جهانگیر شرقی
تحلیل تکنیکال ریشه در روانشناسی بازار و فعالان بازار دارد. برخی رفتارهای معامله‌گران در تاریخ بازارهای مالی آن‌قدر تکرار شده، که تبدیل به یک الگوی همیشگی و مقبول شده است. معامله‌گران وقتی با این الگوها مواجه می‌شوند، انتظار دارند رفتاری شبیه به رفتارهای گذشته‌ی بازار در زمان این الگوها رخ بدهد.
یک دسته از الگوهای رایج تحلیل تکنیکال، الگوهای هارمونیک است. الگوی هارمونیک یعنی الگویی با وزن و ریتم مشخص. زمانی که این الگو در حال شکل‌گیری است، معامله‌گران رفتار خود را متناسب با ریتم آن تغییر می‌دهند.
در این مقاله به الگوی پرچم سه‌گوش می‌پردازیم، که یکی از کاربردی‌ترین و در عین حال ساده‌ترین نوع این الگوها است.
الگوهای ادامه‌دهنده
الگوهای ادامه‌دهنده در حین روندها تشکیل می‌شوند و به نوعی یک مکث یا استراحت برای کسب انرژی لازم جهت ادامه دادن روند اصلی هستند. وقوع این نوع الگوها معمولاً نشانه‌ای است از این‌که پس از اتمام این الگو و کسب انرژی لازم، احتمالاً روند اصلی حرکتش را مجدداً آغاز می‌کند.
علت تشکیل این نوع الگوها این است که روند پس از گذشت مدتی، فرسایشی می‌شود و نیاز به استراحت و کسب انرژی مجدد دارد. عده‌ای از سهام‌داران به وجه نقد نیاز دارند و قصد نقد کردن و فروش سهام خود را دارند. عده‌ای نوسان‌گیر کوتاه‌مدتی هستند و سود مد نظر را کسب کرده‌اند و بیش از این نمی‌خواهند ریسک کنند. سهام‌داران عمده قصد عملیات بازارگردانی دارند و لازم است مقداری از سهام خود را عرضه کنند. معمولاً این اتفاقات دست به دست هم می‌دهند و روند وارد یک دوره‌ی نوسانی موقت و اصلاح می‌شود. این‌گونه افرادی که قصد فروش دارند از سهام خارج شده و خریداران تازه نفس و صبورتر وارد روند جدید می‌شوند.
الگوهای ادامه‌دهنده را می‌توان در تمام بازه‌های زمانی،از روزانه گرفته تا ماهانه و سالانه، مشاهده کرد. به عبارت دیگر محدودیتی در زمان این الگوها وجود ندارد. ممکن است یک روندی در بازه‌ی کوتاه‌مدت شروع به حرکت کند و پس از گذشت زمانی کوتاه، مثلاً 20 روز، روند وارد فاز اصلاح شود و این اصلاح به شکل الگوی ادامه‌دهنده باشد. ممکن هم هست یک روندی در بلندمدت، به طور مثال سالانه شروع به حرکت کند و پس از گذشت زمانی وارد اصلاح طولانی‌ای در قالب الگوی ادامه‌دهنده شود.
الگوهای ادامه‌دهنده‌ی رایج معمولاً الگوی مثلث، الگوی پرچم سه‌گوش یا آویز، الگوی پرچم و الگوی مستطیل هستند.
الگوی پرچم (Flag Pattern)
الگوی پرچم یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین الگوهای ادامه‌دهند است. این الگو از یک ناحیه‌ی متصل به میله‌ای بلند تشکیل شده است. معمولاً این ناحیه‌ی مد نظر یا مستطیل است و یا مثلث. زمانی این الگو رخ می‌دهد که سهام ابتدا یک حرکت رونددار و پرقدرت را شروع می‌کند و پس از گذشت زمانی وارد فاز تثبیت و استراحت می‌شود. این زمانی که روند وارد فاز استراحت می‌شود، همان ناحیه‌ی مستطیل یا مثلثی پرچم ایجاد می‌شود.
