جهانگیر شرقی سهام جایزه چیست؟
افزایش سرمایه همواره یکی از جذاب‌ترین بخش‌های فعالیت در بازار بورس بوده است. دریافت سهام جایزه هم ناشی از یکی از انواع افزایش سرمایه است. شرکت‌ها با افزایش سرمایه، دست به یک نوسازی ساختاری می‌زنند. و اصولاً افزایش سرمایه شرکت‌ها، نشانه‌ای از پویایی و پتانسیل‌های آتی شرکت‌ها است.
به همین دلیل است که افزایش سرمایه از هر طریقی که باشد، معمولاً با استقبال بازار مواجه می‌شود.
در این مقاله قصد داریم به این بخش از جذابیت‌های بازار سرمایه بپردازیم و به این سؤال پاسخ دهیم که سهام جایزه چیست؟ مربوط به کدام نوع افزایش سرمایه است؟ و منافع آن چیست؟
سهام جایزه
سهام جایزه سهامی است که به دارندگان فعلی سهام یک شرکت به صورت رایگان تعلق می‌گیرد و سهامداران برای این‌که این سهام جایزه را دریافت و از آن استفاده کنند، نیازی نیست پول جدیدی به شرکت پرداخت کنند. به این سهام هیچ مالیاتی از طرف دولت و هیچ کارمزدی از طرف کارگزاری هم تعلق نمی‌گیرد.
سهام جایزه به علت افزایش سرمایه شرکتی که شما سهام‌دارش هستید، به شما و همه‌ی سهامداران دیگر شرکت تعلق می‌گیرد. علت نام‌گذاری این سهام هم همین است. یعنی زمان افزایش سرمایه، شرکت به نوعی به شما پاداش سهام‌داری می‌دهد. به همین دلیل هم نام آن را سهام جایزه گذاشته‌اند.
علت این‌که لازم نیست سهامداران برای دریافت سهام جایزه، پول (و کارمزد و مالیات) جدیدی هم پرداخت کنند همین است. زیرا سهام‌دار به ۲ علت مستحق این سهام جایزه و دریافت آن به صورت رایگان است:
۱. سهام‌دار از قبل سهام این شرکت را داشته است. بنابراین هر کنش و فعالیت جدیدی در شرکت به او هم مرتبط می‌شود و او در آن حق و حقوقی دارد.
۲. این سهام جایزه به نوعی جبران سهام‌داری کردن سهامداران است. یعنی این‌که به شرکت اعتماد کرده‌اند و سهام خود را لااقل تا موعد مقرر نگه داشته‌اند.
سهام جایزه مربوط به چه افزایش سرمایه‌ای است؟
همان‌طور که در مقاله افزایش سرمایه بیان کردیم، روش‌های افزایش سرمایه عبارتند از:
1. افزایش سرمایه از محل سود انباشته
2. افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
3. افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا وصول مطالبات
4. افزایش سرمایه از محل صرف سهام
شرکت‌ها هنگامی که می‌خواهند از طریق سود انباشته یا تجدید ارزیابی دارایی‌ها افزایش سرمایه بدهند، معمولاً این کار را از طریق اعطای سهام جایزه به سهامداران خود انجام می‌دهند.
در افزایش سرمایه از محل سود انباشته، سودهایی که در سال‌های قبل در اثر فعالیت شرکت ایجاد شده، ولی در شرکت مانده و به صورت DPS میان سهام‌دارن توزیع نشده است، اکنون در فرایند افزایش سرمایه وارد حساب سرمایه شرکت و در آن ثبت می‌شود.
هم‌چنین در افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، شرکت اقدام به تخمین ارزش روز دارایی‌های خود می‌نماید. پیش از این، دارایی‌های شرکت یا به ارزش لحظه خرید ثبت شده بوده است و یا به ارزش ارزیابی چند سال قبل. در اینجا هم وقتی دارایی‌ها تجدید ارزیابی شد، مابه‌التفاوت ارزش فعلی و ارزش ثبتی دفتری قدیم، در قالب سرمایه شرکت ثبت می‌شود و رقم آن را بالا می‌برد.
شایان ذکر است که در هر دوی این افزایش سرمایه‌ها، پول جدیدی وارد شرکت نمی‌شود، یا دارایی خاص و جدیدی اضافه نمی‌شود. سود انباشته‌های قبلی و هم‌چنین ارزش فعلی دارایی‌ها، در درون سیستم تولید و فعالیت شرکت در جریان داشته است. اکنون فقط حسابداری آن مجدداً تنظیم می‌شود و در محل صحیح آن، یعنی سرمایه شرکت ثبت می‌گردد.
