جهانگیر شرقی فاندینگ ریت چیست؟
قرارداد آتی سنتی و قرارداد آتی بدون تاریخ انقضا
قراردادهای آتی سنتی (Traditional Future) که به فیوچرز هم مشهور هستند، دارای تاریخ انقضا هستند. به این معنی که این قراردادها سررسید مشخصی دارند و دائماً باز نمی‌مانند و در تاریخ از پیش مشخصی این‌ها منقضی و بسته خواهند شد و تسویه انجام می‌شود.
به‌عنوان مثال اگر در بازار کالا اقدام به باز کردن پوزیشن لانگ بر روی گندم کرده باشید و تا اتمام سررسید زمانی مقرر، این پوزیشن به حد سود مورد نظر شما نرسیده باشد و شما هم آن را نبسته باشید، قرارداد اعتباری و الکترونیکی بسته می‌شود و شما باید از انبار میزان گندمی را که بر روی آن حجم معامله کرده بودید تحویل بگیرید. معمولاً هم سازوکار بازار به این نحو است که هرچه این قراردادها به زمان تاریخ انقضای خود نزدیک می‌شوند، قیمت بازار و قیمت معاملات آتی سنتی به هم نزدیک می‌شوند.
نوع دیگری از قراردادهای آتی وجود دارد، که به آن قرارداد آتی بدون تاریخ انقضا (Perpetual Future) می‌گویند. این قراردادها دائمی هستند، به این صورت که اگر یک معامله‌گر اقدام به اتخاذ موقعیت خرید یا فروش با این روش کند، می‌تواند تا هرزمانی که خواست این معاملات را نگه دارد (البته اگر لیکوئید یا کال مارجین نشود). شما در این قرارداد مجبور نیستید حتماً کالا/ارز/سهم/رمزارز را در موعد مشخصی تحویل بگیرید و همواره زمان دارید که قرارداد را باز نگه دارید.
فاندینگ ریت (Funding Rates) و فلسفه‌ی آن
به دلیل این‌که قراردادهای پرپچوآل تاریخ انقضا ندارند، این قراردادها به لحاظ تئوریک می‌توانند تا ابد باز بمانند و این موضوع می‌تواند سبب شود، قیمت‌های معاملات آتی با قیمت‌های معاملات نقدی در بازار، تفاوت زیادی داشته باشند. به همین دلیل است که صرافی‌ها به مکانیزمی احتیاج دارند که توسط آن بتوانند از فاصله گرفتن قیمت (که به آن واگرایی قیمت هم می‌گویند) آتی و قیمت نقدی (Spot) جلوگیری کنند. به این مکانیزم فاندینگ ریت یا نرخ تأمین مالی می‌گویند (در ترجمه‌ی فارسی تحت‌اللفظی از عبارت نرخ بودجه هم استفاده شده است، که تعبیر غلطی‌‌ست).
فاندینگ ریت ابزاری است برای تعدیل قیمت بازار در معاملات آتی بدون تاریخ انقضا. صرافی‌ها توسط اِعمال این ابزار، راستای معاملات را طوری جهت‌دهی می‌کنند که در بلندمدت قیمت‌ها و معاملات باعث عدم کارایی بازار نشوند و قیمت آتی با قیمت لحظه‌ای، در زمانِ آتی، یکسان شود. زیرا یکی از آیتم‌هایی که به بازار معنی و صحت می‌بخشد این است که قیمت یک دارایی در معامله‌ی آتی پس از n ماه، دقیقاً یکسان با قیمت همان دارایی در بازار لحظه‌ای (اسپات) ، در زمانِ ماه n ام باشد. زیرا اگر این‌گونه نباشد، سازوکار بازار زیر سؤال می‌رود و اختلاف قیمت بی‌معنی‌ای ایجاد می‌شود.
به عنوان مثال یک معامله‌گر امروز یک پوزیشن لانگ باز می‌کند برای گندم و نقطه‌ی ورودش به معامله 9 دلار است.
3 ماه از این معامله می‌گذرد. اکنون پس از 3 ماه قیمت گندم در بازار اسپات 10 دلار است. اما روند معاملاتی در بازار پرپچوآل به گونه‌ای بوده است که امروز قیمت گندم در پرپچوال 2 دلار است. یعنی اگر این معامله‌گر گندم را 3 ماه پیش به صورت اسپات می‌خرید، اکنون 1 دلار در سود بود، اما چون در پرپچوآل پوزیشن لانگ بر روی همان قیمت باز کرده است، 7 دلار در ضرر است. این اختلاف بی‌معنی‌ای که مشاهده می‌شود، فلسفه‌ی اتخاذ استراتژی فاندینگ ریت توسط کارگزاری‌ها و صرافی‌ها است، که با اتخاذ این روش اقداماتی انجام می‌دهند که قیمت این دو بازار هم‌گرایی داشته باشد.
