امیر رضازاده سهام شناور آزاد به بخشی از سهام شرکت گفته می‌شود که هر لحظه امکان معامله آن در بازار وجود دارد. آیا ریسک سهام با افزایش شناوری افزایش می‌یابد؟ چه اهمیتی دارد که شناوری یک سهم چقدر باشد؟ در ادامه این مطلب این موارد برایتان روشن می‌شود.
سهام شناور آزاد یا “Floating Stock” یکی از اصطلاحاتی است که حتماً بعد از حضور در بازار سهام به گوشتان خورده است. معامله‌گران بازار سهام این متغیر را در تحلیل تابلوخوانی سهام مورد بررسی قرار می‌دهند و از آن به‌عنوان یک نکته موثر در معاملات نمادها یاد می‌کنند؛ اما در کنار این موضوع، سهام شناور آزاد اثرات دیگری نیز دارد.
برای مثال مطابق قانون مالیات‌های مستقیم دارا بودن حداقل درصدی از سهام شناور در شرکت‌های درج‌شده در بازار بورس و فرابورس می‌تواند تخفیف مالیاتی برای آن‌ها به‌همراه داشته و رشد سودآوری آن‌ها را به ارمغان بیاورد. در ادامه برای بررسی صفر تا صد سهام شناور آزاد با فردانامه همراه باشید.
آشنایی با سهام شناور آزاد
آشنایی با سهام شناور آزاد
مطابق تعریفی که سایت Investopedia از سهام شناور ارائه کرده است، سهام شناور مقدار سهامی است که برای معامله یک نماد در دسترس است. در واقع مطابق این تعریف به سهامی که پتانسیل خریدوفروش روزانه را داشته باشد، سهام شناور آزاد می‌گویند. در متون مالی نیز سهام شناور آزاد به‌عنوان سهامی تعریف شده است که در یک سهم در بازه‌ی زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت خرید و فروش می شود و در مالکیت سهامدار غیرمدیریتی است.
سرمایه‌گذاران مورد اشاره نقش کنترلی (در دست داشتن اکثریت سیت‌های هیئت‌مدیره) و مدیریتی (در اختیار داشتن حداقل یک سیت هیئت‌مدیره) در شرکت تحت مالکیت خود را ندارند. در واقع سهام شناور آن بخش از سهام شرکت است که پتانسیل بالقوه معامله و خریدوفروش در بازار سهام را دارا می‌باشد. دلیل این موضوع نیز این است که سهامداران مدیریتی هرروز معامله انجام نمی‌دهند و با افق زمانی بلندمدت سرمایه‌گذاری می‌کنند. در بورس ایران سهامداران عمده به‌عنوان مالکان حداقل ۱ یا بیش از ۱درصد سهام شرکت شناخته می‌شوند.
مالکان کمتر از ۱درصد از سهام شرکت نیز به‌عنوان سهامداران خرد معرفی می‌شوند. به همین دلیل برای محاسبه سهام شناور آزاد اختلاف میان کل سهام شرکت و سهام تحت تملک سهامداران عمده را محاسبه کرده و از آن به‌عنوان سهام شناور آزاد یاد می‌کنند. این متغیر در تابلوی معاملاتی نمادهای حاضر در بازار بورس، توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران محاسبه می‌شود؛ اما در نمادهای درج‌شده در بازار فرابورس، بایستی توسط خود معامله‌گران محاسبه شود. (البته با نصب افزونه «و سهام» در مرورگر خود می‌توان به مقدار این فاکتور برای هر نمادی دست یافت.)
در ادامه میزان شناوری سهام نماد فولاد و محل قرارگیری آن در تابلوی معاملاتی آن را مشاهده می‌کنید.
میزان شناوری سهام نماد فولاد
با در نظر داشتن ارزش بازار ۴۲۵هزارمیلیاردتومانی فولاد مبارکه و میزان سهام شناوری ۳۶درصدی آن، مجموع ارزش سهام شناور این نماد بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. این میزان از سهام شرکت فولاد مبارکه میزان سهامی است که پتانسیل معامله در بازار بورس را دارد. درحالی‌که ۲۷۵ هزار میلیارد تومان باقی‌مانده در مالکیت سهامداران عمده فولاد مبارکه بوده و انتظار داریم حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت وارد بازار نشود.
