سعید طبرسی تمام معاملات خرید و فروش شما در بازار سرمایه از طریق واسطه‌ای به نام کارگزاری بورس انجام می‌شود. در واقع کارگزاری‌ها به نمایندگی از شما به عنوان سرمایه‌گذار، خرید و فروش سهام و برخی خدمات دیگر را انجام می‌دهند که در این مقاله با وظایف آنها بیشتر آشنا خواهیم شد.
در بازار بورس ایران بیش از صد شرکت کارگزاری بورس با مجوز قانونی مشغول ارائه خدمات به مشتریان هستند. اکثر آنها در شهرهای مختلف شعبه دارند، ثبت نام در آنها به هر دو روش حضوری و آنلاین مقدور است. تقریبا همه مردم می‌دانند که برای شروع به معامله‌گری در بورس باید به یکی از آنها مراجعه کنند اما شاید با جزییات و جایگاه قانونی آنها در بازار سرمایه آشنا نباشند. در ادامه، به معرفی بیشتر این نهاد مالی می‌پردازیم.
کارگزاری بورس
کارگزاری بورس چیست؟
در قانون بازار اوراق بهادار ایران، کارگزار شخصی حقوقی است که اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها معامله می‌کند. کارگزاری‌ها نهادهای مالی هستند که در حکم وکیل سرمایه‌گذار و به نمایندگی از آنها و طبق درخواست آنها، خرید و فروش اوراق بهادار را در بازار انجام می‌دهند.
کارگزاری بورس طی آزمون‌های متعددی انتخاب می‌شود و مجوز تأسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت می‌کند. برای همین کارگزاری‌هایی که مجوز سازمان بورس را دارند، در کار خود صلاحیت، مهارت و دانش لازم را داشته و قابل اعتماد هستند.
وظیفه کارگزاری بورس
وظیفه آنها یافتن مشتری برای فروشنده و یافتن فروشنده برای خریدار، در قیمت موردنظر و به تعداد سفارش موردنظر است. در میان صدها شرکت بورسی و هزاران مدل کالا و اوراق دیگر در بازارهای بورس، فرابورس، کالا و انرژی، هر روزه خریداران و مشتریان مختلفی در صف هستند که باید سفارشات مشابه خریدوفروش با هم تطابق پیدا کنند. وظیفه انجام این تطابق با کارگزاری‌هاست.
با توجه به حساسیت این فعالیت و اینکه کلیه سرمایه‌گذاران از طریق کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش می‌کنند، شرایط و مقررات متعددی از سوی سازمان بورس بر مدیران و کارکنان شرکت‌های کارگزاری حاکم است و این نهادهای مالی، تحت نظارت سازمان بورس هستند.
منافع کارگزاری چگونه تأمین می‌شود؟
یک سوال این است که در این میان نفع کارگزاری بورس در چیست؟ مطابق قانون، به ازای انجام معاملات خریدوفروش اوراق از معامله‌گران میزان مشخصی کارمزد دریافت می‌شود که بخشی از این کارمزد سهم سازمان بورس، بخشی سهم مالیات و بخش دیگری درآمد کارگزاری است.
در این میان، بسیاری از کارگزاری‌ها برای ایجاد جذابیت و جذب مشتری بیشتر با شرایطی به مشتریان خود تخفیفاتی در میزان کارمزد معاملات می‌دهند.
روش دریافت سفارشات خرید و فروش در کارگزاری بورس
کارگزاری بورس وظیفه انتقال سفارشات خرید یا فروش مشتریان خود را به سامانه معاملاتی بورس برعهده دارد. در آن‌جا این سفارشات با انبوهی از سفارشات خرید و فروش که از جانب کارگزاری‌های دیگر به سامانه منتقل شده‌اند، به لحاظ اولویت زمانی، تعداد و قیمت تطابق داده می‌شوند که به این عملیات مچینگ (Matching) می‌گویند.
