امیر رضازاده صندوق‌های بازارگردانی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که تلاش می‌کنند با انجام معاملات خود نقدشوندگی را در بازار سهام افزایش دهند.
افرادی که در امر سرمایه‌گذاری توانایی و تخصص بالایی دارند مهمترین مزیت بازار سهام را در مقایسه با بازارهای رقیب، وجود پارامتر نقدشوندگی (Liquidity) در این بازار می‌دانند. وجود چنین پارامتری در یک دارایی به این معنی است که بتوان دارایی مورد نظر را با کمترین هزینه و در کمترین زمان تبدیل به وجه نقد کرد. برای اطمینان از پایداری این شرایط در بازار سهام نهادهایی تحت عنوان بازارگردان فعالیت می‌کنند.
صندوق بازارگردانی یا BFM یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری حاضر در بازار سرمایه ایران هستند. این صندوق‌ها از نوع صندوق‌های صدور و ابطالی بوده و خریدوفروش آن‌ها صرفا توسط اشخاص حقوقی امکان‌پذیر است. فعالیت اصلی این صندوق‌ها همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است انجام عملیات بازارگردانی است.
در ادامه به بررسی این صندوق‌ها پرداخته و با جزئیات آن‌ها آشنا می‌شویم. پس در ادامه با فردانامه همراه باشید.
بازارگردانی چیست؟
تا کنون دانستیم که بازارگردانی در واقع فرآیندی است که به‌منظور مدیریت عرضه‌وتقاضا و حفظ نقدشوندگی صورت می‌گیرد. یک نهاد مالی که به ارائه خدمت بازارگردانی می‌پردازد تلاش می‌کند تا با خریدوفروش خود نقدشوندگی سهام را تضمین کرده و از وقوع پدیده‌هایی مانند صفوف خریدوفروش جلوگیری کند. در ادامه به نهادهای بازارگردان در بازار ایران و دلایل دیگر حضور چنین نهادهایی در بازار سهام می‌پردازیم.
بازارگردان های (Market Maker) فعال در بازار ایران
مطابق آخرین دستورالعمل بازارگردانی در بورس ایران نهادهایی که می‌توانند اقدام به ارائه خدمات بازارگردانی کنند را در ادامه می‌توانید مشاهده کنید:
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی (BFM)
- شرکت‌های تامین سرمایه
- سایر اشخاص که دارای مجوز کارگزاری یا معامله‌گریند
همچنین در ادامه نیز می‌توانید با برخی از مهمترین صندوق‌های بازارگردانی فعال در بورس تهران آشنا شوید. فعالیت بازارگردانی از سال ۱۳۹۹ با توجه به مزیت‌های آن اجباری شد. به همین دلیل از این تاریخ شاهد رشد خیره‌کننده صندوق‌های بازارگردانی فعال در بورس تهران هستیم. در ادامه می‌توانید لیست ده صندوق بازارگردانی فعال در بورس تهران با بیشترین منابع تحت مدیریت را مشاهده کنید.
درحال‌حاضر بیش از ۱۰۰ صندوق بازارگردانی در بورس تهران فعال هستند. مجموع منابع تحت مدیریت این صندوق‌ها نیز به بیش از ۱۷۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
دلایل حضور بازارگردان‌ها در بازار سهام
شاید بتوان گفت که مهمترین ضرورت حضور و فعالیت بازارگردان‌ها در بازار سهام جلوگیری از وقوع صف‌‌های خریدوفروش و حفظ نقدشوندگی در بازار سهام است. این موضوع به‌ویژه در بورس تهران با توجه به وجود دامنه نوسان، به کرات رخ می‌دهد. در ادامه با دلایل فعالیت این نهادها آشنا می‌شوید.
- حفظ نقدشوندگی: بازارگردان‌ها با وجود الزام رعایت پارامترهای بازارگردانی مانند سفارش انباشته، دامنه مجاز ثبت سفارش و همچنین منابع در اختیار خود، تلاش می‌کنند تا فاکتور نقدشوندگی را در بازار حفظ و از وقوع پدیده‌هایی مانند صفوف خریدوفروش جلوگیری کنند.
- جلوگیری از وقوع نوسانات شدید قیمتی: به‌دلیل معاملات مکرری که بازارگردان‌ها انجام می‌دهند، میزان نوسانات قیمت در نمادها کاهش یافته و نوسانات شدید قیمتی در آن‌ها رخ نمی‌دهد.
- هم‌سویی قیمت و ارزش ذاتی: در صورتی که امر بازارگردانی به‌درستی توسط این نهادها انجام شود انتظار داریم که قیمت سهام هم‌سویی شدیدی با ارزش ذاتی داشته باشد و تنها در حول آن نوسانات محدود و اندکی را تجربه کند.
