پوریا گلمرادی یکی از راه‌های افزایش ثروت و بهبود وضعیت مالی، سرمایه‌گذاری است. دراین‌بین به‌دلیل پیچیدگی‌های فرآیند سرمایه‌گذاری، نهادهای مالی ایجاد شدند. این نهادها با استفاده از تجربه و توانایی افراد خبره، به سرمایه‌گذاری منابع مشتریان خود پرداخته و آن‌ها را از منافع این سرمایه‌گذاری منتفع می‌کنند.
شرایط حال‌حاضر اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر سرمایه‌گذاری را امری ناگزیر برای ایرانیان کرده است. ازجمله این شرایط می‌توان به تورم مزمن و همچنین جهش‌های ارزی موجود در این اقتصاد، نام برد؛ اما به‌دلیل تخصصی بودن فرآیند سرمایه‌گذاری، همه‌ی افراد جامعه دانش و توانایی لازم را برای انجام آن ندارند. به همین دلیل در پاسخ به این نیاز، انواع مختلفی از نهادهای مالی شکل گرفته‌اند تا نیاز متقاضیان را پوشش داده و امکان استفاده از خدمات حرفه‌ای سرمایه‌گذاری را برای آنان، ممکن سازند. در ادامه با فردانامه برای بررسی این نهادها همراه باشید.
نگاهی به نهادهای مالی
آشنایی با نهادهای مالی
نهادهای مالی یکی از انواع بنگاه‌های خدماتی هستند. خدماتی که این نهادها ارائه می‌دهند، مرتبط با دارایی‌های مالی و مدیریت دارایی است. نقش اصلی این نهادها واسطه‌گری مالی است. به این صورت که برای مثال یکی از انواع نهادهای مالی که بانک‌ها هستند با جذب سپرده و اعطای تسهیلات، رابطه میان افرادی که مازاد وجوه و کسری وجوه دارند را برقرار می‌کنند. وجود چنین نهادهایی سبب کاهش هزینه و افزایش سرعت سرمایه‌گذاری شده و در ادامه به بهبود فضای سرمایه‌گذاری منتج می‌شود. عمده‌ی فعالیت این نهادها در امور مالی و سرمایه‌گذاری متمرکز شده است و به همین دلیل آن‌ها تلاش می‌کنند که با گردآوری نیروهای متخصص و فعال، نیازهای مشتریان خود را پوشش دهند.
دراین‌بین یکی از انواع نهادهای مالی، نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادارند. مطابق تعریف قانون اوراق بهادار از این نهادها، این نهادها شامل کارگزاری‌ها، معامله‌گران، بازارگردانان، مشاوران سرمایه‌گذاری، موسسات رتبه‌بندی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، تامین سرمایه و صندوق‌های بازنشستگی هستند. لیست نهادهای مالی دارای مجوز سازمان بورس در آدرس https://cfi.seo.ir/fa قابل مشاهده است.
نهادهای مالی دارای مجوز سازمان بورس کدامند؟
همان‌طور که اشاره کردیم با مراجعه به درگاه https://cfi.seo.ir/fa، می‌توان لیست نهادهای مالی دارای مجوز را مشاهده کرد. ازجمله اطلاعاتی که در این درگاه قابل دسترس است می‌توان به نوع نهاد مالی، شماره ثبت نزد سازمان، سرمایه ثبت شده، تاریخ ثبت نزد سازمان، ایمیل نهاد مالی، نام مدیر عامل، آدرس و تلفن دفتر مرکزی، شناسه‌ملی، شماره ثبت، تاریخ ثبت و… اشاره کرد.
در ادامه به بررسی انواع نهادهای مالی می‌پردازیم.
انواع نهادهای مالی
با توجه به وظیفه اصلی نهادهای مالی (جمع‌آوری منابع افراد و سرمایه‌گذاری آن‌ها) دامنه این نهادها بسیار گسترده است. از جمله این نهادها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- بانک‌های تجاری
- مشاوران سرمایه‌گذاری
- شرکت‌های سرمایه‌گذاری
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری
- شرکت‌های کارگزاری
- صندوق‌های بازنشستگی
- شرکت‌های بیمه
- شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی
- موسسات رتبه‌بندی اعتباری
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله بورسی
- صندوق‌های زمین و ساختمان
- صندوق‌های پوششی
- شرکت سپرده‌گذاری مرکزی
در ادامه به بررسی این نهادها می‌پردازیم.