همان‌طور که اشاره کردیم این متغیر در تابلوی معاملاتی نمادهای بازار «فرابورس» درج نمی‌شود و برای محاسبه آسان آن باید حاصل جمع سهامداران درصدی را محاسبه کرده و سپس از کل سهام شرکت کسر کنیم. برای مثال در تابلوی نماد معاملاتی ریشمک، سهامداران عمده مالک 42درصدی این شرکت هستند و با این لحاظ شناور سهام فوق بیش از 58درصد است.
سهامدران عمده نماد ریشمک در تابلوی معاملاتی آن
آشنایی با سهامداران عمده و عادی
همان‌طور که در تعریف شناوری سهم نیز عنوان کردیم، میزان سهامی که در اختیار سهامداران با مالکیت کمتر از ۱درصد از سهام شرکت است، سهام شناور نامیده می‌شود. در ادبیات مالی نیز از افرادی که بیش از ۱درصد از سهام شرکتی را در اختیار دارند به‌عنوان سهامداران عمده یاد شده و افرادی با مالکیت کمتر از ۱درصد، سهامداران عادی و خرد محسوب می‌شوند. در ادامه می‌توان برخی از اهداف سهامداران عمده را از سرمایه‌گذاری مشاهده کرد:
- کسب سیت هیئت‌مدیره و دخالت در تصمیمات واحد تجاری
- سرمایه‌گذاری با افق زمانی بلندمدت در سهام شرکت
- ادغام و تملیک در کسب‌وکار خود
- کسب جایگاه کنترلی در شرکت (در اختیار گرفتن اکثریت سیت‌های هیئت‌مدیره واحد تجاری)
در مقابل سهامداران عمده، اما سهامداران خرد در عمده موارد با دیدگاه کوتاه‌مدت وارد سهام شرکت شده و هدف آن‌ها از سرمایه‌گذاری خود نیز صرفاً کسب بازده از سود تقسیمی شرکت یا اختلاف خریدوفروش خود است. به همین دلیل سهام تحت مالکیت سهامداران خرد، هر لحظه قابلیت عرضه و معامله در بازار را دارد. این موضوع دلیلی است که از سهام تحت تملک آن‌ها به‌عنوان سهام شناور آزاد یاد می‌شود.
شناوری سهام در بورس تهران
درحال‌حاضر میزان سهام شناور آزاد نمادهای درج‌شده در تابلوی شرکت بورس تهران، 24.3درصد است. در ادامه می‌توان روند تغییرات این سهام را از سال 1393 مشاهد کرد.
روند تاریخی میزان سهام آزاد شناور نمادهای درج‌شده در تابلوی بورس
همان‌طور که مشاهده می‌کنید در سال‌های اخیر به‌صورت متوالی شاهد افزایش میزان سهام شناوری نمادهای درج‌شده در بورس بوده‌ایم. همان‌طور که در ابتدا نیز ذکر کردیم، دلیل این موضوع به تخفیف مالیاتی موجود در قانون مالیات‌های مستقیم باز می‌گردد. در ادامه به بررسی این تخفیف مالیاتی می‌پردازیم.
تخفیف مالیاتی ناشی از شناوری سهام
مطابق ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم سهام شرکت‌هایی که به‌ترتیب در بازار بورس و فرابورس معامله می‌شوند، شامل تخفیف مالیاتی ۱۰ و ۵درصدی بر روی نرخ مؤثر مالیاتی خود هستند. مطابق این ماده در صورتی که میزان سهام شناور آزاد این شرکت‌ها در پایان دوره مالی حداقل ۲۰درصد باشد، تخفیف مالیاتی ذکر شده دوبرابر خواهد شد. (میزان سهام شناور باید به تایید سازمان بورس برسد.) یعنی نرخ مؤثر مالیاتی برای شرکت‌های بورسی با در نظر داشتن این تخفیف مالیاتی، ۲۰درصد (در صورتی که نرخ مؤثر مالیاتی را ۲۵درصد در نظر بگریم) و برای شرکت‌های فرابورسی ۲۲.۵درصد خواهد شد.