سازوکار فاندینگ ریت
فاندینگ ریت مبلغی ست که معامله‌گران پرپچوال که دارای پوزیشن باز هستند، به طور متناوب، نسبت به نوع پوزیشن خود، دریافت و یا پرداخت می‌کنند. این رقم به صرافی تعلق نمی‌گیرد، بلکه صرفاً بین دارندگان پوزیشن لانگ و شورت رد و بدل می‌شود. یعنی در یک موقعیتی از یک معامله‌گر دارای پوزیشن لانگ مبلغی تحت عنوان فاندینگ ریت دریافت می‌شود و عیناً همان مبلغ مستقیماً به معامله‌گر دیگری که دقیقاً از همان ارز/کالا/رمزارز/سهم پوزیشن شورت گرفته، پرداخت می‌شود. در شرایطی دیگر هم مبلغی از دارنده‌ی پوزیشن شورت گرفته می‌شود و به معامله‌گر دارنده‌ی پوزیشن لانگ پرداخت می‌شود.
این نرخ برحسب میزان اختلاف قیمت دارایی مورد معامله در دو بازار آتی و نقدی توسط صرافی محاسبه می‌شود. به صورت کلی اگر ارزش معاملات فیوچر برای یک دارایی از ارزش آن در قیمت بازار نقدی بیشتر باشد، فاندینگ ریت مثبت است و بالعکس. ممکن است زمانی به یک معامله‌گر مبلغی تحت عنوان فاندینگ ریت داده شود و از همان معامله‌گر در زمانی دیگر و حتی در همان پوزیشن خاص، مبلغی دریافت گردد.
جدول زیر نشان‌دهنده‌ی حالات پرداخت و دریافت فاندینگ ریت از معامله‌گر است:
البته این محاسبات را معامله‌گر لازم نیست خودش شخصاً انجام بدهد و بپردازد، بلکه صرافی به صورت خودکار این رقم را محاسبه می‌کند و مبلغ آن را به حساب معامله‌گر اضافه و یا از آن برداشت می‌کند. فاندینگ ریت معمولاً در دوره‌های زمانی منظم و از پیش تعیین‌شده‌ای توسط صرافی محاسبه و اعلام می‌شود و بسته به شرایط بازار هم ممکن است در این دوره‌های زمانی تغییر کند. به عنوان مثال در صرافی بایننس، که بزرگ‌ترین و معتبرترین صرافی رمزارزها است، این نرخ هر 8 ساعت یک بار اعلام می‌شود.
نمودار زیر مربوط به جفت ارز بیت‌کوین به تتر است و همان‌طور که مشخص است میزان فاندینگ ریت برای این جفت ارز نشان داده شده است. شایان ذکر است که در یک صرافی، نرخ فاندینگ ریت‌ها برای ارزها/کالاها/رمزارزهای مختلف، متفاوت است و نسبت و ارتباطی با یکدیگر ندارند.
شاخص فاندینگ ریت چگونه محاسبه می شود؟
فاندینگ ریت از دو رکن تشکیل شده: نرخ بهره(Interest Rate) و پرمیوم (Premium).
نرخ بهره مربوط به صرافی است و رقمی است که صرافی به عنوان بهره‌ی پول دریافت می‌کند. در صرافی بایننس این رقم 0.03% برای روز است، اما این رقم ممکن است برای صرافی‌های دیگر متفاوت باشد. اصولاً هرچه صرافی معتبرتر و بزرگ‌تر باشد، به دلیل مشتریان و پول زیادتری که در آن‌جا جریان دارد، نرخ بهره در آن کم‌تر است.
پرمیوم نیز معیاری است که بر اساس اختلاف قیمت بین بازار آتی و قیمت لحظه‌ای بازار (اسپات) محاسبه می‌شود. هرچه بازار بی‌ثبات‌تر و مواج‌تر باشد و نوسانات شدیدتری در آن رخ بدهد، اختلاف بین پرپچوآل و اسپات بیشتر می‌شود. با افزایش اختلاف قیمت بین این دو بازار، نرخ پرمیوم نیز افزایش می‌یابد (هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی). اگر هم بازار ثبات داشته باشد و نوسانات کم‌تری را شاهد باشیم، این رقم به سمت صفر میل می‌کند و در این حالت بیشترین وزن فاندینگ ریت مربوط به نرخ بهره و در نتیجه ثابت است.
اهرم (Leverage) و فاندینگ ریت
در محاسبات و دریافت و پرداخت‌های فاندینگ ریت به معامله‌گر، میزان لوریج پوزیشن هم مؤثر است، به این‌گونه که اگر لوریج استفاده شده در معامله مثلاً 10 باشد، همان‌طور که سود و زیاد او در معاملات 10 برابر می‌شود، میزان فاندینگ ریتی که شامل حال او می‌شود هم 10 برابر می‌گردد.
