محمد حسین زاده در این مقاله قصد داریم با مفهوم کامودیتی آشنا شویم و یاد میگیریم کامودیتی چیست ؟ دسته بندی کامودیتی ها به چه شکل است ؟ و منابع اطلاعاتی کامودیتی ها از کجاست؟ کشف قیمت کامودیتی ها چگونه انجام می شود و به طور کلی با مفاهیم ابتدایی بازار کالا آشنا میشویم با ما همراه باشید.
مقدمه
اگر در بازارهای مالی فعالیت دارید حتما کلمه ی کامودیتی به گوشتان خورده است و یا آن را در مقالات و پستهای کانالهای تلگرامی شنیده اید. در لغت کامودیتی (Commodity) به معنی کالا در بازارهای مالی است و این کالاها هستند که بخش بزرگی از فعالیت صنایع و تجارت دنیا را تشکیل میدهند. به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار بوده یک فعال بازارهای مالی حداقل باید شناخت ابتدایی از این بازار داشته باشد و ما در این مقاله سعی داریم تا به زبانی ساده آنچه نیاز است را بیان کنیم.
قبل از اختراع پول تمام مردم در سراسر دنیا از مبادلات کالایی استفاده میکردند به این شکل که در قبال دریافت یک کالا، کالای دیگری را به شخص مقابل میدادند؛ پس از اختراع پول بازار کالاها شکل جدیدی به خود گرفت که امروزه به شکل گستردهایی در سطح جهان در حال مبادله هستند.
دسته بندی کامودیتی ها
در حال حاضر کامودیتی ها به اشکال مختلف در دنیا تجارت میشوند که به طور کلی در دو دسته ی سخت و نرم قرار میگیرند.دسته سخت کالاهایی هستند که عمدتا شامل منابع معدنی شده و باید برای دستیابی به آنها عملیات استخراج،حفاری و … انجام شود و برای مثال طلا، نفت، مس، گاز طبیعی و … در این دسته قرار میگیرند. کالاهای نرم اما محصولاتی هستند که از کشاورزی، دامداری و … به دست آمده و ذرت، گندم، قهوه، شکر، سویا، گوشت و … در این دسته قرار میگیرند.
انرژی
کالاهایی که در این دسته قرار میگیرند انرژیهای تجدیدناپذیر مانند نفت، گاز، ذغال سنگ، متانول و اتانول، اورانیوم و … هستند که اخیرا انرژیهای تجدید پذیر نیز در این دسته تحت عنوان انرژیهای سبز جای خود را پیدا کردهاند.
فلزات
کالاهایی که در این دسته قرار میگیرند شامل فلزات گرانبها مانند طلا، نقره، پالادیوم، پلاتینیوم و …. فلزات صنعتی مانند فولاد، سنگ آهن، مس، روی، قلع، آلومینیوم و … هستند.
محصولات کشاورزی
این دسته از کالاها شامل محصولاتی است که معمولا برای مصارف خوراکی انسان هستند مانند گندم، جو، شکر، قهوه و … اما محصولاتی که غیر خوراکی هستند مانند پنبه، روغن، پوشاک، چوب و … نیز در این دسته قرار میگیرند.
بازار کامودیتی ها
به دلیل تنوع کالاها و گستردگی تجارت آنها در سطح جهان لزوم ایجاد بازاری متمرکز احساس شده و برخی کالاها بازاری متمرکز دارند که میتوان در آنها به معامله پرداخت. باید ذکر شود که برخی کالاها با توجه به شرایطی که دارند قابلیت اینکه بازاری متمرکز داشته باشند را ندارد و معاملات آنها در بازارهای محلی انجام میشود.
در گذشته برای ورود به معاملات کالاها افراد یا باید به منابع دسترسی زیادی دسترسی میداشتند و یا تولید کننده ی آن می بودند و به همین دلیل عمدتا دولتها و تجار بزرگ در این بازار فعالیت داشتند. اما با گذشت زمان و اقتضای اصل عرضه و تقاضا مبنی بر اینکه بازاری که بازیگران بیشتری داشته باشد متعادلتر است و ارتقا تکنولوژی بازار کامودیتی مانند بازارهای دیگر اقبال بیشتری پیدا کرد و توانست با جذب مخاطبان بیشتری عمق بیشتری پیدا کند.
عمق بازار کامودیتی باعث شد تا تعادل در این بازار به وجود آمده و به اصطلاح خرد جمعی به این بازار ورود کند. بازیگران و فعالین این بازار شامل دولتها، شرکتهای تولیدکننده، تجار و حتی افرادی است که صرفا با پیش بینی بنیادی و تکنیکالی به دنبال کسب سود مقطعی در این بازار بوده و دست به معامله میزنند. به این صورت در صورتی که فردی پیش بینی کند که به طور مثال قیمت نفت در آینده رشد خواهد کرد میتواند با خرید کردن کسب سود کرده و بالعکس.
