مجید حصاری بررسی‌ها نشان می‌دهد با بررسی و مقایسه دو شاخص مهم بازدهی بازار، یعنی شاخص کل و هم‌وزن، می‌توان پرتفوی سرمایه‌گذاری بهنیه‌تری تشکیل داد. در این سری از مطالب آموزش بورس فردانامه، به بررسی این دو شاخص بازدهی بازار پرداخته و روشی برای چینش بهینه سبد سرمایه‌گذاری خود، با مقایسه این دو شاخص معرفی خواهیم کرد. با فردانامه همراه باشید.
شاخص کل و هم‌وزن به‌عنوان دو شاخص مهم بازدهی بازار سرمایه، شناخته می‌شوند. این دو شاخص کاربردهای متعددی دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به سنجش عملکرد سبد سرمایه‌گذاری توسط اهالی بازار سرمایه و همچنین مدیران سرمایه‌گذاری و در نهایت برای قیاس بازدهی بازار سهام با بازارهای رقیب، توسط کارشناسان مشاوره سرمایه‌گذاری استفاده می‌شوند؛ در ادامه به بررسی و مقایسه این دو شاخص خواهیم پرداخت.
نگاهی بر شاخص کل و هم‌وزن
شاخص کل به‌عنوان اولین نماگر بازدهی بازار، در یکم فروردین‌ماه سال 1369 بر مبنای 100 واحد محاسبه گردید. هم‌اکنون (30 مهرماه سال 1402) که شاخص کل در قله 2میلیون‌واحدی قرار دارد، این شاخص از زمان ایجاد، بیش از 20 هزار برابر رشد داشته است. (دلار در بازه زمانی مشابه 354برابر شده است). این شاخص بازده سرمایه‌ای (بازده ناشی از تغییرات قیمت)، بازده نقدی وسود تقسیمی شرکت‌ها را در محاسبات خود لحاظ می‌کند.
شاخص کل به‌عنوان نماگر بازدهی، به صورت وزنی-ارزشی محاسبه می‌شود. این موضوع به این معنا است که هرچه نمادی سهم بازار بیشتری از کل ارزش بازار سهام در اختیار داشته باشد، تاثیر بیشتری در روند تغییرات این شاخص خواهد داشت؛ برای مثال نماد “فارس” که رتبه اول ارزش بازار را در بین نمادهای بورسی دارد تاثیر به‌مراتب بیشتری از نماد “بکاب” بر روی روند شاخص کل به جا می‌گذارد.
شاخص هم‌وزن یکی دیگر از شاخص‌های بازدهی بازار شناخته می‌شود. این شاخص به‌عنوان یک نماگر بازدهی بازار شناخته می‌شود که میانگین بازدهی نمادهای بازار را به‌صورت هم‌وزن محاسبه می‌کند. این موضوع به این معنی است که در محاسبات این شاخص، تمامی نمادهای بورسی به یک اندازه تاثیرگذارند. این شاخص نیز در یکم فروردین‌ماه سال 1393 بر مبنای 10,000 واحد محاسبه و انتشار یافت. هم‌اکنون این شاخص در سطح 690 هزارواحدی قرار دارد و در نتیجه بازده این شاخص از زمان ایجاد، بیش از 69برابر بوده است. (دلار در بازه زمانی مشابه 15.3برابر شده است)
ذکر این نکته ضروری است که هر دو شاخص مورد اشاره تنها بازدهی نمادهای پذیرفته‌شده در بورس را در محاسبات خود لحاظ می‌کنند و تحرکات نمادهای بازار فرابورس در محاسبات این شاخص‌ها، نقشی ندارد. برای مشاهده و دسترسی به این شاخص‌ها تنها کافی است به سایت tsetmc.com مراجعه کرده و روند تغییرات این شاخص‌ها را مطابق تصویر زیر مشاهده کنید.
نمایش تغییرات شاخص کل و هم‌وزن در سایت tsetmc
البته علاوه‌بر شاخص‌های مورد اشاره شاخص‌های دیگری همچون شاخص قیمت (وزنی-ارزشی)، قیمت (هم‌وزن)، آزاد شناور و… نیز هستند که به‌عنوان نماگرهای بازدهی بازار سرمایه شناخته می‌شوند؛ اما بااین‌حال استفاده از دو شاخص مورد اشاره در میان تحلیلگران رایج‌تر است.
تفاوت‌های میان شاخص کل و هم‌وزن
تنها تفاوت میان این دو شاخص وزن‌دهی یکسان و یا متفاوت آن‌ها با نمادها در محاسباتشان است. به‌گونه‌ای که شاخص کل در محاسبات خود، وزن بیشتری به نمادهایی که ارزش بیشتری دارند، می‌دهد و به همین دلیل این نمادها اثر بیشتری بر روی تغییرات این شاخص دارند؛ اما شاخص هم‌وزن در محاسبات خود به تمامی نمادها وزن یکسان داده و به همین دلیل همه نمادها اثر یکسانی بر روی تغییرات این شاخص، خواهند داشت. به همین دلیل شاخص کل به‌عنوان نماینده بازدهی نمادهای بزرگ بازار (از لحاظ ارزش بازار) شناخته می‌شود؛ اما در مقابل شاخص هم‌وزن مرجعی برای نمایش بازدهی نمادهای کوچک و متوسط بازار است.
