محمد مرشد در این مقاله توضیح میدهیم که ارزش دفتری به چه معناست؟ و ارزش ذاتی و دفتری چه تفاوتی دارند؟ آگاهی از نحوه محاسبه ارزش دفتری چه تاثیری بر موفق آمیز بودن معاملات بورسی دارد؟ قبل از ورود به حوزه‌های مختلف کسب و کار باید با اصطلاحات و لغات پرکاربرد آن آشنا شوید که احتمال دارد در ابتدا آشنایی با این اصطلاحات برای افراد مختلف به ویژه تازه‌واردان امری دشوار و پیچیده به نظر برسد. اما در واقع آشنایی با واژه‌ها و اصطلاحات کاربردی در حوزه مورد نظر کمک می‌کند تا درک بهتر و صحیحی از آن حوزه داشته باشید. یکی از مباحث مهم در حوزه بورس، آشنایی با انواع ارزش سهام و نحوه محاسبه آن است.
بسیاری از تازه‌واردان به بازار بورس، آگاهی کاملی در خصوص روش‌های مختلف محاسبه ارزش سهام ندارند و به درستی متوجه تفاوت میان ارزش دفتری، ارزش ذاتی و ارزش اسمی نمی‌شوند. شاید این سوال برایتان ایجاد شود که یک سهام چند نوع ارزش می‌تواند داشته باشد؟ جهت درک بهتر تفاوت میان شیوه‌های محاسبه ارزش سهام بهتر است که ابتدا با مفهوم ارزش گذاری آشنا شوید. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی مفهوم یکی از کاربردی‌ترین معیارهای معامله سهامداران، یعنی ارزش دفتری بپردازیم. پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
در ادامه مطالب موارد زیر بررسی خواهد شد :
- ارزش‌گذاری چیست؟
- ارزش دفتری سهم چیست؟
- نحوه محاسبه ارزش دفتری
- مزایای استفاده از Book value در معاملات
- معایب و نقص‌های ارزش دفتری سهام
- ارزش دفتری و ارزش بازار
- ارزش دفتری و ارزش ذاتی
- ارزش دفتری سهام ممتاز
ارزش‌گذاری چیست؟
جهت درک بهتر نحوه محاسبه ارزش دفتری، بهتر است که ابتدا یک نگاه کلی به مفهوم ارزش‌گذاری در بازار سهام داشته باشیم. بسیاری از سرمایه‌گذاران با هدف کسب سود وارد این بازار می‌شوند و به معامله سهام‌های مختلف می‌پردازند. در حقیقت، شرکت‌های عضور سازمان بورس اوراق بهادار ایران، سهام خود را به عنوان یک دارایی به سرمایه‌گذاران می‌فروشند. سوالی که پیش می‌آید این است که ارزش سهام خریداری شده چقدر است؟ در حالت کلی، ارزش گذاری سهام به شیوه‌های گوناگونی انجام می‌شود که شامل موارد زیر است :
1.ارزش دفتری
2.ارزش اسمی
3.ارزش بازاری
4.ارزش ذاتی
ارزش دفتری سهم چیست؟
ارزش دفتری که معادل انگلیسی آن Book value است حاصل از تقسیم حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام است. به بیان ساده‌تر، Book valueبه معنای آن است که باقیمانده حاصل از کم کردن مجموع بدهی‌ها از مجموع دارایی‌ها نشان دهنده حقوق صاحبان سهام شرکت است. در صورتی که مجموع حقوق صاحبان سهام را بر تعداد سهام شرکت تقسیم کنیم، Book value بدست خواهد آمد. دلیل نامگذاری این اصطلاح این است که برای محاسبه این ارزش، اعداد و ارقام بدهی‌ها و دارایی‌های دفاتر حسابداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای مثال، فرض کنید که مجموع دارایی‌های شرکت X در پایان سال فعالیت حدود 8 میلیارد تومان و مجموع بدهی‌های این شرکت به سایر شرکت‌ها و بانک حدود 4 میلیارد است. در نتیجه، حقوق صاحبان سهام این شرکت حدود 4 میلیارد تومان است. حال اگر این شرکت دارای 10 میلیون سهم منتشر شده باشد، برای محاسبه ارزش دفتری سهام باید 4 میلیارد را تقسیم بر 10 میلیون سهم کنیم.