لازم به ذکر است که شناوری سهام مورد توجه سازمان امور مالیاتی در تعیین این تخفیف مالیاتی، سهام شناور ذکر شده در تابلوی معاملاتی نمادها نیست. بلکه گزارشی است که سازمان بورس در سایت کدال با نام «سهام شناور آزاد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران/ فرابورس ایران» منتشر می‌کند. باید توجه داشت که میزان سهام شناور اعلام شده در این گزارش لزوماً با سهام شناور ذکرشده در سایت «شرکت مدیریت فناوری بورس تهران» یکسان نیست.
برای مثال درحالی‌که میزان سهام شناور نماد «چکارن» در تابلوی معاملاتی آن ۸۰ درصد عنوان شده است، در گزارش سازمان ۹۳.۳درصد محاسبه شده است. (دلیل این موضوع این است که در محاسبات سازمان بورس سهام غیرقابل‌معامله مانند سهام اموات، وثیقه و… نیز با سهام سهامداران عمده جمع می‌شود و از عدد حاصل شده به‌عنوان سهام شناور آزاد یاد می‌شود.)
آشنایی با تخفیف مالیاتی ناشی از شناوری سهام
حداقل میزان سهام شناور آزاد در ایران و جهان
درحالی‌که در ایران حداقل میزان سهام شناور آزاد برای درج و عرضه نمادها در بازارهای بورس و فرابورس ۵درصد است، این میزان در خارج از کشور به بیش از ۲۵درصد می‌رسد. این موضوع به این معنی است که در بورس های خارج از کشور هر شرکت برای درج و پذیرش خود باید حداقل یک چهارم سهامش را در اختیار عموم قرار دهد؛ اما بااین‌حال این میزان در ایران تنها ۵درصد است. همین موضوع دلیلی بر کم عمق بودن بورس تهران نسبت به بازارهای رقیب خود در کشورهای خارجی است.
سهام شناور بالا بهتر است یا سهام شناور پایین؟
همان‌طور که مشاهده کردید دارا بودن حداقل ۵درصد سهام شناور آزاد برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، اجباری است؛ همچنین شرکت‌هایی که در بورس و فرابورس معامله می‌شوند می‌توانند با در اختیار داشتن سهام شناور آزاد ۲۰درصدی از تخفیف مالیاتی برخوردار شوند. ازجمله مزیت‌های دیگری که با دارا بودن سهام شناوری قابل‌توجه نصیب شرکت‌ها می‌شود می‌توان به افزایش نقدشوندگی در معاملات آن‌ها اشاره کرد؛ اما بااین‌حال سهام شناور آزاد قابل‌توجه، نمی‌تواند به‌عنوان یک نکته تماماً مثبت تلقی شود.
در واقع زمانی که سهام شناور آزاد از میزان مشخصی بیشتر شود، انتظار خواهیم داشت که معاملات نماد به‌شدت هیجانی شده و از تمامی اخبار حتی اخبار غیرمرتبط متاثر شود؛ همچنین در این صورت مشکلاتی در زمینه انتخاب هیئت‌مدیره، مدیریت و حاکمیت شرکتی نماد ایجاد شده و نمی‌توان از شرکت مورد اشاره انتظار عملکرد خوبی در حوزه مدیریتی داشت. بنابراین دارا بودن سهام شناور قابل‌توجه نمی‌تواند به‌عنوان یک نکته تماماً مثبت تلقی شود و باید به این موضوع در انتخاب نماد برای سرمایه‌گذاری خود توجه کنیم.
علی‌رغم این موضوع اما در انتخاب نماد با افق زمانی کوتاه‌مدت و به قصد نوسان‌گیری خرید نمادهایی با شناوری سهام بالا گزینه مناسبی ارزیابی می‌شود. دلیل این موضوع نیز به نوسانات و هیجانات بالا در روند قیمتی این نمادها باز می‌گردد. برای مثال در ادامه نمودار قیمت نماد «چکاپا» قابل مشاهده است. دلیل نوسانات شدید این نماد سهام شناور آزاد قابل‌توجه آن است.
