جدول خلاصه شرکت

معرفی شرکت

شرکت ايران‌خودرو 60 سال پیش، در مرداد سال 1341 توسط احمد و محمود خیامی تأسیس شد. فعالیت اولیه‌ی شرکت، مونتاژ اتوبوس‌هاي “ال‌پي” آلمانی بود و در سال 46 مونتاژ پیکان را با همکاری شرکت “روتس” انگلیس شروع کرد و تا سال 56، تعداد تولید انواع پیکان را به سالی 98.000 دستگاه رساند.

در سال‌های 56 و 57 به جهت قدیمی شدن پیکان، توقف تولید آن و تعویض با خودرویی دیگر در دستور کار ایران ناسیونال قرار گرفت و به همین جهت با شرکت پژوی فرانسه شروع به همکاری نمود. اتفاقی که با وقوع انقلاب ایران و جنگ نیمه کار ماند، قرارداد با پژو کنسل شد و تولید پیکان نیز تا 27 سال بعد، یعنی تا سال 84 ادامه پیدا کرد.

همکاری با پژو پس از پایان جنگ و بعدها با رنو، آثار مثبت فراوانی داشت. روند تولید و فروش ایران خودرو با قدرت ادامه داشت، به گونه‌ای که در سال 89 به رکورد تولید 755 هزار دستگاه خودرو رسید و نزدیک به نیمی از سهم تولید خودروی سواری کشور در اختیار ایران‌خودرو قرار گرفت.

دهه 80 برای ایران خودرو بسیار درخشان بود. در سال 81 تولید سمند را به عنوان اولین خودروی ایرانی آغاز کرد. پژو پارس را ارتقا داد و پارس ELX، سمند LX، 206 صندوق‌دار و تندر 90 (L90) را عرضه کرد و برای این خودروها استقبال فوق‌العاده‌ای از سمت مردم صورت گرفت. ایران خودرو در اواسط این دهه نه تنها شروع به صادرات محصولات خود کرد، بلکه چندین کارخانه نیز در خارج از کشور تأسیس و در آنجا شروع به کار کرد.

اما در دهه 90 فعالیت ایران خودرو افت شدیدی کرد، هم به لحاظ کمیت و هم کیفیت. تحریم‌ها از یک طرف، مدیران نالایق، انحصار تولید، رانت خواص و دلالان هم از طرف دیگر به ایران خودرو و مردم ضرر جبران ناپذیری زدند. در سال‌های اخیر هم قیمت‌گذاری دستوری و دخالت دولت، آخرین میخ‌ها را به تابوت ایران خودرو زد.

اما قرن جدید برای ایران خودرو ظاهراً قرار است خوب شروع شود. در سال 1400، شرکت با شروع به فروش ثبت نامی و قرعه‌کشی، هرچند اقدامی پر از اشکال ، بالاخره توانست کمی نرخ‌ها را بالا برده و ضرر را کاهش دهد.

در آذر ماه 1401، پس از کش و قوس های فراوان، بالاخره عرضه‌ی مستقیم محصولات ایران خودرو در بورس کالا شروع شد. اتفاقی که هم به نفع کارخانه است و آن را به سود خواهد رساند، هم به نفع مردم تا هزینه‌های دلالی را متحمل نشوند و هم به نفع دولت، تا بتواند از سود ایران خودرو مالیات بگیرد. اقدامی که در صورت ادامه داشتن، می‌تواند شکوه گذشته‌ی ایران خودرو را مجدداً احیا کند.

حدوداً 30% از سهام ایران خودرو در دست سهام‌داران جزء و مابقی در اختیار شرکت‌هایی خصوصی و سهامی عام است. پس سهام این شرکت دارای شناوری نسبتاً پایینی است.

تولید و محصولات

محصولات گروه پژو، همواره پرتقاضاترین خودروهای شرکت ایران خودرو و بلکه کل بازار خودروی ایران بوده است. اما روند تولیدات ایران خودرو نشان از کاهش وزن پژو در تولیدات خود دارد، به طوری که از 72% در سال 99، به 48% در 1401 می‌رسد.

در این سال‌ها نسبت تولیدات گروه سمند و دنا تقریباً ثابت مانده است. اما تولید رانا و گروه سایر محصولات ایران خودرو، افزایش چشم‌گیری داشته است. طوری که رانا از 3% در سال 99، به 9% در سال 1401 رسیده. هم‌چنین گروه سایر محصولات ایران خودرو، از 2% به 18% افزایش پیدا کرده است.