ارزش دفتری به چه معناست؟
نحوه محاسبه ارزش دفتری
در مطالب فوق به طور خلاصه در رابطه با نحوه محاسبه ارزش دفتری صحبت کردیم. به طور کلی، فرمول محاسبه Book value به شرح زیر است :
ارزش کل بدهی -ارزش کل دارایی‌ها =ارزش دفتری
نکته‌ای که در رابطه با نحوه ارزش دفتری وجود دارد این است که ارزش هریک از سهم‌ها باید به صورت جداگانه محاسبه شود. همچنین، ارزش یک دارایی ممکن است در طول زمان تغییر نکند و برای مدتی ثابت بماند. یادگیری نحوه محاسبه Book value به شما کمک می‌کند تا یک نمای کلی از نسبت دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت داشته باشید. سپس براساس آن می‌توانید تصمیم بگیرید که سهام مورد نظر، ارزش خرید دارد و یا بیش از حد ارزش گذاری شده است.
مزایای استفاده از ارزش دفتری در معاملات
Book value مبنای سنجش شرکت‌هاست و نظر شخصی افراد تاثیری در نحوه محاسبه ارزش دفتری ندارد. هنگامی که شرکت یک دارایی را خریداری می‌کند، هزینه‌های خرید به عنوان ارزش دارایی وارد ترازنامه حسابداری شرکت می‌شود و در اثر گذر زمان، هزینه‌های استهلاک باعث کاهش تدریجی ارزش دارایی خواهد شد. اگرچه هزینه استهلاک نشان دهنده کاهش حقیقی ارزش دارایی نخواهد بود، اما عدد حاصل از محاسبه ارزش دفتری باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران یک دیدگاه دقیق از ارزش دارایی‌های شرکت داشته باشد.
معایب و نقص‌های Book value در معاملات
متاسفانه عدد حاصل از محاسبه ارزش دفتری قادر به نمایش صحیح دارایی‌های نامشهود از جمله حق مالکیت، مالکیت معنوی و حق ثبت اختراع نیست. از طرف دیگر، ارزش ثبت شده در دفترهای حسابداری به روز نیست و هنگام محاسبه ارزش دارایی‌ها، شرایط اقتصادی و نرخ تورم موجود در جامعه مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ لذا در کشورهای تورمی، ارزش دفتری، رقم واقعی را نشان نمی‌دهد.
ارزش دفتری و ارزش بازار
ارزش بازار که معادل انگلیسی آن Market Capitalization است، به قیمت معاملاتی سهام گفته می‌شود. در حقیقت ارزش بازار قیمتی است که سهم براساس آن در بازار خرید و فروش می‌شود. نکته‌ای که باعث تفاوت ارزش دفتری و ارزش بازار سهم می‌شود این است که عرضه و تقاضا باعث شکل‌گیری قیمت یک سهم در بازار می‌شوند؛ یعنی هر چقدر میزان تقاضا بیشتر از عرضه باشد، قیمت آن سهم بیشتر افزایش پیدا خواهد کرد و برعکس، کاهش میزان عرضه منجر به کاهش قیمت سهم در معاملات و داد و ستدها خواهد شد. تحلیل‌گران بازار سرمایه با کمک نوسانات قیمت و محاسبه ارزش دفتری سهم در کنار تحلیل‌های تکنیکال، بهترین نقطه را برای ورد و یا خروج از سهم پیدا می‌کنند.