- جلوگیری از دستکاری قیمت: مجددا بازارگردان‌ها به‌دلیل فعالیت و معاملات مکرری که انجام می‌دهند می‌توانند از سفته‌بازی در معاملات نمادها جلوگیری کرده و از این راه دستکاری‌های قیمتی‌ای را که بر روی معاملات نمادها انجام می‌شود محدود سازند.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید فعالیت نهادهایی همچون بازارگردان‌ها دارای مزیت‌های زیادی برای بازار سهام است. به همین علت سازمان بورس در سال ۱۳۹۹ حضور نهادهای بازارگردانی در بورس و فرابورس تهران را الزامی کرد و درحال‌حاضر تمامی نمادها بایستی حداقل یک نهاد بازارگردان را برای خود انتخاب و معرفی کنند.
اهمیت حضور چنین نهادهایی به‌ویژه در زمان وقوع بحران دوچندان می‌شود. به عنوان مثال،تحت شرایطی سرمایه‌گذاران دچار پدیده panic selling (فروش جمعی سرمایه‌گذاران ناشی از ترس) شده و تنها به فکر فروش دارایی‌های خود هستند، این نهادها می‌توانند با انجام معاملات خود نقدشوندگی بازار را افزایش داده و معاملات هموارتری را در بازار سهام ایجادکنند.
سوالی که ممکن است در این نقطه در ذهن شما ایجاد شده باشد این است که نحوه فعالیت و انجام معامله در صندوق‌های بازارگردانی به چه صورت است. در ادامه تلاش می‌کنیم به بررسی نحوه فعالیت صندوق‌های بازارگردانی بپردازیم.
نحوه فعالیت صندوق‌های بازارگردانی
همان‌طور که گفته شد صندوق‌های بازارگردانی با انجام معاملات مکرر مطابق با دستورالعمل سازمان بورس، امر بازارگردانی را در معاملات یک نماد پیاده‌سازی می‌کنند. به‌دلیل این‌که این نهادها علاوه‌بر خرید اقدام به فروش نیز می‌کنند بایستی بخشی از منابع در اختیار آن‌ها به‌شکل سهام باشد. بخش دیگر منابع نیز به‌دلیل ایفای تعهد بازارگردان‌ها در سمت خرید، به‌صورت وجه نقد نگهداری می‌شود. نحوه انجام فعالیت بازارگردانی در بورس ایران به‌صورت بازارگردانی مبتنی‌بر حراج است.
در این روش بازارگردان به‌طور هم‌زمان سفارش خریدوفروش خود را با رعایت حداقل سفارش انباشته و دامنه مظنه در سامانه معاملاتی ثبت می‌کند.
دامنه مظنه بازارگردانی چیست؟
دامنه مظنه بازارگردانی نیز در این دستورالعمل حداکثر اختلاف قیمتی است که می‌تواند میان پایین‌ترین و بیشترین قیمت سفارشات ثبت‌شده در سامانه معاملاتی توسط بازارگردان‌ها وجود داشته باشد. این درصد نسبت به پایین‌ترین قیمت سفارش خرید وارد شده لحاظ می‌شود.
برای مثال در صورتی که دامنه مظنه یک بازارگردان در یک نماد ۳درصد باشد و پایین‌ترین قیمت سفارش وارد شده توسط آن ۱۰۰ تومان باشد، بیشترین قیمتی که می‌تواند در آن اقدام به سفارش‌گذاری کند قیمت ۱۰۳ تومان خواهد بود. بازارگردان‌ها بایستی به‌صورت روزانه به‌میزان حداقل معاملات روزانه خود (هم خرید و هم فروش) به انجام معامله در نماد تحت بازارگردانی خود بپردازند.
در صورتی که با رعایت سایر تعهدات بازارگردانی این میزان از اوراق را معامله کنند تعهدات خود را در امر بازارگردانی نماد به‌صورت کامل انجام داده‌اند. ذکر این نکته نیز ضروری است که انجام معاملات بازارگردانی بایستی توسط ایستگاه‌های معاملاتی (نامک) صورت پذیرد. معاملات بازارگردان‌ها در بازار سهام شامل تخفیف ۸۰درصدی کارمزد در معاملات شده و همچنین این صندوق‌ها از پرداخت مالیات خریدوفروش اوراق بهادار نیز معافند.
سخن آخر
صندوق‌های بازارگردانی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که در سال‌های اخیر با توجه به مختصات و وضعیت بازار سهام تهران رشد خیره‌کننده‌ای را تجربه کرده‌اند. حضور این نهادها در بازار سهام سبب شده است که نقدشوندگی که مهمترین مزیت این بازار نسبت به رقبا است، تقویت شود. از زمان حضور این نهادها شامل محدود شدن نوسانات قیمتی نیز دراین بازار هستیم.
البته با توجه به دیدگاه متخصصین مالی دستورالعمل بازارگردانی فعلی در بورس سهام تهران دارای نواقص زیادی است و برای حضور فعال‌تر این نهادها در بازار سهام باید شاهد اصلاح این دستورالعمل در سال‌های آتی باشیم. امید است که با اصلاح این دستورالعمل فعالیت این صندوق‌ها بهبود یافته و میزان اثرگذاری مثبت آن‌ها در معاملات بازار سهام نیز افزایش یابد.