این موضوع می‌تواند سودهای کلان و بادآورده‌ای را نصیب تریدر کند، مثلاً در حالتی که تریدر پوزیشن لانگ دارد و فاندینگ ریت هم منفی باشد. اما در طرف دیگر قضیه هم ممکن است از او فاندینگ ریت‌های سنگینی دریافت بشود و اگر تریدر این نکته را مدام مد نظرش قرار ندهد و نوع پوزیشن‌های خود را با فاندینگ ریت‌ها نسنجد، ممکن است ناگهان او همه‌ی پولش را از دست بدهد و معامله‌اش در حد ضرری بسیار کم‌تر از چیزی که از قبل قرار داده بسته و صفر بشود.
تأثیر فاندینگ ریت بر بازار
اگر فاندینگ ریت اعلامی صرافی مثبت باشد و این نرخ مثبت برای مدتی ادامه داشته باشد، باعث می‌شود معامله‌گرانی که پوزیشن بازِ خرید دارند و یا حجم نقدینگی درگیر در پوزیشن‌شان زیاد است، اقدام به فروش و بستن پوزیشن خود نمایند، زیرا مجبورند مدام مبلغی را به دارندگان پوزیشن شورت بپردازند و طبیعتاً این موضوع سودشان را کاهش می‌دهد و با توجه به این که تارگت مد نظرشان برای سود تغییری نکرده است، نسبت ریوارد به ریسک‌شان مدام کم و کم‌تر می‌شود و باز نگه داشتن پوزیشن دیگر توجیه اقتصادی نخواهد داشت.
این موضوع کم‌کم همه‌ی معامله‌گران دارای پوزیشن لانگ را هوشیار می‌کند و باعث افزایش بسته شدن پوزیشن‌های لانگ می‌شود و طبیعتاً کم‌کم سمت تقاضای لانگ کاهش پیدا می‌کند و بازار از حالت صعودی به سمت نزولی تغییر فاز می‌دهد.
اگر هم فاندینگ ریت محاسبه و اعلام شده توسط صرافی برای مدتی منفی بشود، معامله‌گران دارای پوزیشن شورتِ سنگین یا طولانی مدت، وقتی ببینند که باید مبلغ زیادی را به دارندگان پوزیشن لانگ پرداخت کنند و دیگر برای‌شان منفعت کم و ناکافی‌ای باقی می‌ماند، اقدام به بستن پوزیشن‌های خود می‌کنند و کم‌کم جهت بازار از نزولی به صعودی تغییر پیدا می‌کند.
تقریباً می‌توان گفت که فاندینگ ریت با روند بازار ارتباط مستقیمی دارد. چارت زیر نمودار بیت‌کوین به تتر است:
از تاریخ 2 ژانویه‌ی 2020 قیمت بیت‌کوین صعودی است. در این برهه فاندینگ ریت نیز شدیداً افزایش پیدا کرده است. این هم‌زمانی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ارتباط روند بازار و فاندینگ ریت باشد. به این صورت که با صعودی شدن بازار، امید و تصور تریدرهای پرپچوآل بر ادامه‌ی روند صعودی و شروع رالی جدید روند است. این تریدرها بیشتر و بیشتر اقدام به باز کردن پوزیشن لانگ می‌کنند، در نتیجه سمت تقاضا بسیار شدت می‌گیرد.
هم‌چنین در چارت زیر شاهد این هستیم که زمانی که فاندینگ ریت مثبت است، بازار صعودی است و زمانی که فاندینگ ریت منفی است، بازار نزولی (آبی فاندینگ ریت مثبت و نارنجی منفی).
اما در حقیقت این‌جا یک پرسش بنیادین مطرح است؛ چون فاندینگ ریت مثبت است، پس بازار صعودی می‌شود؟ و یا چون‌که بازار صعودی است، فاندینگ ریت مثبت می‌شود؟ پاسخ به این سؤال کمی پیچیده و دارای تخمین و فرضیات گوناگون است و صدالبته دردی را هم از ما دوا نمی‌کند. مهم این است که این پدیده‌ی هم‌زمانی فاندینگ ریت مثبت و روند صعودی و برعکس آن را مد نظر داشته باشیم و بتوانیم در معاملات‌مان با احتیاط از آن استفاده و سود کنیم.
سخن آخر
شاید دانستن چگونگی و نحوه‌ی محاسبه فاندینگ ریت و فلسفه‌ی پشت سر آن اهمیت زیادی نداشته باشد، اما آگاهی داشتن به اصل آن و دقت کردن به اضافه و کم شدن آن در طول پوزیشن، می‌تواند ما را از خطر صفر شدن و کاهش سود محافظت کند. هم‌چنین باید دقت کرد که به تنهایی از فاندینگ ریت برای سیگنال گرفتن نباید استفاده کرد و همواره باید حواس‌مان به اصول مهم‌تر بنیادی و تکنیکال باشد. فاندینگ ریت صرفاً یکی از عوامل اثرگذار در روند ترید است و قطعاً مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آن‌ها نیست، پس تحت هیچ شرایطی به تنهایی و فقط به همان نباید اتکا کرد.
شما میتوانید برای درک بهتر این مقاله در کلاس شاخص های اقتصادی برای معامله گری ثبت نام بفرمایید.
