلف توسط آن‌ها می‌شود. مهمترین نکته در تعیین نحوه و روش چینش سبد سرمایه‌گذاری، بازده مورد انتظار و همچنین درجه ریسک‌پذیری افراد است.
در نهایت امیدواریم این مقاله سبب آشنایی شما با این مفهوم شده باشد و بهبود عملکرد شما در سرمایه‌گذاری را به‌همراه بیاورد. اگر در تشکیل پرتفوی نیاز به راهنمایی دارید می‌توانید از خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری فردانامه استفاده کنید.