ساختار شماتیک این الگو مانند شکل زیر است:
میله‌ی پرچم نشان‌دهنده‌ی یک حرکت ایمپالسیو (پیشرو، قدرتمند) و پرقدرت است و بخش مثلث یا مستطیلی که پارچه‌ی پرچم باشد، نیز نشانگر فاز اصلاح و استراحت است. اندازه‌ی میله باید حدوداً سه تا چهار برابر اندازه پارچه‌ی پرچم باشد تا بتوان صلاحیت الگو را تأیید کرد.
به لحاظ زمانی نیز باید تناسب معقولی بین زمان اصلاح در پارچه‌ی پرچم و میله‌ی پرچم وجود داشته باشد. زیرا هرچه پارچه سنگین‌تر و طولانی‌تر (به لحاظ زمانی) باشد، باعث از بین رفتن تعادل در پرچم می‌شود. معمولاً در ناحیه‌ی اصلاحی پارچه‌ی پرچم، وقوع 5 برخورد به کف و سقف کانال، بهترین حالت الگو است.
این الگو هم در روندهای صعودی و هم روندهای نزولی می‌تواند ایجاد شود. و در هر دو نوع، نشانه‌ای بر ادامه دادن روند اصلی است.
الگوی پرچم سه‌گوش (Pennant Pattern)
این الگو یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین الگوهای ادامه‌دهنده است. شکل‌گیری این الگو معمولاً درون روندهای ایمپالسیو رخ می‌دهد، زمانی که روند پرقدرت و مهمی شکل گرفته و پس از مدتی نیاز به استراحت کردن داشته باشد. تشکیل این الگو، یکی از موقعیت‌های ورود کلاسیک به بازار است. نوسان‌گیران کوتاه‌مدتی از این الگو استفاده می‌کنند و هنگام تشخیص پایان آن، برای کسب سود کوتاه مدتی می‌توانند وارد سهم شوند. هم‌چنین سرمایه‌گذاران بلندمدتی از این اصلاح‌ها و خوابیدن هیجان سهام‌داران قبلی، برای ورود به سهم و سرمایه‌گذاری بلندمدت بهره می‌گیرند.
معمولاً این الگو زمانی ایجاد می‌شود که سهام دچار حرکت‌های شدید و پیشرو (ایمپالسیو: Impulsive) شده باشد، هم در میانه‌ی نزول‌های شدید و هم در میانه‌ی صعودهای سنگین. قسمت روند شارپ را “میله پرچم” (Flagpole) و قسمت حرکت اصلاحی و استراحت را “پارچه پرچم” می‌گویند. در الگوی پرچم سه‌گوش، قسمت پارچه‌ی پرچم یک مثلث است که دو خط بالا و پایین آن، دو خط متقاطع و همگرا هستند.
متقاطع بودن دو خطی که بالا و پایین مثلث را تشکیل می‌دهند، سبب هم‌گرایی و هدایت قیمت به حرکت در آن چارچوب است. سهم با حرکت در همین مثلث است که خستگی روندش را رفع می‌کند و با حرکت زیگزاگی درون این مثلث، قیمت به نوعی ناچار به پرتاب در ادامه‌ی روند اصلی می‌شود.
الگوی پرچم سه‌گوش دارای 2 نوع صعودی و نزولی است.
پرچم سه‌گوش صعودی (Bullish Pennant)
زمانی که سهم یک روند پرقدرت را شروع می‌کند، پس از گذشت مدتی نمودار سهم، که نشان‌دهنده‌ی برایند رفتار و سود مورد انتظار سهام‌داران است، دچار خستگی یا فرسایش می‌شود. زیرا پس از کسب مقدار زیادی سود، بسیاری از نوسان‌گیران از سهم پیاده می‌شوند. هم‌چنین افرادی که هنوز سهام‌دار مانده‌اند و قصد خروج ندارند، دچار شک و تردید می‌شوند که آیا این افزایش ناگهانی قیمت سهم دلیل منطقی دارد یا نه؟! این روند صعودی باید ادامه پیدا کند یا نه؟!