بانک تجاری
همان‌طور که اشاره کردیم بانک‌های تجاری (Commercial bank) یکی از انواع مختلف نهادهای مالی هستند. مهمترین وظیفه این نهاد مالی، جذب سپرده و اعطای تسهیلات است؛ اما در کنار خدمت ذکر شده، خدمات دیگری همچون سرمایه‌گذاری خصوصی، مدیریت وجوه نقد، صدور حواله و… را نیز انجام می‌دهند. درحال‌حاضر بیش از 20 بانک تجاری در ایران فعالیت می‌کنند.
مشاوران سرمایه‌گذاری
آشنایی با مشاورین سرمایه‌گذاری
همان‌طور که گفته شد، فعالیت در بازارهای سرمایه‌گذاری نیازمند صرف زمان و دارا بودن دانش مورد نیاز، این بازارها است. دراین‌بین نهادهای مشاوره سرمایه‌گذاری با استفاده از دانش و تجربه افراد متخصص اقدام به ارائه خدمات مختلف، به مشتریان خود می‌کنند؛ اما مهمترین خدمت این نهادها مطابق قانون اوراق بهادار، عقد قراردادهایی با مشتریان در جهت ارائه مشورت‌هایی در زمینه خریدوفروش اوراق بهادار است؛ همچنین خدمات دیگری که این نهادها ارائه می‌دهند شامل مشاوره در مورد روند قیمت‌ها، عرضه و تقاضای بازار، مشاوره در زمینه مدیریت ریسک و برگزاری دوره‌های تخصصی مرتبط با بازار سرمایه است.
شرکت‌های سرمایه‌گذاری
شرکت‌های سرمایه‌گذاری یکی از انواع نهادهای مالی هستند که در موارد مشخص شده‌ای، سرمایه‌گذاری می‌کنند. حداقل سرمایه ثبتی مطابق آخرین ابلاغیه سازمان بورس برای این شرکت‌ها، صد میلیارد ریال است. همان‌طور که اشاره شد فعالیت این نهادهای مالی سرمایه‌گذاری است. ازجمله ابزارهایی که این نهادها می‌توانند مطابق اساسنامه خود در آن سرمایه‌گذاری کنند سهام، واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مسکوکات، دارایی‌های فیزیکی و… است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز یکی دیگر از انواع نهادهای مالی هستند. فعالیت اصلی این نهاد، جمع‌آوری منابع از اشخاص حقیقی و حقوقی و سرمایه‌گذاری منابع یاد شده مطابق اساسنامه خود است. انواع مختلفی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به درآمد ثابت، مختلط و در سهام اشاره کرد. درحال‌حاضر بیش از 428 صندوق در ایران فعالیت می‌کنند و منابع تحت مدیریت صندوق‌های یاد شده به بیش از 860 همت (هزار میلیارد تومان) می‌رسد.
شرکت‌های کارگزاری
شرکت‌های کارگزاری مشابه یک واسطه میان خریدار و فروشنده اوراق بهادار عمل کرده و سبب شکل‌گیری معامله میان آن‌ها می‌شوند. درآمد اصلی کارگزاران از محل کارمزد دریافتی آن‌ها از معاملات مشتریان خود است. این کارمزد درصد مشخصی از مبلغ معاملات است که توسط سازمان بورس مشخص می‌شود. علاوه‌بر خدمات یاد شده کارگزاران خدمات دیگری مانند مدیریت دارایی، خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری، ارائه خدمات آموزشی و… را نیز ارائه می‌کنند. در تصویر زیر می‌توان لیست کارگزاران دارای مجوز در بازار سهام را مشاهده کرد.