نکته دیگری که وجود دارد این است که Book value سهام با توجه به داده‌های تاریخی شرکت که در صورت‌های مالی و حسابداری ثبت شده است، محاسبه می‌شود. در صورتی که ارزش بازار در بازار بورس تعیین خواهد شد و سهامداران می‌توانند با ضرب این ارزش در تعداد سهم‌ها، ارزش بازار شرکت را محاسبه کنند.
ارزش دفتری و ارزش ذاتی
ارزش ذاتی که با نام Intrinsic Value در علوم مالی شناخته می‌شود، ارزش سهام در آینده است و نشان دهنده روند نزولی و یا صعودی ارزش سهم در آینده خواهد بود. به همین دلیل است که هنگام محاسبه ارزش ذاتی سهام، عوامل موثر در ارزش سهم نیز در نظر گرفته می‌شود و همین امر عامل تمایز ارزش بازاری و ارزش دفتری با ارزش ذاتی خواهد بود. سهامداران و سرمایه‌گذاران با محاسبه ارزش ذاتی و مقایسه آن با Book value درمی‌یابند که قیمت سهام زیر قیمت حقیقی است یا خیر.
ارزش دفتری سهام ممتاز
سهام ممتاز نوعی دیگر از سهام است که تفاوت‌های جزئی آن با سهام عادی موجب افزایش محبوبیت این نوع از سهام شده است. برای مثال، هنگام تخصیص سود میان مالکین، دارندگان سهام ممتاز، سود بیشتری دریافت می‌کنند. در صورتی که سود شرکت کم باشد، مالکین سهام ممتاز در الویت دریافت سود قرار دارند. به دو روش می‌توان ارزش دفتری سهام ممتاز را محاسبه کرد. در روش اول ارزش سهام ممتاز برابر است با مجموع ارزش تصفیه و کلیه سودهای معوق. روش دوم زمانی کاربرد دارد که ارزش تصفیه در دسترس نباشد، در چنین حالتی، ارزش سهام ممتاز از مجموع ارزش اسمی سهام ممتاز و کلیه سودهای معوق بدست خواهد آمد.
پاسخ به متداول‌ترین سوالات سهامداران درباره ارزش دفتری سهام
ارزش دفتری منفی چیست ؟
زمانی که مجموع بدهی‌ها و هزینه‌های شرکت از مجموع دارایی‌های آن بیشتر شود، Book value منفی بدست می‌آید که نشان دهنده زیان‌ده بودن شرکت است.
چه زمان استفاده از عدد حاصل از محاسبه Book value یک فرصت برای سهامداران به حساب می‌آید؟
در صورتی که ارزش سهام کمتر از ارزش دفتری آن باشد، بهترین فرصت برای خرید سهام زیر قیمت است.
چه شرکت‌هایی ارزش دفتری کمتری دارند ؟
شرکت‌هایی که فاقد ماشین آلات و ابزارهای مالی گسترده هستند، Book value کمتری دارند و ساز و کار آن‌ها بیشتر مبتنی بر نیروی انسانی است.
چرا می‌گویند که ارزش دفتری خوب است اما ناکافیست؟
در هنگام ارزیابی یک سهم باید موارد مختلف مانند تمامی گزارش‌های مالی، سوددهی بلند مدت و کوتاه مدت شرکت، ماهیت بدهی‌ها و … با دقت بررسی شوند. به همین دلیل است که می‌گویند Book value به تنهایی کافی نیست.
سخن پایانی
همانطور که در مطالب فوق ذکر شده است، روش‌های گوناگونی برای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها وجود دارد اما ارزش دفتری پرکاربردترین و مهم‌ترین معیار سنجش شرکت‌ها و قیمت سهام آن‌ها است؛ لذا سرمایه‌گذاران و سهامداران می‌توانند با محاسبه آن به ماهیت شرکت و ارزش دارایی‌های آن پی ببرند. در مطالب فوق تلاش کردیم تا مباحث مرتبط با محاسبه ارزش دفتری و مزایا و معایب آن را آماده سازیم. امیدواریم که مورد توجه و رضایت شما قرار گرفته باشد.
منبع: اینوستوپدیا
