پیش بینی سود شرکت ها و خلاصه‌ی رخدادهای پیرامون آن در گذر سالیان هر شرکت و بنگاهی که فعالیت اقتصادی دارد، در هر بازه‌ی زمانی‌ای در اثر فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خود، سرمایه‌گذاری‌های خود. متداول است (برای شرکت‌های بورسی اجباری ست) که شرکت‌ها زمان مشخصی را از قبل معین می‌کنند و آن را سررسید و مبدأ سال مالی خود قرار می‌دهند، که اکثراً در ایران این زمان 29 اسفند و یا 31 شهریور است.
شرکت‌ها این زمان را نقطه‌ی آغاز و پایان محاسبات مالی سالانه قرار می‌دهند و البته شرکت‌های بورسی در دوره‌های کوتاه‌تر 3 و 6 و 9 ماهه هم صورت مالی و در انتهای هر ماه هم گزارش فعالیت ماهانه منتشر می‌کنند. یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مواردی که در صورت‌های مالی سالانه منعکس می‌شود، سود خالص هر سهم است.
این عدد بیان‌گر آن است که شرکت در طول یک سال به ازای هر سهمی که در دست سهامداران قرار دارد، چه میزان سود ساخته است. مثلاً در یک شرکت (یا مغازه یا بنگاه و …) پس از پایان سال و محاسبه‌ی مجموع فروش و کسر بهای تمام شده‌ی کالای فروش رفته و کسر هزینه‌های جاری و اداری و کسر مالیات، مشخص می‌شود که شرکت در این سال توانسته 100 میلیون تومان سود خالص داشته باشد. اگر 2 نفر هم شریک باشند، پس سود خالص هر کدام 50 میلیون تومان می‌شود.
برای یک شرکت بورسی هم که به عنوان نمونه 1000 سهم از آن منتشر شده و در دست سهامداران است، شرکت پس از یک سال فعالیت موفق می‌شود 100 میلیون تومان سود خالص بسازد، که این سود تقسیم بر تعداد سهامدارن می‌شود و به هر سهامداری 100 هزار تومان تعلق می‌گیرد (که الزاماً به معنای واریز به حساب سهامدار نیست و مسائل مختص به خود را دارد)، به این 100 هزر تومان سود سهم می‌گویند.
سهامداران با مشاهده‌ی این عدد، تصمیمات آتی خود را مبنی بر خرید، فروش یا نگهداری سهم، اتخاذ می‌کنند. هم‌چنین تحلیل‌گران این عدد را با پیش‌بینی‌های قبلی خود، مبنی بر محاسبه‌ی سود سالانه‌ی سهم، قیاس می‌کنند و میزان صحت و خطای محاسبات پیشین خود را پیدا می‌کنند و محاسبات سود سال بعد آن سهم را نزد خود به روز رسانی می‌کنند و برای سال آتی برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری می‌کنند.
تا چند سال پیش در بورس تهران این قانون بود که هر شرکتی علاوه بر آن‌که در صورت‌های مالی سالانه‌ی خود میزان سود محقق شده‌ی آن سال را منتشر می‌کرد، می‌بایست سود سال آینده را هم پیش‌بینی و اعلام می‌کرد. شرکت‌ها هم بدین منظور اطلاعیه‌ای منتشر و در آن پیش‌بینی خود برای سود سال آینده‌ی شرکت را اعلام می‌نمودند.
سازمان بورس چند سال پیش ناگهان تصمیم گرفت این عدد را از صفحه‌ی اصلی سایت TSETMC حذف کند و دیگر هم شرکت‌ها را ملزم به محاسبه و اعلام این سود نکرد. یکی از دلایل سازمان بورس برای این کار، این بود که اگر شرکتی پس از اتمام سال مالی و مشخص شدن سود قطعی خود، اختلاف فاحش و معناداری با سود پیش‌بینی شده را نشان می‌داد، مستوجب توضیح به سازمان بورس و سهامداران بود و می‌بایست شفاف سازی‌ای در باب چرایی این اختلاف ارائه می‌داد. این امر ایجاب می‌کرد که نماد شرکت بسته شود و بعضاً تا ماه‌ها طول می‌کشید که شفاف سازی قانع‌کننده‌ای ارائه شود و این بسته ماندن طولانی نماد فقط ضرر سهامداران بود.
