عرفان کاظم زاده در ای مقاله قصد داریم در مورد ساختار رقابت صنعتی صحبت کنیم . رقابت در یک صنعت بر اساس ساختار اقتصادی زیربنایی آن توضیح داده می شود و فراتر از رفتار رقبای فعلی است. وضعیت رقابت در یک صنعت به پنج نیروی رقابتی اساسی بستگی دارد که توسط مایکل پورتر تعریف و بسط داده شده و قدرت جمعی این نیروها پتانسیل سود در صنعت را تعیین می کند.
از نظر بازده بلند مدت؛ میزان سرمایه سرمایه گذاری شده در صنایع مختلف پتانسیل سود متفاوتی دارد، درست همانطور که قدرت جمعی این پنج نیرو بین صنایع مختلف متفاوت است. در ادامه بیشتر با مدل پنج نیروی پورتر آشنا میشویم و تلاش میکنم به درک خوبی از ساختار رقابت صنعتی برسیم.
تجزیه و تحلیل صنعت به عنوان ابزاری برای توسعه یک استراتژی رقابتی
تجزیه و تحلیل صنعت، شرکت را قادر می سازد تا یک استراتژی رقابتی ایجاد کند که به بهترین وجه در برابر نیروهای رقابتی از آینده شرکت دفاع کند یا آنها را به نفع خود تحت تأثیر قرار دهد. کلید توسعه یک استراتژی رقابتی، درک منابع نیروهای رقابتی است. با ایجاد درک درستی از این نیروهای رقابتی، شرکت می تواند:
- نقاط قوت و ضعف حیاتی خود را شناسایی کند (تحلیل SWOT) .
- موقعیت خود را در صنعت منعطف کند.
- اعمالی را که در آن تغییرات استراتژیک بیشترین بازده را به همراه خواهد داشت، شناسایی کند.
- روی نقاطی که روندهای صنعت بیشترین اهمیت را به عنوان فرصت یا تهدید بدیشان نشان میدهد، تأکید کند.
تجزیه و تحلیل پنج نیروی پورتر به عنوان دستورالعملی برای تجزیه و تحلیل صنعت شناخته می شود. این نیروها ابزار بسیار مفیدی برای استراتژیست های تجاری هستند و در واقع بر اساس مشاهده این موضوع است که حاشیه سود بین صنایع متفاوت است و می تواند با ساختار یک صنعت توضیح داده شود. هدف اصلی پنج نیرو تعیین جذابیت یک صنعت است. با این حال، تجزیه و تحلیل نقطه شروعی برای تدوین این استراتژی و درک چشم انداز رقابتی که یک شرکت در آن فعالیت میکند موضوعی اجتناب ناپذیر است .
پنج نیروی پورتر چیست؟
پنج نیروی پورتر مدلی است که پنج نیروی رقابتی را که هر صنعت را شکل می دهند شناسایی و تجزیه و تحلیل می کند و به تعیین نقاط ضعف و قوت یک صنعت کمک می کند. تجزیه و تحلیل پنج نیرو اغلب برای شناسایی ساختار صنعت برای تعیین استراتژی شرکت استفاده می شود. مدل پورتر را میتوان برای هر بخش از اقتصاد برای درک سطح رقابت در صنعت و افزایش سودآوری بلندمدت یک شرکت به کار برد. مدل پنج نیرو به افتخار استاد مدرسه بازرگانی هاروارد، مایکل ای. پورتر ، نام گذاری شده است.
پنج نیروی پورتر یک مدل تحلیل تجاری است که به توضیح اینکه چرا صنایع مختلف قادر به حفظ سطوح مختلف سودآوری هستند کمک می کند. این مدل در کتاب مایکل ای. پورتر، “استراتژی رقابتی: تکنیک هایی برای تجزیه و تحلیل صنایع و رقبا” در سال 1980 منتشر شد. مدل پنج نیرو به طور گسترده ای برای تجزیه و تحلیل ساختار صنعت یک شرکت و همچنین استراتژی آن شرکت استفاده می شود.
پورتر پنج نیروی غیرقابل انکار را که در شکل‌دهی هر بازار و صنعت در جهان نقش دارند، با برخی اخطارها شناسایی کرد. این پنج نیرو اغلب برای اندازه گیری شدت رقابت، جذابیت و سودآوری یک صنعت یا بازار استفاده می شود .
پنج نیروی پورتر عبارتند از :
- رقابت در صنعت
- پتانسیل ورود جدید به صنعت
- قدرت تامین کنندگانقدرت مشتریان
- تهدید محصولات جایگزین
- رقابت در صنعت
اولین مورد از پنج نیرو به تعداد رقبا و توانایی آنها در کاهش قدرت یک شرکت اشاره دارد. هر چه تعداد رقبا و تعداد محصولات و خدمات مشابهی که ارائه می دهند بیشتر باشد، قدرت شرکت کمتر می شود. تامین کنندگان و خریداران در صورتی که گزینه های متعددی پیش روی خود داشته باشند قیمت های پایین تری را ارائه میدهند. برعکس، زمانی که رقابت رقابتی بیرمق است، یک شرکت قدرت بیشتری برای اعمال قیمت های بالاتر و تعیین شرایط معاملاتی برای دستیابی به فروش و سود بالاتر دارد.
پتانسیل ورود افراد جدید به یک صنعت
از طرفی دیگر قدرت یک شرکت تحت تأثیر نیروی تازه واردان به بازار آن نیز است. هر چه زمان و هزینه کمتری برای یک رقیب بالقوه برای ورود به بازار یک صنعت و تبدیل شدن به یک رقیب موثر لازم باشد، موقعیت یک شرکت تثبیت شده و جا افتاده در صنعت مذکور می تواند به میزان قابل توجهی تضعیف شود. صنعت با موانع قوی برای ورود شرکت‌های تازه تاسیس به آن صنعت ایده‌آل تری است، زیرا شرکت میتواند قیمت‌های بالاتری را اعمال کند و شرایط بهتری را برای خود در تعاملاتش با بنگاه های مختلف رقم بزند.