بنابراین مشخص است که در هر دوی این روش‌های افزایش سرمایه، سهامداران سابق هم در اصل باید مشمول این افزایش سرمایه قرار بگیرند. زیرا آن‌ها به اندازه سهام‌شان، مالک بخشی از شرکت به حساب می‌آیند. بنابراین بخشی از سود انباشته موجود در شرکت و هم‌چنین بخشی از ارزش روز دارایی‌های شرکت، به این سهامداران متعلق است.
پس این سهامداران بدون هیچ پرداخت جدیدی، صاحب سهام جایزه می‌شوند و به این طریق در فرایند افزایش سرمایه شرکت سهیم هستند.
نحوه محاسبه قیمت سهام جایزه
پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، با تخصیص سهام جایزه به سهامداران، قیمت هر سهم طوری تعدیل می‌شود که ارزش دارایی سهامداران و هم‌چنین درصد مالکیت آن‌ها از کل شرکت، ثابت می‌ماند:
به عنوان مثال شرکت الف قصد دارد از محل سود انباشته، 300% افزایش سرمایه بدهد. آخرین قیمت پایانی سهم شرکت الف پیش از افزایش سرمایه، 250 تومان بوده است:
بر فرض قبل از افزایش سرمایه و دریافت سهام جایزه، ما 1 میلیون تومان از سهام این شرکت، یعنی 4000 سهم داشته‌ایم. پس از اِعمال این افزایش سرمایه و دریافت سهام جایزه، تعداد سهام ما همان‌طور که محاسبه کردیم، 4 برابر خواهد شد، بنابراین تعداد سهام ما از شرکت الف، به 16000 سهم می‌رسد. 4000 سهم از قبل داشتیم، 12000 سهم جایزه هم دریافت کردیم.
قیمت تئوریک سهام هم 62.5 تومان است، بنابراین ارزش کل سهام ما بعد از بازگشایی و با قیمت جدید برابر است با:
تومان 1.000.000 = 62.5 * 16000 = ارزش کل سهام ما پس از افزایش سرمایه و دریافت سهام جایزه
بنابراین ارزش کل سهام ما پس از این افزایش سرمایه، هم‌چنان تغییری نمی‌کند و همان ارزش قبل خواهد ماند.
اگر اعطای سهام جایزه به دلیل افزایش سرمایه از سود انباشته باشد، برای ثبت و حسابدارى آن، مبلغ را از حساب سود انباشته شرکت کم کرده و این مبلغ به حساب سرمایه شرکت اضافه می‌شود.
هم‌چنین اگر سهام جایزه مربوط به افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها بوده باشد، مابه‌التفاوت ارزیابی جدید دارایی‌ها و ارزش ثبتی دفتری قدیم آن‌ها، به حساب سرمایه شرکت اضافه می‌شود.
دریافت اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه و سهام جایزه
امروزه با توجه به گسترش بازار سرمایه و فعالیت صفحات بورسی در فضای مجازی و سایت‌های گوناگون، به راحتی می‌توان اطلاعیه‌های مهم سهام خود را در این صفحات مشاهده کنیم. اما برای دسترسی به اطلاعات دست اول و فوری مرتبط با شرکت‌هایی که سهام‌دار آن هستیم، بهتر است از سایت کدال استفاده کنیم.
با مراجعه به کدال و جستجو کردن نام نماد مورد نظر خود، می‌توانیم تمام اطلاعیه‌های شرکت را مشاهده کنیم. برای دریافت صرفاً اطلاعات افزایش سرمایه، مشخصات و محل تأمین آن و هم‌چنین تمام افزایش سرمایه‌های گذشته شرکت، کافی است در قسمت فیلترهای جست‌وجو، گروه اطلاعیه‌های مربوط به افزایش سرمایه را انتخاب کنیم.
به عنوان مثال تصویر بالا متعلق به آگهی اعلام افزایش سرمایه جدید شرکت فولاد مبارکه است. سایر مدارک و مستندات، تأییدات، محل افزایش سرمایه و نحوه آن و تمام اطلاعات دیگر مربوط به این افزایش سرمایه هم در کدال قابل مشاهده است.
این افزایش سرمایه از محل سود انباشته است. بنابراین به سهامداران، سهام جایزه تعلق می‌گیرد.