تفاوت بازار متمرکز و بازار محلی
همانطور که بالاتر اشاره شد بازار کامودیتی ها به بازاری متمرکز و محلی تقسیم شده و دلیل این تقسیم به نوع کالا، بازیگران، مصرف کننده، تولیدکننده و … برمیگردد. معمولا برخی کالاها از مشخصات معینی برخوردار هستند که و در سراسر جهان مصرف کننده دارند و به همین دلیل آن کالا مستعد تشکیل یک بازار متمرکز است. این در حالی است که برخی کالاها به دلایلی مانند ماهیت، مصرف کننده یا تولید کننده ی خاص و … توانایی تشکیل بازاری متشکل را ندارد و صرفا در یک بازار محلی میتوان آن کالا را معامله کرد.
برای مثال انس طلا از مشخصات معینی مانند جرم، خلوص و … مشخصی برخوردار است که از قبل مشخص شده و در هنگام معامله تمامی معامله گران به طلا که در حال معامله آن هستند واقف بوده و از قبل مشخصات فیزیکی و … آن مشخص شده و به همین دلیل انس طلا دارای بازاری متمرکز است.
این در حالی است که برخی محصولات و کالاها از این از برخی مشخصه ها برای تشکیل یک بازار متمرکز برخوردار نیستند و برای مثال محصول پارازایلین به دلیل اینکه عمده مصرف کننده ی آن کشور چین میباشد عرضه کننده باید با تجار چینی برای قیمت چانه زنی کرده و به همین دلیل بازار این محصول و قیمتگذاری آن در چین قرار دارد، پس برای کشف قیمت باید به بازار محلی پین رجوع کرده و در آنجا به دنبال قیمت محصول پارازایلن بود.
نفت یکی از مثالهایی است که هم مشخصات طلا برای بازار متمرکز را داشته و هم مشخصات پارازلین برای ایجاد یک بازار محلی را دارد اما این کامودیتی در دسته اول یعنی کالاهایی که دارای بازاری متمرکز هستند قرار میگیرد. نفت به دلیل اینکه کشورهای محدودی در سطح جهان تولید کننده آن هستند در دسته اول قرار گرفته است اما از طرفی نفت کشورهای مختلف از کیفیتهای مختلفی برخوردار است که ویژگی دسته دوم را دارد.
در حال حاضر به عنوان عنوان متمرکزی برای نفت بیشتر نفت برنت و وست تگزاس به عنوان نفت شناخته میشوند و این در حالی است که نفت ایران، نفت عربستان، نفت ونزوئلا، نفت روسیه و کشورهای دیگر از کیفیتهای متفاوتی برخوردار هستند پس باید دارای بازاری محلی باشند اما به دلیل اینکه نفت و انرژی در تمام دنیا متقاضی داشته و کالایی حیاتی به شمار می آید دارای بازاری متمرکز است اما با عنوان های مختلف به فروش میرود.
برای مثال نفت وست تگزاس به عنوان مرجعی برای قیمت گذاری نفت کشورهای دیگر است و بسته به کیفیت نفت ونزوئلا قیمت نفت این کشور میتواند کمتر یا بیشتر از نفت وست تگزاس باشد اما مبنای قیمت گذاری کشف قیمتی است در نفت وست تگزاس اتفاق افتاده است.
کشف قیمت در کامودیتی ها
قیمت گذاری کامودیتی ها به عوامل متعددی وابسته است که هر یک از این عوامل میتوانند تاثیر کم و یا زیادی بر قیمت هر کالا داشته باشند. برخی از این عوامل بر تمام کالاها اثر گذار بوده و برخی نیز محدود به یک کالا شده و صرفا بر قیمت آن کالا اثر میگذارند. در نهایت این عرضه و تقاضاست که قیمت یک کالا را مشخص میکند اما این عوامل بر کم و زیاد شدن این کشش عرضه و تقاضا موثر هستند.
بهای تمام شده تولید
در تولید یک کالا عوامل زیادی موثر هستند از جمله بهای مواد اولیه، دستمزد، سربار و … که قیمت تمام شدهی آن کالا را تعیین میکنند و در صورتی که قیمت بازار یک کالا از بهای تمام شده ی آن بیشتر باشد برای تولید کننده صرفه اقتصادی داشته که دست به تولید زده و آن را به فروش برساند و در صورتی که بهای تمام شده ی یک کالا از قیمت فروش آن بیشتر باشد تولید کننده دست به کاهش تولید زده و در نتیجه کاهش عرضه صورت میگیرد و عامل بهای تمام شده تولید باعث کم و زیاد شدن عرضه شده و در نهایت قیمت یک کالا را دستخوش تغییر خواهد کرد.