اما هر معامله‌گر چطور سفارش معاملات را به کارگزاری خود منتقل می‌کند؟ برای این منظور چهار روش وجود دارد:
1) مراجعه حضوری به کارگزاری و ارائه سفارش خرید یا فروش
2) سفارش تلفنی به کارگزاری، برای خرید یا فروش سهام
3) سفارش اینترنتی به کارگزاری، برای خرید یا فروش سهام (توسط مشتری و در سامانه آفلاین کارگزاری)
4) خرید و فروش مستقیم سهام توسط خود فرد از طریق سامانه معاملات آنلاین (برخط)
با گذشت زمان، روش چهارم بیشتر از هر روش دیگری فراگیر شده است. همچنین معامله‌گران حرفه‌ای این روش را به علت امکان تصمیم‌گیری و واکنش سریع ترجیح می‌دهند؛ اما سه روش دیگر نیز در برخی کارگزاری‌ها، برای مواقع خاصی مانند عدم دسترسی به اینترنت همچنان وجود دارد.
ثبت سفارش خرید و فروش
کارگزاری‌ها چه خدماتی ارائه می‌دهند؟
حال که با نقش و جایگاه اصلی کارگزاری‌های بورسی به عنوان واسطه بین مردم و بازار سرمایه آشنا شدیم، خوب است که به طور دقیق‌تر بدانیم کارگزاری‌ها چه خدماتی ارائه می‌دهند؟ به طور کلی خدمات اصلی کارگزاری‌ها شامل موارد زیر می‌شود.
ثبت‌نام و ارائه کد بورسی
افراد می‌توانند پس از ثبت نام در سامانه سجام، با مراجعه حضوری و یا از طریق وبسایت کارگزاری، با ارائه مدارک هویتی موردنیاز، کد بورسی منحصربه‌فرد خود دریافت کنند و آماده انجام معاملات اوراق بهادار شوند.
انجام معاملات
کارگزاری‌ها می‌توانند انواع معاملات و خریدوفروش سهام، حق تقدم سهام، اوراق بدهی، اوراق مشتقه و معاملات آتی و آپشن در چهار بازار بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی را انجام دهند و برای معامله در هر کدام از این بازارها، نیاز به کسب مجوز از سمت سازمان بورس دارند. برخی از کارگزاری‌ها مجوز معاملات در همه موارد گفتـه شده را دارند و برخی نیز در تعدادی از این موارد مجوز فعالیت دارند.
روش دریافت سفارش معامله هم که قبلاً توضیح داده شد، شامل چهار روش حضوری، تلفنی، آفلاین و سامانه آنلاین (برخط) است.
مشاوره و آموزش مالی
آموزش‌های متنوعی درباره شناخت انواع اوراق بهادار، نحوه انجام معاملات، تحلیل و انتخاب گزینه‌های سرمایه‌گذاری در کارگزاری‌ها توسط پرسنل صاحب صلاحیت انجام می‌شود. مانند بقیه خدمات، آموزش نیز ممکن است به صورت حضوری در شعبه یا آنلاین و از طریق وبسایت کارگزاری ارائه شود که برنامه آموزشی هر کدام در وبسایت آن قابل مشاهده است.
اعتبار معاملاتی
یکی از خدمات جذاب کارگزاری‌ها این است که مشتریان بتوانند علاوه بر سرمایه خود، با دریافت میزان معینی اعتبار از کارگزاری با نرخ بهره مشخص، در بازار بورس به معامله بپردازند. شرایط دریافت اعتبار در هر کارگزاری فرق می‌کند و معمولا بستگی به میزان موجودی و گردش حساب مشتری دارد.
مواردی که گفته شد، وظایف اصلی و ویژه کارگزاری‌هاست. اما علاوه‌بر این موارد، کارگزاری به عنوان یک نهاد مالی در صورت کسب صلاحیت مورد نظر از سازمان بورس، مجاز به انجام خدمات دیگری نیز هست که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم.