لیست کارگزاران بورس اوراق بهادار دارای مجوز از سازمان بورس
صندوق‌های بازنشستگی
مطابق قانون اوراق بهادار جمهوری اسلامی مصوب سال 1384، صندوق‌های سرمایه‌گذاری نهادهایی هستند که با استفاده از طرح‌های پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، مزایای تکمیلی را برای دوران بازنشستگی اعضای خود، فراهم می‌کنند. به بیان ساده این نهاد با دریافت حق بیمه از بیمه‌پردازان خود و سرمایه‌گذاری این منابع در ابزارهای مختلف، امکان استفاده از مزایای این سرمایه‌گذاری را در دوران بازنشستگی یا کارافتادگی، برای اعضای خود ایجاد می‌کنند.
شرکت‌های بیمه
رسالت اصلی شرکت‌های بیمه، پوشش ریسک مشتریان خود است. در واقع این شرکت‌ها با دریافت حق بیمه (در رشته‌های مختلف بیمه مانند درمان، عمر، حوادث و…) از مشتریان، امکان استفاده آن‌ها را در زمانی که به خدمات مورد نظر خود نیاز دارند را فراهم می‌کنند. منابع به‌دست‌آمده از این طریق در ابزارهای مختلف سرمایه‌گذاری شده و امکان استفاده از منافع آن برای مشتریان در آینده، فراهم می‌شود.
شرکت‌های پردازش اطلاعات
فعالیت در بازار سرمایه به‌دلیل پیچیدگی‌هایی که دارد، نیازمند اطلاعات صحیح، به‌روز و جامع می‌باشد. از همین رو شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی به‌عنوان یکی از نهادهای مالی با کسب مجوزهای قانونی از سازمان بورس و اوراق بهادار وظیفه تهیه، جمع‌آوری، طبقه‌بندی و ارائه اطلاعات به مشتریان خود را ایفا می‌کنند و نیاز اطلاعاتی آن‌ها را پوشش می‌دهند.
موسسات رتبه‌بندی اعتباری
موسسات اعتبارسنجی با بررسی وضعیت اعتباری متقاضی خود، ریسک آن را مشخص کرده و درجه اعتباری آن را مشخص می‌کنند. رتبه‌بندی شرکت‌ها به‌ترتیب از AAA به عنوان کمترین ریسک، AAکیفیت اعتباری بالا، تا (D) به‌عنوان بیشترین درجه ریسک، مشخص می‌شود.
صندوق‌های زمین و ساختمان
این صندوق‌ها یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. وجوه جمع‌آوری شده توسط این صندوق‌ها در فعالیت‌های مرتبط با زمین و ساختمان، سرمایه‌گذاری می‌شود. در نهایت سود به‌دست‌آمده از این فعالیت میان صاحبین واحدهای این صندوق‌ها، تقسیم می‌شود.
صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund)
آشنایی با صندوق‌های پوشش ریسک
صندوق‌های پوشش ریسک نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که با سرمایه‌گذاری بر روی ابزارهای مختلف، وجوه سرمایه‌گذاران خود را در ابزارهای سرمایه‌گذاری با ریسک بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند. با توجه به ریسک بالای تحمیل شده به این صندوق‌ها استفاده از آن‌ها تنها توسط برخی از سرمایه‌گذاران فراهم است.
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، خدماتی از قبیل، ثبت اوراق بهادار و سهام جایزه سرمایه‌گذاران، توزیع سود نقدی و… را بر عهده دارد. این نهاد زیر نظر سازمان بورس فعالیت کرده و به‌عنوان یکی از مهمترین نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ایران شناخته می‌شود.
کلام آخر
سرمایه‌گذاری را تاخیر در مصرف فعلی برای دستیابی به مصرف بیشتر در آینده، تعریف کرده‌اند. فرآیند سرمایه‌گذاری امری پیچیده است و برای انجام صحیح آن باید مهارت‌های لازم را کسب کنیم. افراد همواره به‌دنبال شناسایی گزینه‌های سرمایه‌گذاری هستند که در کنار ریسک اندک، بیشترین بازده را برای آن‌ها به‌همراه داشته باشد. در این راستا نهادهای مالی ایجاد شده‌اند تا این نیاز را پوشش دهند. همان‌طور که مشاهده کردید گستره این نهادها بسیار متنوع است و از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا بانک‌ها و شرکت‌های بیمه را در بر می‌گیرد. در این مقاله تلاش شد تا با این نهادها آشنا شده و سازوکار فعالیت آن‌ها را نیز بشناسیم.