سیاست دولت و بانک مرکزی
دولتها و بانکهای مرکزی میتوانند با سیاستهای خود عرضه و تقاضای یک کالا را دستخوش تغییر کرده و در نتیجه قیمت آن کالا تغییر کند. برای مثال بانک مرکزی میتواند با افزایش نرخ بهره باعث بالا رفتن هزینه مالی شرکتها شده و این مورد توان تولید شرکتها را کاهش دهد و یا دولت با اعطای تسهیلات باعث پایین آمدن بهای تمام شده یک کالا شود که توانایی شرکت را برای تولید بیشتر افزایش دهد.
شاخص دلار
شاخص دلار به عنوان نبض معاملات جهان با تغییرات خود می تواند قیمت کالاها را دستخوش تغییر کند. باید فهم راحتتر این مسئله با یک مثال به توضیح این مورد میپردازیم. برای مثال یک تاجر قصد خرید یک تن سنگ آهن دارد که قمیت هر تن آن 100 دلار است. در صورتی که ارزش دلار آمریکا رشد کند آن تاجر می تواند با 100 دلار خود مقدار بیشتری سنگ آهن خریداری کند و به طور عکس در صورتی که ارزش دلار آمریکا کاهش پیدا کند آن تاجر با 100 دلار خود مقدار کمتری سنگ آهن میتواند تهیه کند.
حال به طور قرارداد سنگ آهن به صورت تنی معامله میشود که معیار معاملات این کالا یک تن است. پس واحد اندازه گیری این کالا یک تن بوده و در صورتی که ارزش دلار رشد کند خریدار پول کمتری برای یک تن سنگ آهن پرداخت میکند و به طور عکس نیز در صورتی که ارزش دلار کاهش پیدا کند خریدار باید برای یک تن پول بیشتری پرداخت کند.
به این شکل تمام کالاها در سراسر جهان همبستگی معکوس بالایی با ارزش دلار آمریکا دارند که در صورتی که ارزش این ارز دستخوش تغییر شود تمام کالاها را تحت تاثیر قرار میدهد. اما عوامل دیگر نیز میتوانند تاثیر تغییرات شاخص دلار را کمتر یا بیشتر کنند.
کشور چین
چین یکی از کشورهایی است که اثر بالایی بر وضعیت کامودیتی ها در سراسر جهان دارد. این اثر گذاری به این دلیل است که چین تقریبا نیمی از تمام کامودیتی های تولیدی جهان را مصرف میکند و همانطور که بالاتر بیان شد قیمت برخی کالاها در این کشور کشف می شوند، پس وضعیت چین، تحولات این کشور، عرضه و تقاضا، سیاستهای انبساطی و انقباضی این کشور اثر زیادی روی قیمت کامودیتی ها داشته و برای فعالین بازار کامودیتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- شاخصهای اقتصادی اثر گذار بر بازار کامودیتی
- کاهش و یا افزایش در ذخیره و انبارش کالاها
- اتفاقات طبیعی و غیر قابل پیش بینی مانند سیل، زلزله و …
- مسائل ژئوپلتیکی
منابع اطلاعاتی کامودیتی ها
در قسمتهای قبلی به اهمیت دنبال کردن بازار کالا برای یک فعال بازارهای مالی اشاره شد و آموختیم که دسته بندی کامودیتی ها به چه صورت بوده و عوامل اثر گذار بر قیمت آنها کدام است. حال در این بخش به معرفی سایتها و منابعی که برای یافتن اطلاعات در رابطه با یک کامودیتی می پردازیم.
ابتدا برای یافتن اطلاعات در رابطه با یک کامودیتی باید مشتاق جستجو در فضای اینترنت باشیم. برای فهم بیشتر این موضوع با یک مثال موضوع رو مطرح میکنیم. برای مثال سنگ آهن یک کالای با اهمیت بالا در سطح جهان به شمار می آید که باید منابع طبیعی موجود را جستجو کنیم. پس از یافتن اینکه در سطح جهان چه میزان منابع سنگ آهن وجود دارد باید میزان تولید و مصرف را پیدا کرده و کشورهایی که بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده هستند را بیابیم. پس از یافتن این مواد در میابیم که استرالیا و برزیل بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده ی سنگ آهن بوده و چین بزرگترین وارد کننده و مصرف کننده ی آن است.
پس بررسی ذخایر سنگ آهن استرالیا و برزیل و ذخایر سنگ آهن و فولاد تولید شده ی چین و همچنین مصرف فولاد چین از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در صورتی که مصرف فولاد در چین افزایش پیدا کند موجب رشد تقاضا برای سنگ آهن استرالیا و برزیل و در نتیجه رشد قیمتی این کالا خواهد شد. همچنین مسائل ژئوپلیتیکی و روابط میان این کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در صورتی که اختلافی با یکدیگر پیدا کننده و محدود کردن واردات و یا صادرات خود میتوانند عرضه و تقاضای سنگ آهن را دستخوش تغییر کنند.