این موضوع موجب می‌شد سرمایه‌گذاران از وضع سود آتی شرکت‌ها بی‌اطلاع شوند و نقش عوامل بنیادی و ذاتی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران کم‌رنگ گردد و طبعاً موجب این می‌گشت که نگاه سرمایه‌گذاران بیشتر متمایل به نگاه کوتاه مدت شود. هم‌چنین باعث می‌شد سرمایه‌گذار برای پیش‌بینی سود آتی شرکت‌ها فقط به تحلیل‌گران اعتماد کند، که ایراد این مسأله هم در این بود که نظرات و پیش‌بینی‌های تحلیل‌گران بعضاً خیلی با هم تفاوت داشتند و حتا در مفروضات اثرگذار، مانند دلار، هم اختلاف زیادی مابین تحلیل‌گران بود و این باعث سردرگمی سرمایه‌گذار می‌گشت و این زمینه‌ای برای کم‌رنگ شدن وزن تحلیل بنیادی و نگاه بلندمدت در بورس می‌شد.
در زمان اخذ این تصمیم، واکنش‌های متفاوت به همراه ادله‌ی متفاوتی از جانب اهالی بورس مطرح می‌گشت، اما به نظر می‌رسید برایند واکنش خبرگان بورس به این تصمیم، مخالفت با آن بود.
خوشبختانه در سال جاری بالاخره سازمان بورس مجاب شد که دوباره قانونی تصویب کند و شرکت‌ها را ملزم به ارائه‌ی پیش‌بینی سود آتی شرکت نماید و برای آن هم سررسید زمانی‌ای مشخص کرد که هر شرکت تا آن زمان گزارش خود را بر روی کدال بیاورد (هرچند در پیگیری و ملزم کردن شرکت‌ها موفق نبود و خیلی از شرکت‌ها هنوز پیش‌بینی سود خود را منتشر نکرده‌اند).
شرکت‌ها زین پس موظف شدند در ابتدای هر سال مالی، سود سال جدید را پیش‌بینی کنند و در گزارشی با ذکر همه‌ی متغیرها و مفروضات اثرگذار بر سود، پیش‌بینی سود سال جدید را با در نظر گرفتن وقوع سناریوهای متفاوت اعلام کنند.
چالش‌های پیرامون پیش‌بینی سود
برای محاسبه‌ی پیش‌بینی سود شرکت ، موارد بسیاری در محاسبات حسابداران شرکت و تحلیل‌گران دخیل هستند، که این موارد برای هر شرکت و هر صنعتی متفاوت است. به عنوان مثال برای شرکت‌های صادرات محور، عموماً مواردی از قبیل قیمت دلار در سال آتی، قیمت جهانی محصول در سال آینده (بستگی به محصول تولیدی مثل اوره، متانول، مس و ….)، هزینه‌ی حمل و نقل و بیمه‌ی بار، تحریم یا عدم تحریم شرکت یا زیرمجموعه‌های آن، قیمت سوخت مورد نیاز کارخانه و … مطرح هستند. برای شرکت‌های مصرف داخلی عوامل دیگری مطرح هستند.
مانند: ورود یا عدم ورود دولت به قیمت‌گذاری و تعیین نرخ فروش دستوری، نرخ بهره‌ی وام‌های بانکی، تورم و تغییر قیمت بهای تمام شده مواد اولیه‌ی خریداری شده و … . برای بسیاری شرکت‌های دیگر، بازار فروش محصولات آن هم داخلی است و هم صادراتی و مخلوطی از همه‌ی این چالش‌ها را پیش رو دارد. حال آن‌که این‌ها همه ریسک‌های سیستماتیک و به نوعی قابل پیش‌بینی و برنامه ریزی است.