بدنه‌ی خودروی رانا بسیار شبیه به 206 صندوق‌دار است. موتور رانا هم تقریباً در رده‌ی موتورهای گروه پژو است. احتمالاً دلیل بخشی از کاهش تولیدات گروه پژو، خارج شدن 206 صندوق‌دار از خط تولید و تبدیل کردن پلتفرم آن به رانا باشد. بالاتر بودن حاشیه سود رانا نسبت به میانگین گروه پژو، می‌تواند انگیزه و دلیلی محکم برای این اقدام ایران خودرو باشد.

فروش

به دلیل مشکلات موجود در ساختار اقتصاد و بازار خودروی ایران، علی‌الخصوص غیررقابتی و غیرشفاف بودن آن، در سال‌های اخیر همواره تقاضای مردم برای خرید خودرو، از مجموع تولید و عرضه خودروی خودروسازها بیشتر بوده است. بنابراین تقریباً تمام تولیدات خودروسازان بلافاصله فروخته می‌شود. لذا نمودار تعداد تولید و نمودار تعداد فروش تقریباً برهم منطبق و یکسان خواهند بود.

با توجه به شروع عرضه‌ی خودرو در بورس کالا و استقبال مناسب مردم از آن، در صورت تداوم داشتن آن، فصل جدیدی در صنعت خودرو رقم خواهد خورد. در این سازوکار مردم به صورت مستقیم خودرو را از کارخانه می‌خرند. این‌گونه هم سود خودروسازها بیشتر خواهد بود، هم قیمت تمام شده برای مردم کاهش خواهد یافت.

نرخ‌هایی که خودروهای ایران خودرو در بورس معامله می‌شود، تفاوت بسیار زیادی با نرخ فروشی که قبلاً در صورت‌های مالی ایران خودرو ثبت شده است دارد. فروش محصولات ایران خودرو در بورس کالا، از شروع تا به امروز (27 دی 1401) به این صورت بوده است:

16200 دستگاه انواع پژو 207 به قیمت میانگین 413 میلیون تومان
4970 دستگاه انواع تارا به قیمت میانگین 405 میلیون تومان
3374 دستگاه انواع هایما به قیمت میانگین 892 میلیون تومان
10000 دستگاه دنا به قیمت میانگین 380 میلیون تومان

این در حالی است که فروش خودروی هایما و تارا، در صورت مالی اصلاً لحاظ نشده است و قاعدتاً این فروش‌های اخیر باید در صورت مالی سالانه‌ی 1401 اضافه گردد.

از طرف دیگر ثبت نام متقاضیان خرید خودرو در سایت ایران خودرو هم مجدداً شروع شد. علی‌رغم ایرادات بسیار زیادی که هنوز بر این مدل وارد است، اما برای کارخانه نسبت به روش‌های سابق و واسطه‌گری‌ها سود بیشتری دارد.

در جدیدترین ثبت نام داخل سایت در دی ماه 1401، نرخ‌های زیر برای محصولات اعلام شد:
سمند سورن 281 میلیون تومان
2 نوع پژو پارس با قیمت 209 و 185 میلیون
رانا 215 میلیون
برآیند این 2 مدل فروش ایران خودرو، نرخ‌های قبلی صورت مالی در نیمه‌ی دوم سال 1401 (210 میلیون تومان برای گروه پژو، 202 میلیون برای گروه سمند، 319 میلیون برای دنا و 194 میلیون برای رانا) را بسیار بالاتر خواهد برد.

تغییر نرخ محصولات ایران خودرو در نمودار نشان داده شده است. میانگین شیب تغییر قیمت هر محصول هم با خطی به رنگ همان محصول رسم شده است.تندترین شیب تغییر قیمت، مربوط به خودروی دنا و سپس گروه سایر محصولات است.

شایان ذکر است که مدیران ایران خودرو بیان کرده‌اند قصد دارند خودروی دنا پلاس توربو شارژ را در کلاس خودروهای لوکس قرار بدهند! بنابراین احتمالاً قیمت پایه‌ی آن در بورس کالا هم به مرور بالاتر خواهد رفت.