همچنین پس از جستجو در اینترنت در میابیم که معیار معامله سنگ آهن، عیار 62 درصد آن است که در چین معامله میشود و قیمت در این بنادر این کشور کشف شده و طبیعی است که عیار پایینتر قیمت پایین تری داشته و بالعکس.
منابع جستجوی قیمت کالاها
از آنجایی که برخی کالاها دارای بازارهای محلی هستند و ویژگی بازارهای متمرکز را دارا نمیباشند و کشف و اعلام قیمت برای همه افراد ممکن نیست، برخی موسسات به تهیه و انتشار قیمت کالاها به صورت روزانه مبادرت کرده اند که در زیر سعی میکنیم به آنها اشاره کنیم. لازم به ذکر است که لیست قیمت کالاها که توسط این موسسات تهیه و منتشر میشود رایگان نبوده و دارای هزینه های اشتراک هستند و برای ساکنین ایران پرداخت آن دشواریهای خاص خود را دارد.
برخی موسسات و شبکههای اجتماعی در ایران این قیمتها را تهیه و منتشر میکنند که با جستجو میتوان به آنها دسترسی پیدا کرد.
منابع خارجی
پلتس : این شرکت به صورت روزانه قیمت کالاهای مختلف از جمله فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی را منتشر کرده که به تفکیک قیمت هر کالا در هر موقعیت جغرافیایی و تغییرات آن در این گزارش وجود دارد.
ایسیس : این شرکت نیز قیمت روزانه برخی دیگر از کالاها به به تفکیک فروشنده و موقعیت جغرافیایی منتشر میکند.
منابع داخلی
از آنجایی که ایران کشوری است سرشار از منابع طبیعی و قریب به 70 درصد از شرکت های بورسی ایران کامودیتی محور هستند اطلاعات قیمتی و تاریخچه آنها در ایران از جمله مواردی است که به راحتی در دسترس است اما از بد ماجرا مشکل آنجاست که قیمت گذاری دستوری باعث انحراف قیمت کالاها در قیمتهای جهانی شده است. اما با این حال میتوان قیمت کالاهایی که شرکتهای ایرانی با آن اقدام به خرید و فروش میکنند را به راحتی یافت که در زیر به شرح آنها میپردازیم:
سایت شرکت بورس کالای ایران: این سایت یکی از معتبر ترین و مرجعترین منابع داخلی است که به خارج شدن از قیمت گذاری دستوری و شفافیت و واقعی شدن قیمتها کمک کرده است. در این سایت روزانه تمام معاملات انجام شده، عرضه و تقاضا، حجم و… به نمایش گذاشته میشود.
سایت tgju.com : این سایت نیز از جمله سایتهایی است که قیمت های داخلی و جهانی برخی کالاها و اقلام را به روز نمایش داده و تارخچه قیمت را در دسترس کاربران قرار میدهد.
گزارشات ماهانه سایت کدال: از جمله مواردی که میتوان به آن اشاره کرد سایت کدال میباشد که شرکتها موظفند به طور مرتب و قاعده مند گزارشات تولید، فروش و نرخهای فروش خود را که در طول دوره اتفاق افتاده است را منتشر کنند.
نتیجه گیری
در این مقاله از فردانامه سعی شد تا تمام مواردی که یک فعال بازارهای مالی برای فهم اینکه کامودیتی چیست؟، اشاره شده و به طور خلاصه شرحی از آن موارد آورده شود. به طور کلی کامودیتیها مواد اولیهایی هستند که تمام جهان به آنها نیاز دارند و نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی کشورها دارد. به همین دلیل برای یک فعال بازارهای مالی نیاز است که به این بازار اشراف کامل داشته و عوامل اثر گذار بر قیمت یک کالا را شناخته تا بتواند تحلیل دقیق تری از آینده بازار کامودیتی و بازارهایی که ازاین بازار اثر میپذیرند داشته باشد.
در این مقاله اشاره شد که برای شناخت بهتر بازار کامودیتی باید هر کالا را به طور خاص دسته بندی کرد و برای پیدا کردن قیمت آن کالا به کدام منبع رجوع کرد، همچنین به عواملی که بر عرضه و تقاضای یک کالا اثر گذارند اشاره شد تا یک فعال بازارهای مالی بتواند این بازار را به طور مجزا تحلیل و بررسی کرده و حتی اثرات بازار کامودیتی را بر بازارهای دیگر بررسی کند.
مقالات شما بسیار مفید است با تشکر