زمان بازگشایی سهام و اضافه شدن سهام جایزه به پرتفو
میزان افزایش سرمایه در اضافه شدن سهام جایزه به پرتفو و بازگشایی نماد آن اهمیت دارد. اما معمولاً در اکثر افزایش سرمایه و اعطای سهام جایزه‌ی آنان، تا 2 ماه بعد از ثبت افزایش سرمایه، سهام جایزه هم در پرتفوی سهامداران وارد و ثبت می‌شود. . اما به طور کلی قانون سهام جایزه دارای 2 حالت است:
1. افزایش سرمایه کمتر از ۲۰۰ درصد باشد: پس از این‌که شرکت تصمیم افزایش سرمایه‌ی کمتر از 200% خود را اعلام کرد و مراحل آن طی شد، نماد برای تصویب افزایش سرمایه متوقف می‌شود و به مجمع فوق‌العاده می‌رود. پس از مجمع، سهم مجدداً بازگشایی شده و معاملات آن طبق روال قبل انجام می‌گیرد.
در این زمان سهام جایزه برای سهام‌دار واریز نمی‌شود، بلکه صرفاً معاملات نماد آزاد می‌شود. تعداد سهام سهام‌دار، هم‌چنان همان تعداد سابق اما با قیمت جدید است.
پس از مجمع فرایند اداری ثبت افزایش سرمایه و انجام می‌شود. سپس افزایش سرمایه نزد سازمان ثبت شرکت‌ها ثبت می‌شود و پس از آن نوبت به اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی سهامداران است. به طور کلی این فرایند زمان‌بر است و بعضاً ممکن است تا چند ماه هم طول بکشد.
2. افزایش سرمایه بیشتر از ۲۰۰ درصد باشد: اگر افزایش سرمایه بیش از 200% باشد، تا زمانی که تمام فرایندهای مرتبط با افزایش سرمایه تکمیل نشده و سهام جایزه هم به پرتفوی سهامداران اضافه نشده باشد، سهم متوقف می‌ماند و بازگشایی نماد انجام نمی‌شود. در این حالت هم مشابه حالت قبل، این فرایند زمان‌بر بوده و ممکن است حتی تا چند ماه طول بکشد.
تفاوت مهم افزایش سرمایه‌های سنگین و بالای 200% با افزایش سرمایه‌های کمتر از آن، در بسته و غیرقابل معامله بودن سهام است. در افزایش سرمایه‌های زیر 200%، سهام شرکت حدود ۲ روز بعد از مجمع افزایش سرمایه بسته می‌ماند و پس از آن سهام قابل معامله است. فقط سهام جایزه ممکن است طول بکشد تا در پرتفو اضافه شود.
اما در افزایش سرمایه‌های بالای 200%، تا زمانی که تمام فرایند اداری افزایش سرمایه تمام نشده و شرکت هم سهام جایزه‌ی تمام سهامداران را به پرتفوی آن‌ها اضافه نکرده باشد، سهم بسته و متوقف می‌ماند.
چه زمانی می‌توانیم سهام جایزه را بفروشیم؟
زمان دقیق اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی سهامداران، به خود شرکت‌ها بستگی دارد. معمولاً در افزایش سرمایه‌های سنگین شرکت‌های معتبر، به دلیل این‌که هرچه این فرایند طولانی‌تر شود سهم هم غیرقابل معامله می‌ماند، فشار بر روی شرکت بیشتر است و شرکت زودتر اقدام به اضافه کردن سهام جایزه می‌نماید.
سهام جایزه به محض این‌که وارد پرتفوی سهام‌دار بشود، می‌توان آن را در بازار فروخت. سهام جایزه‌ای که وارد پرتفو می‌شود، در اصل همان سهام اصلی است که شما از قبل سهام‌دار آن بوده‌اید.
طبق مثال بالا اکنون که فولاد مبارکه قصد افزایش سرمایه دارد و باید سهام جایزه بدهد، این سهام جایزه هم مانند همان سهام اصلی و با نماد فولاد در پرتفوی سهام‌دار وارد می‌شود و هیچ تفاوتی با سهام اصلی، یعنی فولاد، ندارد.
اگر سهام جایزه به پرتفو اضافه نشد چه کار کنیم؟
سهام جایزه صرفاً به افرادی تعلق می‌گیرد که در زمان مجمع افزایش سرمایه، سهام‌دار شرکت بوده باشند. بنابراین بعد از برگزاری مجمع و بازگشایی سهام، باید سهام جایزه به پرتفوی سهامداران وارد شود (با همان شرایطی که برای افزایش سرمایه بالا و پایین 200% گفتیم).
