عرفان کاظم زاده مقدمه
بتا (β) معیاری برای اندازه گیری نوسانات یا ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار یا پرتفوی در مقایسه با کل بازار است. بتا در مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) استفاده می شود که رابطه بین ریسک سیستماتیک و بازده مورد انتظار برای دارایی ها (معمولاً سهام) را توصیف می کند .
CAPM به طور گسترده ای به عنوان روشی برای قیمت گذاری اوراق بهادار پرخطر و تخمین بازده مورد انتظار دارایی ها، با در نظر گرفتن ریسک آن دارایی ها و هزینه سرمایه استفاده می شود. در ادامه این مطلب بیشتر با این مفهوم مالی آشنا خواهیم شد .
بتا چیست؟
محاسبه بتا به سرمایه‌گذاران کمک می کند که درک درستی از این که آیا سهام در همان جهتی حرکت میکند که شاخص بازار حرکت میکند یا نه پیدا کنند. بتا همچنین بینش هایی را در مورد اینکه یک سهام نسبت به بقیه بازار چقدر نوسان یا مخاطره پذیر است، ارائه می دهد.
برای اینکه بتا بینش مفیدی را ارائه دهد، بازاری که به عنوان معیار استفاده می شود باید به سهام مرتبط باشد. به عنوان مثال، محاسبه بتای سهم ایران خودرو با استفاده از شاخص کل بازار بورس به عنوان معیار، بینش مفیدی را برای سرمایه گذار ارائه می کند.
اساسا، یک سرمایه‌گذار از بتا استفاده میکند تا بفهمد که یک سهام چقدر ریسک به پرتفوی اضافه میکند. از طرفی دیگر نکته مهمی که باید به آن آگاه باشیم این است که سهامی با ریسک پایین که مقدار بسیار کمتری نسبت به بازار منحرف می شود، ریسک زیادی به پرتفوی اضافه نمی کند همچنین پتانسیل بازدهی بیشتر را هم افزایش نمی دهد.
برای اطمینان از اینکه یک سهم خاص با معیار مناسب مقایسه می‌شود، باید مقدار R-squared بالایی در رابطه با معیار داشته باشد. R-squared یک معیار آماری است که درصدی از حرکات تاریخی قیمت اوراق بهادار را نشان می‌دهد که می‌توان آن را با حرکت در شاخص معیار توضیح داد.
یکی از روش های تحلیل سرمایه‌گذاران سهام از ریسک، تقسیم آن به دو دسته است. دسته اول ریسک سیستماتیک نامیده می شود که ریسک کاهش ارزش کل بازار است. بحران مالی در سال 2008 نمونه ای از یک رویداد با ریسک سیستماتیک است. هیچ مقداری از تنوع نمی توانست مانع از دست دادن ارزش در پرتفوی سهام سرمایه گذاران شود. ریسک سیستماتیک به عنوان ریسک غیر قابل تنوع نیز شناخته می شود.
ریسک غیرسیستماتیک، که به عنوان ریسک متنوع نیز شناخته می شود، عدم اطمینان مرتبط با یک سهام یا صنعت است. به عنوان مثال، اعلام غافلگیرکننده مبنی بر اینکه شرکت Lumber Liquidators (LL) کفپوش های چوبی سخت با سطوح خطرناک فرمالدئید را در سال 2015 به فروش رسانده است، نمونه ای از ریسک غیرسیستماتیک است.
این ریسکی بود که مختص آن شرکت بود. ریسک غیر سیستماتیک را می توان تا حدی از طریق تنوع کاهش داد.
ریسک سیستماتیک در مقابل ریسک غیرسیستماتیک
می‌توانیم ریسک غیرسیستماتیک را به عنوان ریسک «ویژه سهام» و ریسک سیستماتیک را به عنوان ریسک «بازار» در نظر بگیریم. اگر فقط یک سهم در یک سبد داشته باشیم، بازده آن سهام ممکن است در مقایسه با میانگین سود یا زیان کل بازار که توسط یک شاخص سهام عمده مانند شاخص کل بازار منعکس می‌شود، بسیار متفاوت باشد. بازده پرتفوی به تدریج شبیه بازده کل بازار خواهد شد. با تنوع بخشیدن به سبد سهام خود، ریسک غیرسیستماتیک «ویژه سهام» کاهش می یابد.
ریسک سیستماتیک ریسک اساسی است که کل بازار را تحت تاثیر قرار می دهد. تغییرات بزرگ در متغیرهای کلان اقتصادی، مانند نرخ بهره، تورم، تولید ناخالص داخلی یا ارز خارجی، تغییراتی هستند که بر بازار گسترده‌تر تأثیر می‌گذارند و نمی‌توان از طریق تنوع از آنها اجتناب کرد. ضریب بتا ریسک سیستماتیک «بازار عمومی» را با ریسک غیرسیستماتیک «خاص سهام» با مقایسه نرخ تغییر بین بازده «بازار عمومی» و «اختصاص سهام» مرتبط میکند.
برای مطالعه ی بیشتر در مورد ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک اینجا کلیک کنید.
نحوه محاسبه ضریب بتا
برای محاسبه بتای یک سهام یا سبد، کوواریانس بازده دارایی و بازده بازار را بر واریانس بازده بازار تقسیم میکنیم :
انواع مقادیر بتا
مقدار بتا برابر با 1
اگر سهمی دارای بتای 1 باشد، نشان می دهد که فعالیت قیمت آن به شدت با بازار همبستگی دارد. سهام با بتای 1 دارای ریسک سیستماتیک است. با این حال، محاسبه بتا نمی تواند ریسک غیرسیستماتیکی را اندازه گیری کند. افزودن سهام به پورتفولیو با بتای 1 هیچ ریسکی را به سبد سهام اضافه نمیکند، اما احتمال اینکه پرتفوی بازدهی مازادی داشته باشد را نیز افزایش نمی دهد.