قدرت تامین کنندگان
عامل بعدی در مدل پورتر به این موضوع می‌پردازد که تامینکنندگان چگونه به راحتی می‌توانند هزینه مواد اولیه را افزایش دهند. تعداد تأمین‌کنندگان مواد اولیه کلیدی یک کالا یا خدمات، منحصربه‌فرد بودن این مواد و به میزان هزینه‌ای که شرکت برای تغییر تأمین‌کننده میدهد، متاثر است. هر چه تعداد تامین کنندگان یک صنعت کمتر باشد، یک شرکت بیشتر به یک تامین کننده وابسته میشود .
در نتیجه، تامین‌کننده قدرت بیشتری دارد و میتواند هزینه‌های مواد اولیه را بالا ببرد و مزیت‌های دیگری را در تجارت برای خود ایجاد کند. از سوی دیگر، زمانی که تامینکنندگان زیاد یا هزینه های تغییر تامین کنندگان رقیب با یکدیگر برای شرکت کم باشد، یک شرکت میتواند هزینه های مواد اولیه خود را پایین تر نگه دارد و سود خود را افزایش دهد.
قدرت مشتریان
توانایی مشتریان برای پایین آوردن قیمت ها یا سطح قدرت آنها یکی از موارد این پنج نیرو است. این موضوع بستگی به تعداد خریدار یا مشتری یک شرکت دارد، هر مشتری چقدر اهمیت دارد؟ و چقدر هزینه برای یک شرکت برای یافتن مشتریان یا بازارهای جدید برای محصول خود دارد؟ پایگاه مشتری کوچکتر و قدرتمندتر به این معنی است که هر مشتری قدرت بیشتری برای مذاکره برای قیمت های کمتر و معاملات بهتر دارد. شرکتی که مشتریان زیادی، کوچکتر و مستقل داشته باشد، برای افزایش سودآوری، نیاز به زمان کمتری برای رسیدن به قیمت های بالاتر خواهد داشت.
مدل پنج نیرو میتواند به کسب‌وکارها در افزایش سود کمک کند، اما آنها باید به طور مداوم هرگونه تغییر در این مدل را زیر نظر داشته باشند و استراتژی کسب‌وکار خود را تنظیم کنند.
تهدید جایگزین ها
آخرین نیرو از پنج نیرو بر روی جایگزین ها متمرکز است. کالاها یا خدمات جایگزینی که می توانند به جای محصولات یا خدمات یک شرکت استفاده شوند، یک تهدید هستند. شرکت هایی که کالاها یا خدماتی را تولید میکنند که هیچ جایگزین نزدیکی برای آنها وجود ندارد ، قدرت بیشتری برای افزایش قیمت ها و ایجاد شرایط مطلوب برای خود خواهند داشت. هنگامی که جایگزین های نزدیک در دسترس باشد، مشتریان این گزینه را خواهند داشت که از خرید محصول شرکت خودداری کنند و قدرت شرکت تضعیف شود .
درک نیروهای پنج گانه پورتر و نحوه اعمال آنها در یک صنعت، می تواند یک شرکت را قادر سازد تا استراتژی تجاری خود را برای استفاده بهتر از منابع خود برای ایجاد درآمدهای بالاتر برای سرمایه گذاران خود تنظیم کند. مدل پنج نیروی پورترعامل مهمی در مدیریت استراتژیک برای سال‌ها بوده است.
این مدل در مدیریت استراتژیک، استراتژی کسب و کار و مواد امتحانی در مدارس بازرگانی در سطح جهان در کانون توجه قرار داشته اگر چه بعضی معتقدند که در محیط بازار بیش از حد رقابتی امروز مدل پورتر در فضای بازار عملی نیست. دلایل این گروه این است که چارچوب پورتر تا حدودی انتزاعی و بسیار تحلیلی است. چارچوب اصلی پورتر معیارهای ارزیابی هر یک از پنج نیروی رقابتی در زبان اقتصاد خرد را توضیح میدهد، به جای اینکه بر حسب جنبه های عملی آن باشد.
چارچوب پورتر بسیار دستوری و تا حدودی سفت و سخت است. به عنوان یک چارچوب به ساده‌سازی اقتصاد خرد کمک میکند اما ساختار بصری آن نسبتاً دشوار است و منطق آن تا حدودی ضمنی است.(گراندی، 2006؛ اورال، 2014).
سخن پایانی
چهارچوب نیروهای پنج گانه پورتر (رقابت با رقبای موجود، تهدید شرکت های جدید، قدرت تامین کنندگان و خریداران، محصولات و خدمات جایگزین) بر اساس این تصور که یک استراتژی سازمانی باید با فرصت ها و تهدیدات در محیط بیرونی یک سازمان مقابله کند و یک استراتژی رقابتی باید بر ساختارهای صنعت بنا شود. پورتر استدلال میکند که هدف استراتژیست؛ شناسایی و مدیریت یک محیط رقابتی یا یک چشم انداز وسیع تر با هدف تعالی سازمان می باشد. (پورتر، 1979). شاید بتوان گفت، فناوری ، پیشرفت ها و روش های مختلف تفکر استراتژیک، مانند شکل دادن به آینده، تعامل با مشتریان و ایجاد ارزش بلندمدت با استفاده از روش های نوآورانه ممکن شده است.
منابع: اینوستوپدیا