ساختار بهای تمام شده

ساختار بهای تمام شده محصولات ایران خودرو، وابستگی زیادی به مواد مصرفی اولیه دارد، که این میزان حدوداً 90% از بهای تمام شده است. این مواد تقریباً به صورت کامل از داخل کشور تهیه می‌شود. عامل بعدی اثرگذار در بهای تمام شده، هزینه‌های سربار تولید است، که نزدیک به 10% از بهای تمام شده را به خود اختصاص داده است.

سالانه به صورت میانگین 80% از سربار تولید شرکت ایران خودرو، به بخش حقوق و دستمزد تعلق می‌گیرد. که این مبلغ جدا از دستمزد مستقیم تولید (که حدوداً 1% از بهای تمام شده را ایجاد می‌کند) است.

در سال 1400، 863.5 میلیارد تومان، دستمزد مستقیم تولید بوده است. هم‌چنین در همین سال، 5986 میلیارد تومان نیز حقوق و دستمزد سایر بخش‌های مرتبط با تولید بوده است، که در سربار تولید جای گرفته. پس مجموعاً 6850 میلیادر تومان دستمزد داده شده است.

در همین سال تعداد کارکنان بخش مرتبط با تولید 14343 نفر است. پس 6850 میلیارد تومان تقسیم بر این تعداد می‌شود: 478 میلیون تومان در یک سال. به عبارتی به صورت میانگین، ماهی 40 میلیون تومان دستمزد برای تفرات این بخش!

939.5 میلیارد تومان نیز مربوط به دستمزدهای بخش عمومی، اداری و فروش بوده است. تعداد کارکنان این بخش 6285 نفر ذکر شده است. بنابراین ماهی 12.5 میلیون تومان دستمزد کارکنان این بخش‌ها. که این مقدار طبیعی است.

اگر هم قائل به این نوع تفکیک نباشیم، به صورت مجموع حساب می‌کنیم:

شرکت ایران خودرو در سال 1400، مجموعاً 7789 میلیارد تومان دستمزد داده است. تعداد پرسنل شرکت در این برهه 20628 نفر است. یعنی میانگین 377 میلیون تومان به صورت سالانه و 31 میلیون تومان به صورت ماهانه! با توجه به تولید 450.770 دستگاه خودرو در سال 1400، یعنی بابت هر خودروی تولید شده در سال 1400، 17 میلیون تومان دستمزد پرداخت شده است!

عملکرد عملیاتی

با کم‌رنگ شدن نرخ‌گذاری‌های دستوری دولت، بالاخره شرکت ایران خودرو موفق شد در سال 1401 به سودسازی برسد. البته هم‌چنان زیان انباشته‌ی شرکت فوق‌العاده بالا است و نباید انتظار بهبود فوری بنیاد سهم را داشته باشیم.

با کاهش دستورها و دخالت‌های دولت، رانت‌ها و فرصت‌های آربیتراژ محصولات ایران خودرو در حال کاهش است. اگر هم‌چنان روند عرضه‌ی خودرو در بورس کالا بتواند قوی‌تر از روند مافیای خودرو عمل کند، در میان‌مدت می‌توانیم به کاهش جدی‌تر زیان انباشته‌ی خودروسازها امیدوار باشیم.

فعلاً که دست نامرئی بازار نشان داده واقعاً کارگشا است! با عرضه‌ی مستقیم و قیمت‌های واقعی خودرو در بورس کالا، هم کارخانه‌ها بالاخره توانستند طعم سود را بچشند، هم واقعاً قیمت خودرو در بازار کاهش پیدا کرد.

البته که هنوز قیمت بازار آزاد خیلی بالاتر از قیمت بورس کالا است. اما شکی نیست که اگر خودروسازان قدرت و عُرضه‌ی عَرضه را داشته باشند و دولت و سازمان بورس هم بتوانند بستر بورس کالا را حفظ کنند، دست بالاتر برای خودروسازان و اقتصاد تمیز و کارآمد خواهد بود.

روند فروش

فروش خودرو در ایران، معمولاً فروش خودرو در ایران، هر فصل بیشتر از فصل قبلی است و در فصل زمستان و پیش از عید نوروز بالاترین فروش را شاهد هستیم. روند فروش ایران خودرو هم هم‌چنان بهتر از ماه‌ها و سال‌های قبل است و احتملاً در گزارش 3 ماهه‌ی آخر، شاهد رکوردشکنی‌های شدیدتری هم خواهیم بود.