برایند این رفتارها باعث توقف روند رشد قیمتی می‌شود. نوسان‌گیرانی که قصد سیو سود و فروش داشته‌اند، از سهام خارج می‌شوند. هم‌چنین سهام‌دارانی که به ارزندگی قیمت سهم و ادامه‌ی صعود آن شک کرده‌اند، در این برهه‌ی استراحتی وقت خواهند داشت با آرامش تصمیم بگیرند، اگر حاضر باشند ریسک بیشتری متحمل شوند، پس برای کسب سود بیشتر با سهام می‌مانند، اگر هم دلیلی بر ارزندگی سهام نبینند، سهام را می‌فروشند.
رفتار سهام‌داران در این دوره‌ی استراحت (پارچه‌ی پرچم)، باعث هم‌گرایی بیشتر سهام‌داران فعلی خواهد شد، زیرا کسانی که اکنون سهم را دارند، همه توقعات سود بیشتر دارند. پس یأس و ناامیدی سهام‌داران حال حاضر کمتر خواهد شد و عرضه‌ی سهام کاهش پیدا می‌کند و با ثابت ماندن تقاضا، قیمت از این مثلث با شتاب خارج شده و روند اصلی را پرشتاب ادامه می‌دهد.
رشد قیمت تا زمانی ادامه پیدا می‌کند، که به اندازه‌ی (اندازه برحسب درصد) ارتفاع میله‌ی اولیه رشد کند. به عبارتی هرچه در مرحله‌ی اول رشد کرده، پس از خروج از پرچم سه‌گوش هم همان‌قدر رشد می‌کند.
نمودار زیر مربوط به جفت ارز پوند-دلار است. همان‌طور که مشخص است قیمت پس از صعود شارپ اولیه، وارد فاز استراحت و تشکیل الگوی پرچم سه‌گوش صعودی شده است و پس از اتمام مثلث، قیمت با شتاب زیاد ادامه‌ی روند صعودی قبلی را شروع می‌کند.
الگوی پرچم سه‌گوش نزولی (Bearish Pennant)
مکانیزم این الگو هم دقیقاً مانند سه‌گوش صعودی است. ترس سهام‌داران و ناامیدی آن‌ها باعث شروع حرکت ایمپالسیو تند نزولی می‌شود. پس از گذشت مدتی، عده‌ای دچار شک در عدم ارزندگی سهم می‌شوند و سهم وارد فاز استراحت می‌شود. در این دوره عده‌ای مجدداً از سهم خارج شده و عرضه و تقاضا به تعادل موقتی می‌رسند. پس از آن با خروج سهم از سه‌گوش نزولی، سمت عرضه مجدداً سنگین شده و امیدی به افزایش قیمت در کوتاه‌مدت نیست و سهم دچار سقوط سنگینی می‌شود. ادامه‌ی کاهش قیمت به اندازه‌ی ارتفاع میله‌ی پرچم است.
تفاوت الگوی پرچم سه‌گوش و الگوی مثلث
در الگوی مثلث همه‌ی قله‌ها و دره‌ها روی اضلاع بالا و پایین مثلث قرار دارند، اما در الگوی پرچم اولین پیوت (اولین قله یا دره) خارج از مثلث الگو قرار دارد و سپس با شروع فاز استراحت و ورود به سه‌گوش، قله‌ها و دره‌های بعدی بر روی اضلاع بالا و پایین مثلث قرار می‌گیرند. بنابراین در پرچم سه‌گوش، اولین پیوت با باقی پیوت‌ها هم‌راستا نیست، اما در الگوی مثلث، اولین پیوت با پیوت‌های پس از آن هم‌راستا است.