در نتیجه این موضوع می‌توان گفت که در صورتی که بازده شاخص کل بهتر از شاخص هم‌وزن باشد، این موضوع نتیجه‌گیری می‌شود که روند قیمتی نمادهای کوچک بازار، بهتر از نمادهای بزرگ بوده است و بالعکس. (افت کمتر در زمان اصلاح و یا رشد بیشتر در زمان رونق بازار)
روش‌های تحلیل شاخص کل و هم‌وزن
1. مقایسه رفتار شاخص کل و هم‌وزن
همان‌طور که اشاره کردیم، شاخص کل نماگر بازدهی است که به‌عنوان نماینده نمادهای بزرگ بازار شناخته می‌شود؛ اما شاخص هم‌وزن نماگری است که بازدهی نمادهای کوچک بازار را نشان می‌دهد. به‌همین دلیل تحلیلگران تلاش می‌کنند با تحلیل این دو شاخص، با استفاده از روش‌های گوناگون، روند قیمتی پیش‌روی نمادهای بزرگ یا کوچک بازار را پیش‌بینی کنند.
نتیجه استفاده از این روش مشخص شدن وزن نمادهای مختلف در سبد سرمایه‌گذاری تحلیلگران خواهد شد. (بر مبنا ارزش بازار) در ادامه می‌توان روند حرکتی شاخص کل (خط آبی‌رنگ) و شاخص هم‌وزن (خط قرمزرنگ) را در تایم فریم هفتگی، مشاهده کرد.
روند حرکتی شاخص کل و هم‌وزن در تایم فریم روزانه
بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص کل نسبت به شاخص هم‌وزن نوسانات بیشتری دارد و همچنین علاوه‌بر بر این موضوع، بازدهی آن در مقایسه با شاخص کل نیز بیشتر است؛ همچنین باید گفت که عمده روش تحلیلی مورد استفاده تحلیلگران برای پیش‌بینی روند پیش‌روی این شاخص‌ها، تحلیل تکنیکال است.
به این منظور در صورتی که شاخص کل بتواند از یک سد مقاومتی عبور کند و شاخص هم‌وزن از عبور سطح مقاومتی خود باز ماند، شاخص کل می‌تواند روند بهتری را نسبت به این شاخص داشته باشد و به همین دلیل سرمایه‌گذاری بر روی نمادهای بزرگ بازار به‌صورت کلی بهتر از سرمایه‌گذاری بر روی نمادهای کوچک بازار خواهد بود.
علاوه‌بر این روش، روش دیگری که برای بررسی و قیاس روند پیش‌روی این دو شاخص استفاده می‌شود، تحلیل نسبت شاخص کل به هم‌وزن و یا هم‌وزن به شاخص کل است. در ادامه این روش تحلیلی را بررسی می‌کنیم.
2. تحلیل نسبتی شاخص کل و هم‌وزن
همان‌طور که اشاره کردیم یکی دیگر از روش‌های رایج برای قیاس و همچنین پیش‌بینی روند قیمتی این دو شاخص، استفاده از روش تحلیل نسبی آن‌ها است. به این منظور می‌توان از اندیکاتور Ratio در پلتفرم‌های تحلیل تکنیکال استفاده کرد. در این صورت اگر نسبت شاخص کل به هم‌وزن را مد نظر قرار دهیم و این نسبت نیز در حال پیمودن روند صعودی باشد، این موضوع نشان‌دهنده بازده بهتر شاخص کل نسبت به شاخص هم‌وزن است. این موضوع هم می‌تواند به معنای رشد بیشتر شاخص کل نسبت به شاخص هم‌وزن باشد و هم به معنای افت کمتر این شاخص نسبت به شاخص هم‌وزن.
برای مثال در تصویر زیر می‌توان نسبت شاخص کل به هم‌وزن را در تایم فریم روزانه، مشاهده کرد. روند کلی این شاخص در‌حال‌حاضر نوسانی و یا رنج است و این نسبت بین محدوده 2.8 الی 3.8 در حال نوسان است. در صورت برخورد مجدد این نسبت به محدوده حمایتی خود (2.7 الی 2.8) می‌توان نمادهای بزرگ بازار را جایگزین نمادهای کوچک، در پرتفوی خود کرد؛ همچنین در صورت برخورد این نسبت به سقف محدوده مقاومتی خود (3.85 الی 3.97 واحد) می‌توان وزن نمادهای کوچک را در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود، افزایش داد. (در صورت شکست محدوده مقاومتی به‌سمت بالا افزایش وزن نمادهای بزرگ نسبت به نمادهای کوچک، در سبد سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌شود و در صورتی که کف حمایتی نیز به‌سمت پایین شکسته شود، باید به‌دنبال افزایش وزن نمادهای کوچک بازار در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود بود)
روند نسبت شاخص کل به هم‌وزن در تایم فریم روزانه
سخن پایانی
همان‌طور که اشاره شد، یکی از روش‌های تحلیلی بسیار مهم برای طرح‌ریزی استراتژی سبدگردانی خود و همچنین بهینه‌سازی آن، بررسی و مقایسه رفتار شاخص کل و هم وزن است. با استفاده از این روش تحلیلی می‌توان از فرصت‌های ایجاد شده در بازار نهایت استفاده را برد و بازده کسب شده پرتفوی خود را در مقابل ریسک تحمیل شده به آن پیش از پیش، افزایش داد.
البته این نکته نیز قابل‌توجه است که بازده بهتر هر یک از این شاخص‌ها نسبت به شاخص دیگر، همیشگی نیست و در برهه‌های زمانی مختلف می‌توان انتظار بازده بهتر این شاخص‌ها، نسبت به دیگری را داشت. (از جمله دلایل این موضوع می‌تواند چشم‌انداز بنیادی بهتر و یا ریسک کمتر تحمیل شده به این نمادها می‌تواند باشد) در نهایت امیدواریم با استفاده از این روش تحلیلی، پرتفوی سرمایه‌گذاری بهینه‌تری را تشکیل دهید و فعالیتی سودمند در بازار سهام داشته باشید.