زیان انباشته

شرکت ایران خودرو به لحاظ زیان انباشته در وضعیت فاجعه‌باری قرار دارد. سازمان بورس هم اخیراً در نامه‌ای به مدیران این شرکت هشداری جدی در این مورد داد. طبق قانون اگر این شرکت نتواند زیان انباشته خود را تعدیل کند، مشمول تعلیق سازمان بورس می‌شود.

اما بالاخره نمودار زیان انباشته ایران خودرو پس از چندین سال توانست کمی شیب مخالف بگیرد. میانگین روند سال‌های اخیر، با خطی به رنگ خودش نشان داده شده. خط روند سال 99 و سال 1400 هم‌چنان حاکی از نزولی بودن روند سودسازی و افزایش زیان است. اما برای اولین بار در سال 1401، خط روند زیان انباشته تغییر جهت می‌دهد و این نشانه‌ی سودساز بودن کارخانه در کوارتر دوم سال 1401 است.

باید منتظر صورت مالی 9 ماهه‌ی ایران خودرو باشیم. اما آن‌طور که گزارش ماهانه‌ها نشان می‌دهد، روند تولید، فروش و نرخ فروش محصولات بهبود یافته و اگر اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ ندهد، این شرکت هم‌چنان در این سال سودساز خواهد بود و می‌توان به مرور زیان انباشته را کاهش دهد.

چشم‌انداز رشد و افول

نمودار زیر نشان‌دهنده اثر تحریم‌ها بر تولیدات ایران خودرو است. دقیقاً هم‌زمان با همین تحریم‌ها بود که افول خودروسازی، هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی، کشور شتاب گرفت.

کاهش تولید، افت کیفیت، عدم واردات مناسب، تعرفه‌ی واردات بالا و انحصار ناشی از نبود فضای رقابتی، باعث ایجاد یک بستر دلالی و رانت فوق‌العاده عظیم برای عده‌ای از خواص گشت. در عین حال میزان تقاضای مردم نه تنها کم نشد، بلکه روزبه‌روز بالاتر هم رفت.

هم‌افزایی این عوامل، بدون شک منجر به افزایش افسارگسیخته قیمت و کاهش شدید کیفیت و استانداردها خواهد شد. این اتفاقات، به دلایل مستقیم و غیرمستقیم، منجر به زیان خودروساز و نتیجتاً ضرر سهام‌داران خُرد هم خواهد شد. خودروسازها چندین سال متوالی است که در حال زیان ساختن هستند.

در آذر ماه 1401، بالاخره فروش خودرو در بورس کالا کلید خورد. مافیای دلالان و خودروخواران، مدت‌ها در تلاش برای مخالفت با مجلس، وزارت صمت و سازمان بورس بودند. اما بالاخره این اتفاق افتاد و هم قیمت خودرو در بازار آزاد بسیار کاهش یافت، هم خودروسازها توانستند سود کنند.

تداوم عرضه خودرو در بورس کالا، هرچند با سختی‌های فراوانی همراه خواهد بود تا تثبیت شود، اما ناگزیر به نظر می‌آید. روند فروش از طریق ثبت نام داخل سایت ایران خودرو هم از سر گرفته شده است.

از طرف دیگر، به دلیل مخالفت شدید سیاست‌گذاران با ورود خودروی خارجی، متأسفانه هم‌چنان بازار خودروی ایران غیررقابتی و انحصاری خواهد ماند. اخیراً هم که واردات قطره‌چکانی خودرو صورت گرفته، توسط خود خودروسازها یا نماینده‌های آنان بوده است. خودروهای چینی هم که توسط همین خودروسازهای داخلی وارد و فروخته می‌شود. پس از حیث رقابت هم هم‌چنان هیچ احساس خطری نخواهند کرد و مطمئناً به تولید و فروش و سودسازی خود ادامه خواهند داد.

با این‌که همه چیز به نفع خودروسازان است، اما هم‌چنان ریسک مدیریت شرکت را نمی‌توان نادیده گرفت. روند دهه‌ی اخیر نشان داده که مدیریت خودروسازهای بزرگ از یک جنس و با یک سبک هستند. بنابراین نحوه‌ی استفاده صحیح از این پتانسیل و سودسازی اخیر، نیاز به مدیریتی صحیح و عالمانه دارد.

ما در فردانامه در قسمت تحلیل سهم به صورت موردی سهم های مهم بازار را تحلیل میکنیم اگر شما هم سهمی مدنظرتان هست حتما در کامنت ها  سهم پیشنهادی خود را بگویید .