جهانگیر شرقی جدول خلاصه شرکت
معرفی شرکت
شرکت سایپا در سال ۱۳۴۴ و با شراکت شرکت سیتروئن فرانسه تأسیس شد. نخستین خودروهای این شرکت، محصولات سیتروئن بودند و در سال 47، سایپا بسیاری از مدل‌های ژیان را می‌ساخت. سایپا در سال 52 با رنو فرانسه شروع به همکاری و تولید خودروهای رنو در ایران کرد.
در دهه 70 ، همکاری سایپا و شرکت کیا کره جنوبی شروع شد. بزرگ‌ترین نتیجه این همکاری، شروع تولید پراید در سال 72 بود. تا سال‌های متمادی استقبال از پراید فوق‌العاده بالا بود و پراید توانست از پیکان رد شده و تبدیل به پرفروش‌ترین خودروی تاریخ ایران بشود.
دهه 80 برای سایپا با موفقیت زیادی همراه بود. تیبا نخستین خودروی انحصاری سایپا در سال 87 رونمایی شد. تیبا که همه‌ی اجزای آن ساخت ایران است، پس از سمند تبدیل به دومین خودروی ملی ایران شد. در همین دهه، تولید خودروی ریو از محصولات کیای کره، در سایپا شروع و با استقبال فوق‌العاده زیادی همراه گشت.
در همین دوران، تولید خودروهای سراتو از محصولات شرکت کیا هم با استقبال فوق‌العاده زیادی همراه شد و سایپا موفق به فروش خوبی از آن‌ها شد.
در این دهه سایپا نیز مانند ایران خوردو، اقدام به تأسیس کارخانه‌هایی در خارج از کشور نمود و به برخی کشورها هم صادرات را شروع کرد. همکاری با رنو هم مجدداً آغاز شد. تولید خودروهای L90 و مگان مربوط به این دوره هستند.
اما مانند ایران خودرو، سایپا هم در دهه 90 اوضاع فاجعه‌باری را تجربه کرد. شروع مجدد تحریم‌ها و قطع همکاری‌های بین‌المللی و کاهش شدید کیفیت از یک طرف، افزایش تورم و رانت و دلالی هم از طرف دیگر. در این دوره دولت هم شروع به نرخ‌گذاری دستوری بر خودروها نموده و باعث زیان‌ده شدن این خودروساز قدیمی گشت.
سهم خساپا دارای شناوری نسبتاً پایین 28% است.
تولید و محصولات
خانواده X100 مربوط به محصولات خانواده پراید است که از سال 1400 به بعد تولید نشد. سایر محصولاتی که ادامه‌دهنده‌ی پراید هستند و نقش خودروی اقتصادی را دارند، در گروه X200 جایگزین شده‌اند. محصولاتی مانند کوئیک و تیبا و ساینا. بدون شک در رده خودروهای ارزان قیمت، بازار خودروی ایران برای سایپا است.
سایپا با تولید وانت 151، قصد سهم گرفتن از بازار خودروهای باری را دارد. تولید این وانت در این سال‌ها در حال زیاد شدن است. با توجه به قیمت بالاتر خودروهای سبک باری دیگر، مانند نیسان از کارخانه زامیاد، این وانت توانسته مقداری از سهم بازار را برای خود تثبیت کند و احتمالاً این روند بیشتر هم خواهد شد.
سایپا تولید خودروی شاهین را به قصد رقابت با محصولات رده متوسط ایران خودرو شروع کرد. تولید شاهین در این سال‌ها مدام افزایش پیدا کرده، اما هم‌چنان نتوانسته جایگاه خوبی در خودروهای رده معمولی کسب کند.
فروش
پس از شروع فروش خودرو در بورس کالا، نرخ فروش محصولات کارخانه خیلی بهبود پیدا کرد و قیمت خودروها در بازار آزاد هم کاهشی شد. اما عرضه‌ی خودروهای سایپا در بورس کالا، مانند ایران خودرو موفق و پررونق نتوانست عمل کند.
آمار معاملات خودروهای سایپا در بورس کالا به این شرح است:
3542 دستگاه خودروی شاهین با میانگین قیمت 347 میلیون تومان
هم‌چنین در فروش‌های ثبت نامی در سایت این شرکت، نرخ‌های زیر تعیین گشته است:
وانت پراید 151 با افزایش قیمت از 170 میلیون تومان، به 200 میلیون تومان
شاهین با قیمت 344 میلیون تومان
پیش‌بینی سایپا برای محصولاتش تا پایان سال 1401، در صورت‌های مالی به این شرح است:
شاهین: 303 میلیون
وانت 151: 142 میلیون
خانواده X200: 145 میلیون
بنابراین باید شاهد حداقل افزایش نرخ 15% برای شاهین، 35% برای وانت 151 باشیم.
یکی از موضوعات عجیب محصولات شرکت سایپا، نرخ فروش شاهین در زمان شروع عرضه است. این خودرو با قیمت بسیار بالایی شروع به فروش کرد. در سال 99، نرخ فروش این خودرو 236 میلیون تومان آورده شده، در حالی که نرخ سراتو در همان موقع 218 میلیون تومان، سمند 84 میلیون و دنا 140 میلیون تومان است!