مقدار بتا کمتر از 1
مقدار بتای کمتر از 1 به این معنی است که از نظر تئوری ریسک سهام کمتر از بازار است. گنجاندن این سهام در یک سبد باعث می شود ریسک آن پرتفوی نسبت به همان پرتفوی بدون همان سهام کمتر باشد.
ارزش بتا بیشتر از 1
بتای بزرگتر از 1 نشان می دهد که قیمت اوراق بهادار از نظر تئوری بی ثبات تر از بازار است. به عنوان مثال، اگر بتای یک سهم 1.2 باشد، فرض می شود که 20٪ بیشتر از بازار نوسان دارد. به عنوان مثال سهام شرکت های کوچک و رشدی عموما بتای بالاتری نسبت به معیار بازار دارند. این موضوع نشان می‌دهد که افزودن این سهام به پرتفوی ریسک پرتفوی را افزایش می‌دهد، اما ممکن است بازده مورد انتظار آن را نیز افزایش دهد.
ارزش بتا منفی
برخی از سهام دارای بتای منفی هستند. بتای 1- به این معنی است که سهم با معیار بازار همبستگی معکوس دارد. این سهم را می توان به عنوان تصویری متضاد و آینه ای از روندهای معیار در نظر گرفت.
بتا در تئوری در مقابل بتا در عمل
تئوری ضریب بتا فرض می کند که بازده سهام معمولاً از دیدگاه آماری توزیع می شود. با این حال، بازارهای مالی مستعد شگفتی های بزرگ هستند. در واقعیت، بازده همیشه به طور نرمال توزیع نمی شود. بنابراین، آنچه بتای سهام ممکن است در مورد حرکت آتی سهام پیش‌بینی کند، همیشه درست نیست.
سهامی با بتای بسیار پایین می‌تواند نوسانات قیمتی کمتری داشته باشد، اما همچنان می‌تواند در یک روند نزولی بلندمدت باشد. بنابراین، افزودن یک سهام با روند نزولی با بتای پایین تنها در صورتی ریسک را در پرتفوی کاهش می‌دهد که سرمایه‌گذار ریسک را کاملاً بر اساس نوسانات تعریف کند (و نه به عنوان پتانسیل زیان). از منظر عملی، سهام با بتای پایین که روند نزولی را تجربه می کند، احتمالاً عملکرد سبد را بهبود نمی بخشد.
به طور مشابه، یک سهام با بتای بالا که در جهتی عمدتاً صعودی نوسان دارد، ریسک پرتفوی را افزایش می‌دهد، اما ممکن است سودهایی را نیز به همراه داشته باشد. توصیه می‌شود سرمایه‌گذارانی که از بتا برای ارزیابی سهام استفاده می‌کنند، آن سهم را از دیدگاه‌های دیگر مانند عوامل بنیادی یا تکنیکالی نیز ارزیابی کنند.
معایب بتا
در حالی که بتا می تواند اطلاعات مفیدی را هنگام ارزیابی سهام ارائه دهد، اما محدودیت هایی هم دارد. بتا در تعیین ریسک کوتاه مدت یک اوراق بهادار و برای تجزیه و تحلیل نوسانات برای رسیدن به هزینه های حقوق صاحبان سهام هنگام استفاده از CAPM مفید است.
اما از آنجایی که بتا با استفاده از داده‌های تاریخی محاسبه می‌شود، برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال پیش‌بینی حرکات آتی سهام هستند، چالش برانگیز تر می‌شود. بتا همچنین برای سرمایه گذاری های بلندمدت کمتر مفید است، زیرا نوسانات سهام می تواند به طور قابل توجهی بسته به مرحله رشد شرکت و عوامل دیگر از سال به سال تغییر کند.
مزایای استفاده از ضریب بتا
یکی از محبوب ترین کاربردهای بتا تخمین هزینه حقوق صاحبان سهام (Re) در مدل های ارزش گذاری است. CAPM بتای دارایی را بر اساس یک عامل واحد، که ریسک سیستماتیک بازار است، تخمین می زند. هزینه حقوق صاحبان سهام به دست آمده توسط CAPM منعکس کننده واقعیتی است که در آن اکثر سرمایه گذاران دارای پرتفوی متنوعی هستند که ریسک غیرسیستماتیک با موفقیت از بین رفته است.
به طور کلی، CAPM و بتا یک روش محاسبه آسان برای استفاده را ارائه می‌کنند که یک معیار ریسک را در بسیاری از شرکت‌ها با ساختارهای سرمایه و مبانی متنوع استاندارد میکند.
سخن پایانی
بسیاری از کارشناسان موافقند که اگرچه بتا اطلاعاتی در مورد ریسک ارائه می دهد، اما به تنهایی یک معیار موثر برای ارزیابی ریسک نیست. بتا فقط به عملکرد گذشته سهام نسبت به شاخص کل نگاه می کند و هیچ راهنمایی رو به جلو ارائه نمی دهد. همچنین شرایط خاص یک شرکت یا درآمد و پتانسیل رشد آن را در نظر نمی گیرد.
شما میتوانید در کلاس تحلیل بنیادی با تمرکز بر مدلسازی مالی شرکت کنید و این مقاله را بهتر درک کنید.