در حالی که لااقل تجربه‌ی این سال‌های اخیر نشان داد که تمام فعالیت‌های اقتصادی در همه‌ی دنیا، ممکن است دچار طوفانی از ریسک‌های غیر سیستماتیک هم بشود و به کلی فضای بازارها متلاطم و غیر قابل پیش‌بینی گردد، عاملی مانند پاندمی‌ها (کرونا)، جنگ، حملات تروریستی و … .
تمام این موارد ایجاب می‌کند که تحلیل‌گر هنگام ارائه‌ی پیش‌بینی سود یک شرکت، عوامل بسیار زیادی را تحت نظر داشته باشد و بر مبنای تحلیل و در وهله‌ی بعدی پیش‌بینی‌ای که از بازارهای داخلی و بازارهای خارجی و سیاست کشور دارد، اقدام به محاسبه‌ی سود بنماید. همین‌طور وقتی خود شرکت هم می‌خواهد برای سال آتی سود پیش‌بینی کند، باید تمام این موارد را تحت نظر داشته باشد.
پس در طول سال ممکن است مدام هر کدام از این عوامل سیستماتیک و یا بعضاً عوامل غیر سیستماتیک تغییر کنند و این باعث می‌شود تأثیر مستقیمی در فروش محصولات شرکت، خرید مواد اولیه، هزینه کارگر، نرخ سوخت و … ایجاد بشود. این تغییرات، اثر خود را در صورت‌های مالی شرکت نشان خواهد داد و آن هم تغییر در سود شرکت است. هرچه هم تعداد متغیرها و سناریوهای پیش روی شرکتی بیشتر می‌شود، میزان نوسان خطای احتمالی تحلیل‌گر و هم‌چنین بازه‌ی تغییرات سود آتی شرکت بیشتر می‌گردد.
پیش بینی سود شرکت ها
تعدیل سود؛ راهکار حل مسأله‌ی نوسان پیش‌بینی سود
با توجه به این تغییراتی که ممکن است در طول سال رخ بدهد، قطعاً سود شرکت دستخوش تغییر خواهد شدو به تبع آن پیش بینی سود شرکت ها نیز تغییر خواهد کرد . این موضوع ممکن است باعث تغییر ارزش ذاتی سهام شرکت هم بگردد، زیرا در هر صنعت و هر شرکتی، یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر ارزش ذاتی شرکت، میزان سودهای آتی آن شرکت و عوامل دیگری است که همگی ارتباط مستقیم و غیر مستقیمی با نوسانات مقوله‌های سیستماتیک و غیر سیستماتیک مرتبط با آن شرکت دارند.
با توجه به این اصل اساسی بازارهای مالی و اقتصادی‌که هر شرکتی (مغازه، بنگاه و …) متعلق به سهامدارانش است، مسلماً حق مسلم آن‌ها است که از تغییرات سود و پیش‌بینی سود شرکتشان نیز مانند سایر مواردی چون میزان فروش و نرخ فروش و تصمیمات مجمع و … آگاه گردند و بتوانند با آگاهی کامل برای دارایی‌شان تصمیم بگیرند.
فلذاست که تحلیل‌گر و شرکت باید مدام پیش‌بینی سودی را که قبلاً محاسبه کرده و به سهامداران و سازمان بورس اعلام نموده‌اند، رصد کنند و با توجه به تغییرات احتمالی عوامل مؤثر بر سود در گذر زمان، آن سود پیش‌بینی شده‌ی قبلی را در صورت نیاز اصلاح کنند. به این فرایند تعدیل سود پیش‌بینی شده می‌گویند. به عنوان مثال اگر شرکتی در ابتدای سال پیش‌بینی و اعلام کرده که برای هر سهم آن شرکت 100 تومان سود خواهد ساخت.
و در انتهای سال مالی مشخص می‌شود که 90 تومن سود محقق شده است، این شرکت باید تعدیل سود انجام بدهد، که در این‌جا منفی است و اعلام می‌کند سود پیش‌بینی شده 10%- تعدیل شد. هم‌چنین اگر سود محقق شده مثلاً 110 تومان شد، شرکت اعلام می‌کند که سود پیش‌بینی شده 10%+ تعدیل شد.