اما اگر بعد از مجمع، اصل سهام‌تان را فروختید و بعدها سهام جایزه به پرتفوی‌تان اضافه نشد، احتمالاً این ناشی از یک باگ سیستمی یا در کارگزاری‌تان و یا در خود شرکت است.
برای حل این مشکل، ابتدا به سامانه سجام و سپس به درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه مراجعه کنید. در اینجا میتوانید لیست سهامی را که متعلق به شماست، مشاهده کنید. سهام جایزه‌ای که هنوز تبدیل به سهام اصلی نشده، با پسوند “ج” نشان داده می‌شود. به عنوان مثال سهام جایزه فولاد را با نماد “فولادج” می‌بینید.
اگر نماد سهام جایزه را در دارایی‌های موجود در سجام دیدید، یعنی سهام جایزه به شما تعلق گرفته، اما هنوز تبدیل به سهام اصلی نشده و در پرتفوی شما ننشته است. اگر هم فرایند افزایش سرمایه تکمیل شده باشد، نماد سهام جایزه نباید در دارایی‌های سجامی‌تان موجود باشد. به ازای آن باید سهام اصلی وارد پرتفوی‌تان شده باشد.
اگر باز هم سهام جایزه وارد پرتفوی شما نشده باشد، باید وارد پنل معاملاتی در کارگزاری شوید و از آنجا پیگیری کنید. کافی است گزینه‌ی تغییر کارگزار ناظر را بزنید و نام سهام مد نظرتان را جستجو کرده و آن را انتخاب و به پرتفوی‌تان اضافه کنید.
آخرین راه هم تماس با امور سهام شرکتی است که افزایش سرمایه داده. باید موضوع را با آن‌ها در میان بگذارید تا اگر مشکل از سمت آن‌ها باشد، آن را برطرف نمایند.
نحوه تبدیل سهام جایزه به سهام عادی چگونه است؟
بر خلاف سهام حق تقدم که سهامداران فقط در صورتی سهام‌دار افزایش سرمایه می‌شوند، که ارزش اسمی سهام را واریز کنند، سهام جایزه نیاز به هیچ کار خاصی ندارد. به محض این‌که شرکت سهام جایزه را به پرتفوی سهام‌دار انتقال داد، این سهام عیناً مانند سهام اصلی است و هیچ تفاوتی با آن ندارد.
نماد سهام جایزه هم با نماد سهام اصلی یکی است. بالاتر گفتیم که در سامانه سجام، سهام جایزه فولاد را با نماد “فولادج” نشان می‌دهد. اما این نماد در پرتفو نشان داده نمی‌شود. در اصل نماد “فولادج” فقط برای این است که سهام‌دار مطمئن شود که صاحب سهام جایزه شده است. اما وقتی سهام جایزه به پرتفو وارد می‌شود، با همان نماد اصلی فولاد خواهد بود.
همان‌طور هم که پیش از این گفتیم، برای تبدیل سهام “فولادج” به فولاد، سهام‌دار لازم نیست اقدام خاصی انجام دهد. به محض تمام شدن مراحل اداری ثبت افزایش سرمایه، شرکت موظف است سهم (با نماد اصلی) را به تعدادی که به سهام‌دار تعلق می‌گیرد، به پرتفوی او واریز کند.
سخن آخر
افزایش سرمایه به طور کلی مقوله‌ی جذابی در بازار بورس است. این اتفاق هم آثار کوتاه‌مدت و فوری دارد، هم آثار مثبت بلندمدت. اما شاید مهم‌ترین اثر آن را، اثر روانی ناشی از آن دانست.
عموماً افزایش سرمایه‌ی شرکت‌ها، نشانه‌ای است مبنی بر سلامت و پویایی آن شرکت. وقتی شرکت‌ها افزایش سرمایه می‌دهند، معمولاً بخاطر اصلاح ساختار مالی شرکت است.
سهام جایزه که ناشی از افزایش سرمایه از محل سود انباشته و تجدید ارزیابی دارایی‌ها است، به دلیل این‌که سهام‌دار هیچ مبلغ مازادی نباید به شرکت پرداخت کند (برعکس حق تقدم‌ها)، به نوعی جذابیت بیشتری دارد و معمولا از آن استقبال می‌شود. حتی در بسیاری اوقات، علت خرید برخی سهام، صرفاً افزایش سرمایه آتی آن عنوان می‌شود. بنابراین این نوع افزایش سرمایه، چیزی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت.
شما میتوانید برای دیدن کلاس‌های آموزشی فردانامه، به آموزش بورس سایت فردانامه مراجعه فرمایید.