نمودار قیمتی نماد «چکاپا» در تایم فریم روزانه
بهترین میزان شناوری سهام چقدر است؟
همان‌طور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، سهام شناور آزاد یکی از فاکتورهای اثرگذار در معاملات نمادها است. در مفاهیم تابلوخوانی تأکید شده است که درصورتی‌که میزان سهام شناور آزاد بالا باشد، روند معاملات سهم هیجانی شده و روند قیمتی آن به‌شدت نوسانی خواهد شد؛ همچنین به این نکته نیز تأکید شده است که در صورتی که میزان سهام شناور آزاد اندک باشد، نماد از نقدشوندگی پایینی برخوردار بوده و به‌راحتی می‌توان به دستکاری قیمت در تابلوی معاملاتی آن پرداخت.
به همین منظور بهترین میزان سهام شناوری از نظر تحلیلگران بین ۲۵ الی ۳۵درصد است. زیرا در این مقدار از شناوری امکان دستکاری قیمت اندک بوده، معاملات نماد از نقدشوندگی مناسبی برخوردار می‌شود و در نهایت روند قیمتی آن نیز منطقی‌تر خواهد شد. (گفتنی است که برخی شرکت‌ها با دارا بودن سهام شناور بالا از مدیریت با ثبات برخوردار نبوده و فاقد حداقل استانداردهای حاکمیت شرکتی هستند.)
میزان سهام شناور ثابت است؟
یکی از سوالاتی که در ذهن سرمایه‌گذاران ممکن است ایجاد شود این است که میزان شناوری سهام ثابت است یا در طول زمان ممکن است تغییر کند. در پاسخ به این سوال باید گفت که میزان سهام شناور آزاد ثابت نبوده و در طول زمان دستخوش تغییر می‌شود. در واقع در اثر عرضه سهامداران عمده، ورود سهامدار عمده جدید به ترکیب سهامداری، ممنوع‌المعامله شدن برخی از سهامدارن و… ممکن است میزان سهام شناور آزاد دستخوش تغییراتی شود که باید به آن توجه کنیم.
بررسی تغییرات سهام شناوری در طول زمان
شاخص شناور آزاد
شاخص شناور آزاد که با نام TEFIX نیز شناخته می‌شود یکی دیگر از شاخص‌های بازدهی بازار سهام است. در این شاخص هر سهم بر اساس میزان شناوری خود بر روی روند شاخص تاثیر می‌گذارد. در واقع محاسبات شاخص مورد اشاره بر مبنای اثرگذاری سهام قابل معامله در بازار سهام، محاسبه می گردد. با توجه به این‌که عموم سهامداران حقیقی مالک سهام شناور آزاد شرکت‌ها هستند، روند بازده و تحرکات این شاخص می‌تواند نماینده عملکرد پرتفوی این دست از سرمایه‌گذاران باشد. در ادامه می‌توان روند تغییرات این شاخص را از ابتدای سال ۱۳۹۳ مشاهده کرد.
روند تغییرات شاخص شناور آزاد از ابتدای سال ۱۳۹۳
گفتنی است که محاسبات شاخص فوق مشابه شاخص کل است و تنها تفاوت میان این دو شاخص صرفاً در اعمال سهام شناور آزاد به‌جای کل سهام موجود در بازار سهام است.
سخن پایانی
همان‌طور که مشاهده کردید، سهام شناور آزاد شرکت‌ها یکی از متغیرهای بسیار مهم آن‌ها است. این متغیر علاوه‌بر تاثیرگذاری بر سودآوری شرکت‌ها، بر روند قیمت سهام آن‌ها نیز در بازار سهام اثرگذار است. به‌نظر می‌رسد با توجه به تمایل سرمایه‌گذاران عمده و همچنین قوانین مالیاتی موجود، روند میزان سهام شناور آزاد به‌طور کلی صعودی باشد.
در نهایت امیدواریم که این مقاله سبب آشنایی شما با سهام شناور آزاد شده باشد و به بهبود عملکرد شما در بازار سهام منجر شود.