اگر ملاک نرخ 236 میلیونی سال 99 باشد و با تفاوت نرخ دنا از سال 99 تا اکنون نسبت بگیریم، نرخ فعلی صورت مالی شاهین باید 528 میلیون تومان باشد، در حالی که 303 میلیون تومان است.
علت این عجیب بودن نرخ شاهین را باید مسئولان سایپا توضیح بدهند!
ساختار بهای تمام شده
ساختار بهای تمام شده محصولات سایپا بسیار شبیه به ایران خودرو است. بیشترین وابستگی برای مواد مصرفی اولیه است، که این میزان حدوداً 88% از بهای تمام شده است. مواد مصرفی اولیه تقریباً به صورت کامل از داخل کشور تهیه می‌شود.
عامل بعدی در بهای تمام شده، هزینه‌های سربار تولید است، با اختصاص میانگین 10%. که این عامل در این سال‌ها روند کاهشی داشته و نکته مثبتی است.
هزینه‌های سربار تولید سایپا، نوسانات زیادی در این سال‌ها داشته است. هزینه حقوق و دستمزد با شیب بسیار زیادی افزایش پیدا کرده و از 53% در سال 99، به 78% در سال 1401 رسیده.
در سال 1400، 733 میلیارد تومان دستمزد کارکنان مستقیم تولید بوده. هم‌چنین 2366 میلیارد تومان نیز مربوط به دستمزد کارکنان بخش تولید است، که در سربار تولید لحاظ شده. بنابراین جمعاً 3100 میلیارد تومان.
تعداد کارکنان بخش تولید برای سال 1400، 6202 نفر است. پس 3100 میلیارد تقسیم بر 6202 نفر می‌شود، سالیانه 500 میلیون تومان، یعنی ماهی 41 میلیون تومان! این عدد برای این خودرو هم نفری 40 میلیون تومان است. در سال 1400، حداقل حقوق مصوب، نزدیک به 5 میلیون تومان است. پس این عدد برای میانگین حقوق منطقی به نظر نمی‌رسد!
دستمزد کارکنان بخش عمومی، اداری و فروش، 14 میلیون تومان محاسبه شده، که طبیعی است.
3700 میلیارد تومان کل حقوق بوده، 296 هزار خودرو هم در سال 1400 تولید شده، می‌شود هر خودرو به صورت میانگین 12 میلیون تومان فقط صرف هزینه کارکنان شده! یعنی مثلاً یک خودروی ساینا در آن سال حدوداً 30 میلیون قیمت داشته، 12 میلیونش هزینه کارکنان بوده!
عملکرد عملیاتی
با برداشته شدن نرخ‌گذاری دستوری دولت، شرکت‌های خودروساز توانستند کمی از زیان‌سازی خود را کاهش دهند. اما سایپا هم‌چنان عملکرد خوبی ندارد. روند زیان آن کاسته شده، اما هم‌چنان نتوانسته به سود برسد.
با عرضه‌ی مستقیم و قیمت‌های رقابتی خودرو در بورس کالا، کارخانه‌ها می‌توانند به مرور با تعادل در عرضه و تقاضا، روند سودسازی ایجاد کنند.
اما عملکرد سایپا در فرایند عرضه خودرو در بورس کالا، بسیار ضعیف بوده است. تعداد خودروهای فروخته شده در بورس کالا توسط سایپا حدوداً 3500 دستگاه است، که اصلاً با تعداد حدوداً 50 هزار دستگاهی ایران خودرو قابل مقایسه نیست.
هم‌چنین فروش‌های اینترنتی سایپا، موعد تحویل بسیار طولانی‌ای دارد، گفته شده شاید تا 1 سال هم طول بکشد! این موضوع نشان از آماده نبودن خودروهای ساخت کارخانه دارد و احتملاً علت ضعیف عمل کردن در بورس کالا هم، ریشه در همین مسأله دارد.
از طرف دیگر، شرکت سایپا در خودروهای ارزان قیمت، دست بالاتر را دارد. اما جای تعجب است که این خودروها را هم در بورس کالا عرضه نمی‌کند.
روند فروش
معمولاً در صنعت خودروسازی، هرچه به عید نوروز نزدیک می‌شویم، فروش خودرو هم بیشتر می‌شود. پس احتمالاً سایپا هم در این ایام بتواند فروش بیشتری داشته باشد.
چشم‌انداز رشد و افول
کاهش تولید در دهه 90، افت کیفیت، عدم واردات مناسب، تعرفه‌ی واردات بالا و انحصار ناشی از نبود فضای رقابتی، بستر دلالی و رانتی عظیمی را ایجاد کرد.
این عوامل به کارخانه هم ضرر زد. کاهش واردات و قطعات، ناتوانی در به روز رسانی پلتفرم‌ها و استانداردها و … . مردم تمایل داشتند به سمت خودروهای چینی بروند تا خودروهای بی‌کیفیت ایرانی. تمام این دلایل دست به دست هم داده و صنعت خودروسازی را تا نابودی پیش برده است.
عملکرد سایپا در بورس کالا بسیار ضعیف بوده است. یکی از علل این موضوع، نا آماده بودن خودروهای در حال ساخت است. در صورتی که سایپا نتواند عملکرد قدرتمندی در عرضه خودرو در بورس کالا داشته باشد، اوضاع هم‌چنان برایش تلخ و سخت است.