در اصل تفاوت این دو الگو در نقطه‌ی شروع آن‌ها قرار دارد. الگوی پرچم درون یک روند رخ می‌دهد، زمانی که روند پرقدرت اولیه دچار فرسایش شده و پس از چندین کندل متوالی بسیار شارپ وارد سه‌گوش و فاز استراحت شده. حال آن‌که در الگوی مثلث، تمامی قله‌ها و دره‌ها (پیوت‌ها) از همان شروع الگو درون مثلث هستند. به بیان دیگر مثلث بخشی از الگوی پرچم سه‌گوش است، اما در الگوی مثلث، تمام الگو درون همان مثلث قرار دارد.
استراتژی معامله با الگوی پرچم سه‌گوش
معمولاً 3 نوع رویکرد برای معامله با این الگو بیان می‌شود:
1. خرید روی سطح 1
2. خرید روی سطح 2
3. خرید روی سطح 3
خرید روی سطح 1:
این سطح بیان‌گر آخرین برخورد قیمت نمودار با کف مثلث است. یعنی آخرین نقطه‌ی کف (دره) که در مثلث تشکیل می‌شود. پس از این برخورد، قیمت طبق الگو از مثلث خارج شده و ادامه‌ی روند صعودی اولیه را طی می‌کند. نکته‌ای که درباره‌ی این سطح و کف هست این‌که در اینجا هنوز نمودار از مثلث خارج نشده و داخل الگو است. پس به نوعی اگر کسی در این سطح اقدام به معامله کند، الگو به اتمام نرسیده و پوزیشن معاملاتی او هنوز درون الگو است.
همان‌طور که در ساختار شماتیک بالا نشان داده شده، نقطه‌ی خرید و ورود به سهم در آخرین برخورد نمودار با کف مثلث است. معمولاً تعداد برخوردهای نمودار به کف و سقف الگوی سه‌گوش، 5 تا است. اگر تعداد از این بیشتر شد و نوسان درون مثلث خیلی ادامه یافت، الگو از حالت بهینه خارج شده و باید سیاست‌های دیگری اتخاذ کرد.
در این رویکرد حد ضرر را اولین برخورد نمودار به ضلع پایینی مثلث قرار می‌دهیم. به عبارتی قیمتی که با آن نمودار وارد سه‌گوش شده است، حد ضرر ماست. در صورت ریزش نمودار تا این نقطه باید بلافاصله از سهم خارج شویم.
حد سود هم به اندازه‌ی رشد قیمت اولیه‌ی روند است، به اندازه‌ی ارتفاع میله. طیق این الگو هرچه‌قدر در مرحله‌ی اول حرکت رشد داشته‌ایم، پس از خروج از مثلث هم همان‌قدر رشد خواهیم داشت.
خرید روی سطح 2:
این سطح بیان‌گر خروج نمودار از مثلث و به عبارتی کامل شدن الگوی پرچم سه‌گوش است. نمودار پس از برخورد با این سطح، یعنی ضلع بالایی مثلث الگو، از مثلث خارج شده و ادامه‌ی روند صعودی اولیه را طی می‌کند. در این سطح ما 2 استدلال برای خرید داریم: 1. این‌که الگوی پرچم کامل شده و قاعدتاً نمودار پس از خروج از آن باید با شدت رشد کند. 2. این‌که نمودار با شکستن ضلع بالای مثلث، به نوعی خط روند نزولی را هم رو به بالا شکسته است و این می‌تواند یک سیگنال خرید سهام باشد.
در این رویکرد حد ضرر را کمی بالاتر از سطح خرید 1 می‌آوریم. حد ضرر آخرین نقطه‌ی برخورد نمودار به کف مثلث الگو است. به عبارتی آخرین کفی که درون مثلث ساخته شده. حد ضرر در این رویکرد، مساوی نقطه‌ی ورود در رویکرد اول است. پس طبیعتاً ریسک این روش کمتر است. زمانی که نمودار از مثلث خارج شود، اطمینان بسیار بیشتری در صعودی بودن ادامه‌ی روند داریم.