سبدگردانی برای مشتریان
سرمایه‌گذارانی که وقت یا دانش کافی برای مدیریت سرمایه و سهام خود را ندارند، این وظیفه را به کارگزاری خود که تخصص کافی در این زمینه را دارد محول می‌کنند. سبد سهام و سرمایه مشتری با توجه به میزان سرمایه و ریسک‌پذیری وی، توسط کارگزاران به طور دقیق مدیریت می‌شود و وضعیت این پرتفو به طور منظم به سرمایه‌گذار گزارش می‌شود. این امر با بستن یک قرارداد شفاف میان مشتری و کارگزاری انجام می‌شود. البته کارگزاری موظف است که این فرایند را طی تشکیل یک شرکت سبدگردانی و با اخذ مجوزها انجام دهد.
توجه نمایید که همه کارگزاری‌ها این صلاحیت را ندارند، و باید مجوز این فعالیت را قبلا از سازمان بورس دریافت کرده باشند لذا اگر نیاز به این خدمات دارید این امر می‌تواند یکی از معیارهای انتخاب کارگزاری مناسب باشد. همچنین شما می‌توانید به شرکت‌های سبدگردانی دیگری مانند فردانامه هم مراجعه کنید که دراین‌صورت مهم نیست معاملات خود را در کدام کارگزاری انجام می‌دهید.
خدمات مشاوره پذیره‌نویسی و تعهد پذیره‌نویسی
این خدمات به شرکت‌ها و ناشران اوراق بهادار ارائه می‌شود و شامل مشاوره پذیرش و ثبت شرکت‌ها در خصوص فرآیند پذیرش، ارائه مدارک و مستندات مربوطه به بورس و هیأت پذیرش و عرضه سهام و اوراق بهادار آنها در بورس و فرابورس است.
همچنین کارگزاران می‌توانند خدمات مربوط به تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار شرکت‌ها را انجام دهند به این صورت که متعهد می‌شوند اوراق بهاداری که ظرف مهلت پذیره‌نویسی به فروش نرسیده است را خریداری نمایند.
بازارگردانی اوراق بهادار
این خدمات نیز مختص شرکت‌ها و ناشران اوراق بهادار است. بازارگردانی به فعالیتی گفتـه می‌شود که عرضه‌وتقاضا را در بازار تنظیم می‌کند و مانع از نوسان ناگهانی قیمت‌ها می‌شود. این اقدام به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک می‌کند.
آیا می‌توان کارگزاری بورس خود را تغییر داد؟
جواب مثبت است. هر شخص یک کد بورسی منحصربه‌فرد دارد، اما کد آنلاین خود را می‌تواند از کارگزاری‌های مختلف دریافت کند. یعنی هر زمان بسته به نوع فعالیت‌های خود در بازار و یا مشاهده کارگزاری با مزایا و شرایط بهتر، می‌تواند ثبت‌نام در آن نهاد را به آسانی انجام دهد.
اگر در پورتفوی سهام خود در کارگزاری قبلی سهام داشته باشید، باید در سامانه آنلاین معاملاتی کارگزاری جدید درخواست «تغییر کارگزار ناظر» را برای نماد یا نمادهای موردنظرتان ثبت کنید.
کدام کارگزاری‌ها معتبر هستند؟
لیست کارگزاری‌های مجاز که در تاریخ نگارش این مقاله ۱۱۸ مورد است، در وبسایت سازمان بورس بخش نهادهای تحت نظارت، وجود دارد و به‌روزرسانی می‌شود. شناخت شرکت‌های کارگزاری و خدمات آنها، آگاهی از دانش و تجربیات هر مجموعه و انتخاب شرکتی که با استراتژی معاملاتی شما بیشترین سازگاری را داشته باشد، یکی از قدم‌های حضور موفق در بازار است.
وبسایت سازمان بورس
سخن پایانی
در شروع راه بورسی شدن، بعد از ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد ده رقمی، اولین گام انتخاب کارگزاری و ثبت نام در آن است. همچنین فعالان قدیمی بازار نیز بر اساس تغییراتی که ممکن است در استراتژی سرمایه‌گذاری و معامله‌گری آنها پدید آید و همچنین در جستجوی کارگزاری بهتر و با مزایای بیشتر، در هر زمان می‌توانند کارگزاری خود را عوض کنند. اگر برای ورود به بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در سهام و صندوق‌ها نیازمند راهنمایی بودید، مشاوره سرمایه‌گذاری فردانامه در کنار شماست.