البته شایان ذکر است که در واقعیت امر و به لحاظ حرفه‌ای و تحلیلی، اعلام تعدیل سود پیش‌بینی شده صرفاً در پایان سال مالی، یعنی زمانی که سود محقق شده‌ی آن سال معلوم شده است، حکم نوش‌داروی پس از مرگ سهراب را دارد، زیرا یک سال از اعلام و پیش‌بینی سود گذشته و ممکن است سرمایه‌گذاران بر مبنای آن سود اعلام شده‌ی اول سال آن سهم را خریده بوده‌اند و چشم‌انتظار سود خود، سهم را یک سال نگه داشته‌اند و اکنون متوجه می‌شوند آن سود اولیه، که مبنای تصمیم‌شان بر خرید و نگهداری آن سهم بوده، خطا از کار درآمده است و به اهداف خود نرسیده است.
به همین دلیل است که سازمان بورس شرکت‌ها را موظف کرده است که هروقت پیش‌فرض‌های ابتدایی پیش‌بینی سود آن‌ها تغییر کند، در اولین فرصت گزارش جدیدی منتشر کند و این تغییرات را در محاسبه‌ی سود پیش‌بینی شده اعمال و تعدیل جدید را منتشر کند (در سال‌های قبل شرکت‌ها موظف بودند در صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای 3 و 6 و 9 ماهه تعدیل سود پیش‌بینی شده را منتشر و اعلام کنند).
این موضوع که شرکت‌ها پیش‌بینی سود را اعلام کنند و در اختیار سهامداران بگذارند، یک اثر بسیار مهم دیگر هم دارد و آن بررسی و تحلیل و صحت سنجی آن توسط تحلیل‌گران است. به عنوان نمونه شرکت ملی مس ایران با نماد فملی، در ماه بهمن سال 1399، پیش‌بینی سود خود برای این سال مالی را 100 تومان اعلام کرد. حال آن‌که شرکت متوسط قیمت دلار را برای 3 ماهه‌ی انتهای سال 19 هزار تومان و هر تن کاتد مس را 7000 دلار در نظر گرفته بود
حال آن‌که در آن برهه‌ی زمانی هم قیمت مس در بازارهای جهانی بسیار صعودی بود و هم قیمت دلار در داخل کشور (اکنون که این سطور نوشته می‌شود، در بهمن 1400، درست یک سال پس از پیش‌بینی فملی، قیمت دلار 27 هزار تومان و هر تن مس 9800 دلار است).
این موضوع اعتراض همه‌ی تحلیل‌گران را برانگیخت و شرکت گزارش جدیدی منتشر کرد بر مبنای دلار 22 هزار تومان و مس 7700 دلاری و پیش‌بینی سود را به عدد 119 تومان رسانید که نزد تحلیل‌گران معقول‌تر و مقبول‌تر افتاد، زیرا بیشتر از قبل با محاسبات ایشان تطبیق داشت. در نهایت هم شرکت در انتهای سال مالی سود 130 تومانی ساخت که انحراف کمتری از 119 تومان ثانویه داشت تا 100 تومان اولیه.
این رویه موجب می‌شود سهامداران در هر زمانی بتوانند آخرین تعدیل پیش‌بینی سود شرکتشان را مشاهده کنند و از تغییرات پیش‌بینی سود آتی آگاه گردند. هم‌چنین سرمایه‌گذاران این‌گونه می‌توانند p/e سهم‌شان را به عنوان مثال به صورت تقریباً به روز با p/e بازار پول و p/r بازار مسکن و سایر بازارهای متدوال مالی کشور و هم‌چنین با فرصت‌های اقتصادی دیگرشان مقایسه کنند و تصمیمات سرمایه‌گذاری خود به روز رسانی کنند و آن‌ها را بهبود ببخشند.
منابع: اینوستوپدیا
نظر خود را با ما در میان بگذارید