خرید روی سطح 3:
این رویکرد مناسب‌ترین و کم‌ریسک‌ترین روش برای معامله با الگوی پرچم سه‌گوش است. در این رویکرد برای اطمینان بیشتر و تأیید گرفتن از صحت الگو، صبر می‌کنیم وقتی نمودار از مثلث خارج شد و روند صعودی خود را شروع کرد، زمانی که نمودار آخرین قله‌ی داخل مثلث (آخرین پیوت روی ضلع بالای مثلث) را با قدرت و رو به بالا شکست، آن موقع می‌توانیم وارد معامله و خرید شویم. در شکل زیر این فرایند به صورت کامل نشان داده شده است.
در این روش حد ضرر منطبق با آخرین کفِ ساخته شده در مثلث است. حد سود هم مانند کل الگوی پرچم، اندازه‌ی ارتفاع میله پرچم است.
طبیعتاً در این روش مقداری از سود را از دست خواهیم داد، اما ریسک بسیار کم‌تری را متحمل خواهیم شد. اگر نگاه معامله‌گر کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری باشد، این روش کارآمدترین روش است. نسبت ریسک به ریوارد در این مدل معاملاتی، حدوداً 1 به 3 تخمین زده شده است، که مقدار بسیار کم و ارزنده‌ای است. بنابراین این الگو می‌تواند برای تمام معامله‌گران مناسب باشد. به شرط آن‌که در تعیین نقطه‌ی ورود و خروج به استراتژی پایبند باشیم.
نمونه‌های واقعی از الگوی پرچم سه‌گوش
نمودار زیر مربوط به سهم وسپه است. همان‌طور که مشخص است سهم پس از یک حرکت صعودی شارپ و پرقدرت، وارد فاز استراحت می‌شود و الگوی پرچم سه‌گوش را تشکیل می‌دهد. سهم پس از خروج از مثلث، ادامه‌ی روند صعودی را با یک حرکت پرقدرت دیگر شکل می‌دهد. با اعدادی که نشان داده شده مشخص است که میزان رشد پس از خروج از مثلث، تقریباً به اندازه‌ی رشد قبل از ورود به مثلث و میله است.
نمودار زیر مربوط به سهم وپترو است. در این چارت هر دو الگوی پرچم و پرچم سه‌گوش پشت سر هم تشکیل شده اند. این اتفاق نشان‌دهنده‌ی عطش فوق‌العاده زیاد بازار در آن برهه به سهم وپترو بوده که منجر به صعود و سودهای فوق‌العاده شده است. در هر دو الگو هم میزان صعود پس از خروج از مستطیل و سه‌گوش، به اندازه‌ی میله‌ی پرچمش بوده است.
سخن آخر
الگوی پرچم سه‌گوش یکی از الگوهای کاربردی و آسان در بازارهای مالی است. آموختن و تبحر در این الگو در کنار تسلط بر پرایس اکشن، می‌تواند به تنهایی یک استراتژی معاملاتی فوق‌العاده قوی و کارآمد باشد.
کارایی و قدرت استفاده از این الگو زمانی بیشتر می‌شود که آن را هم‌زمان با دیگر ابزارهای تکنیکال به کار ببندیم. به عنوان مثال در حرکت نمودار در کانال، می‌توانیم برای تعیین نقاط شکست کانال، از این الگو هم تأییدیه بگیریم. هم‌چنین این الگو برای تأیید شکست حمایت و مقاومت‌ها هم می‌تواند مفید باشد.
منبع: پترنز ویزارد
شما میتوانید برای درک بهتر این مقاله، در کلاس تحلیل تکنیکال مقدماتی یا پیشرفته شرکت کنید.
